مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: بررسی قیمت‌های هفت‌ماه اخیر خودرو در بازار نشان می‌دهد قیمت خودرو از نیمه اول اسفندماه تا روزهای اخیر کاهش 20 تا 30 درصدی را تجربه کرده است. کارشناسان و فعالان بازار خودرو دلیل این کاهش قیمت‌ها را ناشی از کاهش فعالیت‌های سفته‌بازان درنتیجه ثبات نسبی نرخ ارز و ثبات نسبی در شاخص‌های اقتصاد کلان، کاهش نسبی انتظارات تورمی، افزایش تیراژ تولید و امیدواری بازار از تحقق وعده واردات خودرو می‌دانند. اما در روزهای اخیر ادعاهایی مبنی‌بر عدم حضور دو خودروساز بزرگ کشور در مرحله سوم از فروش سامانه یکپارچه و همچنین شائبه احتکار خودرو از سوی دو خودروساز دولتی مطرح شده است. گرچه «فرهیختگان» نمی‌تواند صحت و سقم احتکار خودرو از سوی خودروسازان را تایید کند اما بررسی آمارها نشان می‌دهد فروش دو خودروساز در نیمه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته برای سایپا (پنج‌ماهه) کاهش 10 درصدی و برای ایران‌خودرو کاهش 12 درصدی داشته است. کاهش عرضه خودروسازان درحالی است که تولیدات گروه سایپا امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته نزدیک به 18 درصد و در گروه ایران‌خودرو 16 درصد رشد داشته است. پرواضح است در صورت تایید مقاومت دو خودروساز از عرضه خودرو، تنها دلیل قابل‌تصور برای این اقدام، عدم رضایت خودروسازان از قیمت‌های فعلی خواهد بود. اینکه درخواست خودروسازان برای افزایش قیمت چقدر است، در این خصوص برخی رسانه‌ها مدعی درخواست افزایش 30 درصدی قیمت‌ها را مطرح کرده‌اند که شورای رقابت می‌گوید این ادعا درست نیست. 

   کاهش 12 درصدی عرضه ایران‌خودرو
نگاهی به گزارش ماهانه تولید و فروش گروه ایران‌خودرو نشان می‌دهد تعداد تولید این گروه (تولید مکانیکی) تا شهریور به 259 هزار و 635 دستگاه رسیده که نسبت به تولید مدت مشابه سال 1401 رشد 15.8 درصدی را نشان می‌دهد. طی شش‌ماهه نخست امسال بالاترین تعداد تیراژ تولید در این گروه مربوط به گروه پژو، پس از آن مربوط به گروه دنا و گروه سمند نیز سوم است. تارا و هایما نیز در رتبه‌های چهارم و پنجم و رانا ششم است. همچنین در این گروه بالاترین تیراژ تولید مربوط به خردادماه با 57 هزار دستگاه بوده که با افت شدیدی در مردادماه به 28.6 هزار دستگاه رسیده و اما در شهریور این تعداد بار دیگر افزایش یافته و به 40 هزار و 400 دستگاه رسیده است.  اما برخلاف افزایش 35 هزار و 500 دستگاهی تولید این گروه (معادل 15.8 درصد رشد)، اما فروش گروه همانند تولید افزایشی نبوده و نسبت به مدت مشابه سال 1401 روند کاهشی داشته است، به‌طوری‌که در شش‌ماهه نخست امسال فروش گروه ایران‌خودرو درحالی 246 هزار و 672 دستگاه بوده که این تعداد در مدت مشابه سال 1401 تعداد 279 هزار و 909 دستگاه بوده است. به عبارتی فروش این گروه نسبت به مدت مشابه سال 1401 کاهش 11.9 درصدی را تجربه کرده است. اما نگاهی به تولید و فروش امسال ایران‌خودرو نیز نشان می‌دهد تولید گروه نزدیک به 13 هزار دستگاه بیش از فروش گروه بوده است. اما در شش‌ماهه نخست سال 1401 درحالی تولید خودرو 224 هزار و 135 دستگاه بوده که فروش گروه 279 هزار و 909 دستگاه بوده است. یعنی فروش گروه نزدیک به 56 هزار دستگاه از تولید بیشتر بوده است. در اینجا یکی از ابهاماتی که مطرح است اینکه آیا در سال 1401 تعداد خودروهای ناقص باعث شده حجم فروش از حجم تولید به‌طور قابل‌توجهی پیش بگیرد یا خیر، فعلا نمی‌توان در این خصوص به نتیجه‌گیری خاصی رسید. در هر حال، مقایسه فروش امسال با فروش پارسال و مقایسه تولید و فروش امسال این گروه نشان می‌دهد عرضه خودرو از سوی ایران‌خودرو کمتر از تولید امسال و فروش پارسال بوده است. 

   کاهش 10 درصدی عرضه سایپا
بررسی وضعیت تولید و فروش گروه خودروسازی سایپا (شامل مجموع تولید و فروش شرکت‌های سایپا، پارس‌خودرو، زامیاد و سایپادیزل) نیز نشان می‌دهد در پنج‌ماهه نخست امسال (آخرین گزارش ماهانه خساپا) مجموع تولید این گروه در پنج‌ماهه نخست 1402 به 200 هزار و 905 دستگاه رسیده که نسبت به تولید 170 هزار و 623 دستگاه در پنج‌ماهه نخست سال 1401 رشد 17.7 درصدی (معادل افزایش تولید 30 هزار و 282 دستگاه) داشته است. در این گروه بالاترین میزان تولید مربوط به ماه‌های خرداد و تیرماه با حدود 47 هزار دستگاه بوده که این تعداد در شهریور به حدود 32 هزار دستگاه کاهش یافته است. اما برخلاف افزایش 17.7 درصدی تولید در گروه سایپا، فروش این خودروساز در پنج‌ماهه نخست امسال 189 هزار و 930 دستگاه بوده که از تولید پنج‌ماهه امسال نزدیک به 11 هزار دستگاه کمتر بوده و نسبت به فروش 5ماهه مشابه سال گذشته نیز 10 درصد (معادل 21 هزار و 250 دستگاه) کمتر است. در این گروه طی پنج‌ماهه نخست، بالاترین عرضه مربوط به اردیبهشت‌ماه با حدود 55 هزار دستگاه بوده که این تعداد در ماه‌های خرداد و تیرماه به ترتیب به 43 و 46 هزار دستگاه و در مردادماه به 28 هزار و 258 دستگاه رسیده است. به عبارتی، روند ماهانه فروش این گروه به‌طور قابل‌توجهی نزولی بوده است. این درحالی است که در پنج‌ماهه نخست سال 1401 بالاترین تعداد فروش در تیرماه با 56 هزار دستگاه و در مرداد با بیش از 44 هزار دستگاه بوده است. 

   غیبت دو خودروساز در عرضه سامانه یکپارچه
روز گذشته سپهر دادجوی‌توکلی، رئیس روابط‌عمومی مرکز ملی رقابت اعلام کرد: «قرار بود عرضه خودروها در سامانه یکپارچه هفته قبل انجام شود، اما با توجه به جلساتی که برگزار شده است احتمالا طی روزهای آینده اطلاعیه مربوط به عرضه دور سوم در سامانه یکپارچه بارگذاری می‌شود و پیش‌بینی می‌شود طی هفته جاری این عرضه در سامانه یکپارچه صورت گیرد.» خبرگزاری تسنیم در این خصوص نوشت: «به‌نظر می‌رسد مرحله سوم فروش خودرو به ظرفیت‌های خالی خودروسازان اختصاص پیدا کند و خبری از فروش خودروهای ایران‌خودرو و سایپا نیست.» این خبرگزاری می‌نویسد: «سپهر دادجوی‌توکلی درخصوص اینکه آیا این هفته خودروسازان در سامانه یکپارچه عرضه‌ای خواهند داشت یا خیر؟ گفت: «این اقدام به ظرفیت‌های خالی اعلام‌شده از سمت خودروساز ناشی از عرضه محصول جدید یا ظرفیت‌های خالی ناشی از انصراف یا افزایش تولید بستگی دارد.» درنهایت تسنیم نتیجه می‌گیرد که: «با توجه به اظهارات رئیس روابط‌عمومی شورای رقابت قرار است مرحله سوم فروش خودرو به ظرفیت‌های خالی خودروسازان اختصاص پیدا کند و با این حساب خبری از فروش خودروهای ایران‌خودرو و سایپا نیست و مرحله سوم هم به خودروهای مونتاژی اختصاص دارد.» گرچه این موضوع به‌طور رسمی از سوی مسئولان شورای رقابت تایید نشده اما درصورت تایید آن این موضوع مهر تاییدی بر این ادعا خواهد بود که خودروسازان دولتی از قیمت‌های خودروها راضی نیستند و فعلا برای عرضه خودرو دست نگه داشته‌اند. 

   شائبه احتکار خودرو 
کاهش عرضه خودرو از سوی دو خودروساز بزرگ دولتی و به دنبال آن ادعای عدم حضور دو خودروساز در مرحله سوم از عرضه سامانه یکپارچه این روزها کمی بحث‌برانگیز شده است. در همین خصوص در روزهای اخیر خبرگزاری فارس در گزارشی با عنوان «احتکار دو خودروساز بزرگ کشور با هدف اخذ مجوز افزایش قیمت» مدعی شد که: «اطلاعات واصله از منابع آگاه حاکی از آن است که خودروسازان قصد عرضه خودروهای ثبت‌نامی را تا پیش از اخذ مجوز جدید افزایش قیمت ندارند و با دپو محصولات خود، دنبال تحریک تقاضا و برهم‌ زدن آرامش بازار خودرو هستند.» در ادامه این گزارش خبرگزاری فارس مدعی شده است: «‌براساس اطلاعات واصله از یک منبع آگاه، ایران‌خودرو برخی محصولات خود را در ‌سایت‌های تولید تهران‌مرکزی، خراسان و تبریز‌ دپو ‌کرده است. همچنین در ماه‌های گذشته این خودروساز در تحویل انواع خودروها به مشتریان سامانه یکپارچه در موعد مقرر از جمله راناپلاس، سورن‌پلاس، پژو پارس و ... تاخیر داشته است. همچنین‌ طبق اطلاعات واصله، خودروسازی سایپا فاکتور‌کردن شاهین را کند کرده و همین اتفاق روی قیمت بازاری این خودروی تاثیر منفی گذاشته است. ‌بررسی اطلاعات منتشرشده سایپا در سایت کدال سازمان بورس نشان می‌دهد این خودروساز در مرداد فقط 26 درصد از شاهین‌های تولیدی خود را برای مشتریان فاکتور کرده است، این اتفاق سبب شده تا قیمت بازاری این خودرو در بازه یک‌ماهه مرداد 1402 افزایش 5.5 درصدی یابد. فارس مدعی شده است ایران‌خودرو پیشنهاد افزایش 30 درصدی قیمت تولیدات خود را به سازمان حمایت و شورای رقابت ارائه داده است‌.» این خبرگزاری فارس در پایان می‌نویسد: «تصاویر مربوط به دپو محصولات ایران‌خودرو و سایپا در برخی سایت‌های تولید این دو خودروساز موجود است و درصورت لزوم روزهای آینده تصاویر مربوطه‌ منتشر می‌شود.» «فرهیختگان» نمی‌تواند صحت‌وسقم این ادعاهای خبرگزاری فارس درخصوص احتکار خودرو را تایید کند اما آنچه قابل مشاهده است، اینکه فروش هر دو گروه خودروساز بزرگ کشور در ماه‌های اخیر روند کاهشی عجیبی را تجربه کرده‌اند که به نظر می‌رسد عدم رضایت دو خودروساز از قیمت‌ها در این اتفاق بی‌تاثیر نبوده است.