گروه کشاورزی در دانشگاه آزاد دارای دو رشته مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی است که هزار و 101 عضو هیات‌علمی در رشته مهندسی کشاورزی با 10 گرایش متفاوت در دانشگاه آزاد مشغول به فعالیت هستند که از این تعداد استان تهران با 125 استاد و استان آذربایجان شرقی با 87 عضو هیات‌علمی بیشترین تعداد اعضای هیات‌علمی را به خود اختصاص داده‌اند. از هزار و 101 عضو هیات‌علمی، 859 نفر مرد و 242 نفر زن هستند. دانشگاه آزاد در رشته منابع طبیعی دارای 248 عضو هیات‌علمی در پنج گرایش است که از این تعداد 185 نفر مرد و 63 نفر زن هستند. با این اوصاف هزار و 349 عضو هیات‌علمی در این دانشگاه در حوزه کشاورزی مشغول به فعالیت هستند.
به جز اساتید و دانشجویان، دانشگاه آزاد هم‌اکنون بیش از 20 مرکز تحقیقاتی با محوریت حوزه کشاورزی در اقصی نقاط کشور دارد که در زمینه‌های مختلفی مشغول به فعالیت هستند. در حوزه فناوری هم قریب به 15 سرای نوآوری در سال‌های اخیر تشکیل شده‌اند تا فاصله بین توانمندی علمی، پژوهش‌ها و بهره‌برداری از آنها را کاهش دهند و علم را در خدمت افزایش کیفیت حوزه کشاورزی قرار دهند.
تحول در کشاورزی دانشگاه آزاد چگونه آغاز شد؟
مسئولان دانشگاه معتقد بودند دلیل اینکه رشته کشاورزی رشته پولسازی نیست و همیشه گرایش به آن کم بوده، این است که هیچ چیز سر جای خود قرار نگرفته است. یعنی در این رشته دانشجویانی فارغ‌التحصیل می‌شوند که بعد از فارغ‌التحصیلی آن‌طور که باید و شاید کارآمد نیستند. برخی می‌گویند بحران آینده کشاورزی آب نیست بلکه داشتن نیروهای نوآور بااستعداد است. بنابراین یکی از مواردی که در طرح تحول کشاورزی مد نظر قرار گرفت، تربیت فارغ‌التحصیلانی بود که پس از اتمام تحصیل بتوانند حرفی برای گفتن داشته باشند و به اصطلاح بتوانند حتی یک مزرعه را مدیریت کنند. مسئولان دانشگاه معتقدند همان‌طور که یک دندانپزشک بعد از فارغ‌التحصیلی می‌تواند طبابت کند، فارغ‌التحصیل رشته کشاورزی نیز باید بتواند در همین حوزه مشغول به فعالیت شود.
با این اوصاف دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد در سال 98 بر لزوم تحول در نظام آموزشی و پژوهشی کشاورزی تاکید کرد و گفت که در یک نظام مدیریتی، باید سخت‌ترین نقطه را برای تحول انتخاب کرد چراکه اگر این تحول صورت گیرد، به تبع آن مراحل آسان‌‌تر نیز متحول خواهد شد. درواقع باید نقطه آسیب‌پذیر مجموعه را برای تحول انتخاب کرد. به همین دلیل‌رشته کشاورزی‌در نظام آموزشی به‌عنوان نقطه تحول در نظر گرفته شد. مسئولان دانشگاه آزاد در طرح تحولی خود تلاش کردند تا تهدیدها را تبدیل به فرصت کنند. این موضوع که جامعه نسبت به رشته‌های کشاورزی اقبال نشان نمی‌دهد، یک تهدید و در مقابل، بازار غذا و محصولات کشاورزی در کشور، فرصت بزرگ این حوزه است و از آنجایی که کار یک مدیر تبدیل تهدید به فرصت است، دانشگاه آزاد به این حوزه وارد شد تا تهدید‌های حوزه کشاورزی را به فرصت تبدیل کند. از سال 97 که بحث تحول در کشاورزی در دانشگاه آزاد کلید خورد تا به امروز چند تحول اساسی اتفاق افتاده است. هیات عاملی شدن، استفاده از امکانات و زمین‌های بلااستفاده و... از تحولات در این حوزه است.
ارتقای مهارت با قرار گرفتن تولید در کنار آموزش و پژوهش
محمدعلی باغستانی، مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد درباره پتانسیل‌های دانشگاه آزاد در حوزه کشاورزی توضیح می‌دهد که اکنون بیش از 50 درصد افرادی که در وزارت جهاد کشاورزی مشغول به تحصیل و به‌ویژه کار هستند، حداقل یک دوره در دانشگاه آزاد دانشجو یا مدرس بوده‌اند. به گفته او بسیاری از پایان‌نامه‌هایی که در حوزه کشاورزی در دانشگاه آزاد نوشته شده، همکاری بسیار گسترده‌ای با مراکز تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی داشته، لذا ارتباطات تنگاتنگی برقرار بوده و همکاری‌های متعددی رقم خورده است. باغستانی می‌گوید: «سرمنشأ رشد خیلی از دانشکده‌های دیگر نیز به دلیل مجموعه فعالیت‌هایی بوده که در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اتفاق افتاد. حجم زیادی از دانشجویان مشغول به تحصیل بودند و سرریز آنها دانشکده‌های دیگر را هم فعال می‌کرد. زمانی دانشکده‌های کشاورزی در حوزه آموزش و پژوهش در سطح کشور سرآمد بودند. متاسفانه وضعیت متفاوتی پیش آمده و با توجه به ظرفیت دانشگاه‌ها، چه در حوزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و چه در حوزه دانشگاه آزاد، بحث آموزش و پژوهش کشاورزی در مسیر افول قرار گرفت. با توجه به ورود دکتر طهرانچی، هم دیدگاه آموزشی و هم دیدگاه پژوهشی و مخصوصا نیم‌نگاهی به تولید پدید آمد. در واقع هدف این بود که تولید بتواند کنار آموزش و پژوهش، ارتقای بحث مهارت‌آموزی در دانشگاه را نیز محقق کند. با این دیدگاه به تحول در حوزه کشاورزی ورود کرده‌ایم.»
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد، بحث امکانات در حوزه کشاورزی است. مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد می‌گوید: «هر جا دانشکده کشاورزی داریم، یک‌سری امکانات فراموش‌شده وجود دارد. دکتر طهرانچی همت کرده، دانشگاه آزاد اسلامی و تیم او همت کرده‌اند تا این مجموعه‌ها را در حوزه تولید فعال کنند. همچنین علاوه‌بر توجه به بحث تولید، نیم‌نگاهی نیز به آموزش، پژوهش و مهارت‌آموزی خواهند داشت. دانشگاه آزاد روی فعالیت‌های غیرشهریه‌ای تمرکز کرده که معتقدم واقعا جواب می‌دهد. امکاناتی فوق‌العاده بالفعل در دانشگاه آزاد داریم که باید آنها را فعال کرد. حوزه کشاورزی، یکی از حوزه‌هایی است که قابلیت تحلیل دارد و می‌توان روی آن کار کرد.»
فعالیت‌های حوزه کشاورزی هیات عاملی اداره می‌شود
یکی از سوالاتی که وجود دارد میزان تحول در حوزه کشاورزی است. اینکه از زمانی که دکتر طهرانچی بحث کشاورزی را مطرح کرد تا امروز، نگاه به این حوزه تا چه اندازه در دانشگاه آزاد تغییر کرده است؛ اینکه فعالیت‌های حوزه کشاورزی به صورت هیات عاملی اداره شود، یکی از تحولات در مدت اخیر بوده است.
پیش از این یک‌سری ابزارها و چهارچوب‌های مالی در حوزه کشاورزی با شرایط حاکم بر دانشگاه آزاد همخوانی نداشت و در دوره جدید قرار است این ابزارها با شرایط حاکم در دانشگاه همخوانی پیدا کند. باغستانی در این باره توضیح می‌دهد: «بهطور مثال در این دانشگاه مزرعه‌ای وجود دارد که آفت سن گندم یا زنگ می‌زند یا به بیماری خاصی دچار می‌شود. از آنجایی که فعالیت‌های کشاورزی در چهارچوب اقدامات جاری دانشگاه قرار نمی‌گیرد نمی‌توان کاری انجام داد. مثلا شما یک یا دو روز فرصت دارید آفت را کنترل کنید. اگر کنترل نکردید، مزرعه خسارت نمی‌بیند. این مساله در حوزه دام و شیلات نیز صدق می‌کند. اولین دستوری که ریاست دانشگاه آزاد داد این بود که به مجریان بخش کشاورزی از جمله ما گفت: «بازنگری کرده و سیستم چرخاندن بخش کشاورزی را تغییر دهید» بر همین اساس، آیین‌نامه‌ای تدوین شده و چند ماه پیش به استان‌ها ابلاغ شد مبنی‌بر اینکه فعالیت‌های حوزه کشاورزی به‌صورت هیات‌عاملی اداره شود.»
در واقع قرار شد تقریبا چهارچوب‌های مالی که روتین دانشگاه بوده برهم بخورد و افرادی که درگیر فعالیت‌های بخش کشاورزی هستند، بتوانند در استان خود در رابطه با یک فعالیت تصمیم‌گیری کنند؛ فعالیتی که سریعا نیاز به تصمیم‌گیری دارد. بهطور مثال می‌خواهند جیره دام یا علوفه یا پولی تهیه کنند یا سیستم چاه در جایی خراب می‌شود و نیاز به رسیدگی دارد. این اتفاقات با فعالیت‌های روتین دانشگاه همخوانی نداشت به همین دلیل به گفته باغستانی آیین‌نامه‌ای به استان‌ها ابلاغ شده و در قالب این آیین‌نامه پیش‌بینی شد عمده فعالیت‌های کشاورزی در قالب سراهای نوآوری قرار بگیرد. کنار این سراها بحث آموزش و پژوهش به‌نحوی دیده شده و تولید، آموزش و پژوهش به‌صورت یک پکیج کامل کنار همدیگر قرار می‌گیرد.
ورود دانشجو به حیطه تولید در فضای سراهای نوآوری
براساس گفته‌های باغستانی به این ترتیب دانشجو هم در فعالیت‌های تولیدی ورود می‌کند و کنارش آموزش می‌بیند و پژوهش را هم دنبال می‌کند. حالا در دانشگاه‌ها و واحدهای مختلف ولوله‌ای به راه افتاده؛ همه علاقه‌مند هستند امکاناتی که به‌صورت مسکوت مانده و فراموش شده بود را به کار بگیرند. این درحالی است که پیش از این احساس می‌شد بسیاری از سرمایه‌های دانشگاه در بخش کشاورزی رو به افول می‌رود اما به گفته مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد با آیین‌نامه جدید و فعالیت‌هایی که شروع شده این سرمایه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. راه‌اندازی شورای راهبردی یکی دیگر از اتفاقات در حوزه کشاورزی است. باغستانی می‌گوید: «شورای راهبردی با ریاست دکتر طهرانچی راه‌اندازی شده و هر دو یا سه هفته یک‌بار نیز تشکیل جلسه می‌دهد. موارد بررسی می‌شود و سرعت حرکت سراها در حوزه کشاورزی افزایش می‌یابد. پیش‌بینی می‌کنم در یک سال آینده اتفاقات بزرگی در حوزه تولید، آموزش و پژوهش دانشگاه آزاد و مباحث فناوری رخ دهد.»
رشته کشاورزی هوشمند ایجاد می‌شود
مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «در بحث آموزش، بیشتر معاونت‌های مربوطه درگیر هستند و ما هم خیلی ورود نکرده‌ایم ولی در این حوزه نیز کمک می‌کنیم. مثلا مصوب شده رشته کشاورزی هوشمند ایجاد شود. همچنین رشته‌های جدید و بین‌رشته‌ای در رابطه با کشاورزی پیش‌بینی شده است. یکی، دو رشته هم مصوب شده تا ان‌شاءالله در آینده نزدیک به جذب دانشجو بپردازیم.»
درخصوص سراها نیز بحثی مطرح است؛ بهطور مثال در یک استان پنج یا شش مزرعه یا گاوداری یا مرغداری وجود دارد. اما به گفته باغستانی بنیه مالی خوبی در حوزه تامین امکانات وجود نداشت. بنا به دستور رئیس محترم دانشگاه، قرار شد صندوق پژوهش و نوآوری دانشگاه نیز کنار این سراها قرار بگیرد و نقدینگی اولیه را تامین کند. او توضیح می‌دهد: «ممکن است یک گاوداری یا مرغداری یا باغ یا زمین‌های زراعی خیلی خوبی در قالب این سراها تعریف شود. متاسفانه عمده این سرمایه‌ها فراموش شده بود و مورد استفاده قرار نمی‌گرفت یا بهطور کج‌دار و مریز به بخش خصوصی بیرون از دانشگاه اجاره داده می‌شد. آنها به تولید می‌پرداختند و به سراغ کار خود می‌رفتند. هم زمین فراموش شده و هم مسیر اجاره‌دهی بعضا به مرور سبب تضعیف امکانات بالقوه دانشگاه شده است. بر همین اساس بود که دکتر طهرانچی دستور داد بحث هیات عاملی ایجاد شود. باغستانی می‌گوید: «چندی قبل به استان آذربایجان‌شرقی رفتیم و دیدیم یک گاوداری پتانسیل افزایش تعداد گاو را دارد ولی وقتی به داخل رفتیم، دیدیم وضعیت بهداشتی سیلو نامناسب است؛ همین موارد باعث شده بود تولید کاهش پیدا کند. در جای دیگری دیدیم مرغداری شرایط مشابهی دارد. بسیاری از زمین‌های زراعی دانشگاه را اجاره داده بودند اما دکتر طهرانچی موافق نبوده و تاکید دارد افراد باید در داخل این فضاها مشغول شوند. در ضمن وقتی فعالیت‌ها انجام می‌شود خیلی از افراد فعال در دانشگاه مشتاق خواهند شد. بسیاری در حوزه کشاورزی با این نیت استخدام شده و ورود کرده‌اند ولی به دلیل اینکه اجاره رفته یا فراموش شده خیلی از آنها از این حیطه فرار کرده و تبدیل به یک کارمند معمولی در درون سیستم شده‌اند. عملا بازدهی تولیدی در کار نیست.»
در چنین شرایطی است که رئیس دانشگاه آزاد و تیم او گفتند باید صندوق پژوهش و نوآوری قدم پیش گذاشته و نقدینگی لازم را تامین کند. مثلا یک گاوداری را فعال کرده؛ اگر این گاوداری با 500 تا هزار رأس دام فعال شود بهطور خودکار تعداد زیادی از پرسنل می‌توانند در آن مشغول به کار شوند. به گفته باغستانی در بحث هیات عاملی نکات خیلی خوبی دیده شده است. او توضیح می‌دهد: «اگر فعالیت‌های ما درآمدزا باشد، پیش‌بینی شده افرادی که در تولید دخیل می‌شوند، سهمی علاوه‌بر حقوق رایج خود دریافت کرده و حمایت شوند. همچنین در نظر گرفته‌ایم دانشجو در این سرا - بسته به نوع فعالیت خود - مشغول شود و حتی با توجه به فعالیت در حوزه کشاورزی از معافیت شهریه‌ای برخوردار شده و درآمدی نیز داشته باشند. اعضای هیات‌علمی باید سهمیه‌ای برای تدریس پر کنند اما به دلیل ظرفیت خالی و کمبود دانشجو موفق به انجام این کار نمی‌شوند. پیش‌بینی شده آنها در داخل سراهای نوآوری فعالیت کنند و ضمن حضور کسری تعداد واحدهای تدریس را پر خواهند کرد. اگر درآمدها در پایان سال مالی مناسب باشد براساس پیشنهاد استان و مصوبه شورای راهبردی استادان نیز می‌توانند سهمی از مجموعه درآمدهای دانشگاه در حوزه کشاورزی داشته باشند.»
دوره‌های مهارتی کشاورزی ایجاد می‌شود
بحث هیات‌عاملی شدن تنها تحول در حوزه کشاورزی در مدت اخیر نبوده است. ایجاد دانشکده‌های مهارتی را می‌توان یکی دیگر از تحولات در این حوزه دانست. دکتر طهرانچی تاکید کرده بود که باید در این حوزه دانشکده‌های مهارتی ایجاد شود. به همین دلیل سرفصل‌هایی تدوین شد اما آن‌طور که باغستانی می‌گوید دانشگاه آزاد متاسفانه هنوز در کش‌وقوس با وزارت علوم است. این سرفصل‌ها دو سال پیش درخصوص دوره‌های مهارتی تدوین شده‌اند. مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد می‌گوید: «این بحث مطرح بود که دوره‌های مهارتی کشاورزی به‌صورت مستقیم در سطح کارشناسی‌ارشد یا دکتری ایجاد شود. الگویی که دوره‌ها براساس آن تدوین شد، تقریبا از الگوی آموزش پزشکی گرفته شده بود. همان‌طور که در آموزش پزشکی در مسیر تحصیلات وارد بیمارستان می‌شوند و تجربیات لازم را کسب می‌کنند برای آموزش کشاورزی نیز سه دوره تعریف شد. قرار شد افراد در طی این مسیر دوره‌های مهارتی آموزشی مختلف را پشت سر بگذارند. به عبارت دیگر افرادی را فارغ‌التحصیل کنیم که توانایی داشته باشند هر زمان از دانشگاه بیرون رفتند مدیریت یک مزرعه 400 یا 500 هکتاری را برعهده بگیرند. می‌دانم در وزارت علوم نیز مشغول بازنگری هستند.»
این درحالی است که پیش از این سیستم آموزش‌محوری فعلی در دانشگاه‌ها در زمینه تربیت افراد مخصوصا در سطح دکتری، بیشتر به این صورت بود که عمدتا افراد بعد از فارغ‌التحصیلی به‌عنوان عضو هیات‌علمی در دانشگاه‌ها فعالیت کرده یا در مراکز پژوهشی به‌نحوی مشغول شوند. نکته مهم این است که عملا ظرفیت‌ها پر شده ولی در عرصه‌های تولید افرادی که مهارت‌های لازم را داشته باشند اندک هستند. علی‌رغم اینکه آنها فارغ‌التحصیل رشته‌های خوب دانشگاهی هستند توانایی اداره یک مزرعه بزرگ را ندارند. باغستانی معتقد است: «در داخل دوره‌های جدید، این مساله به‌خوبی دیده شده؛ مثل دندان‌پزشکی که امروز فارغ‌التحصیل می‌شود و فردا جرات دارد در یک کلینیک شروع به فعالیت کند. در الگوهای جدید به این نکات پرداخته‌ایم.»
ظرفیت‌های مغفول کشاورزی دانشگاه فعال می‌شوند
تحول دیگری که دانشگاه آزاد در حوزه کشاورزی رقم زده، فعال‌سازی ظرفیت‌های مسکوت و مغفول دانشگاه است. باید این موارد وارد فرآیند تولید شوند تا ضمن فعالیت در تولید، بحث‌های مهارت‌آموزی، آموزشی و پژوهشی نیز کنار آنها وجود داشته باشد. باغستانی توضیح می‌دهد: «برخی مصوبات در این حوزه وجود داشته است؛ بهطور مثال یک گاوداری یا مرغداری در فلان استان فعال و با فرمت مد‌نظر دانشگاه کار کند. دانشگاه آزاد مجموعه پرورش شترمرغ داشته که قبلا فعال بوده و بعدا فراموش شده و مسکوت مانده است. مجموع این مسائل نشان می‌دهد امکان دارد دانشگاه بعضا نقدینگی لازم را نداشته باشد اما این نقدینگی از اراضی مغفول‌مانده و غیرقابل فعال‌سازی‌اند را به راه انداخت.»
رصد زمین‌های کشاورزی دانشگاه آنلاین می‌شود
یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های دانشگاه آزاد به غیر از اعضای هیات‌علمی و امکانات بلااستفاده در این حوزه، زمین‌های کشاورزی آن است که در استان‌های مختلف پراکنده شده‌اند. دانشگاه آزاد به‌صورت غیررسمی و روی کاغذ، حدود پنج هزار هکتار زمین کشاورزی دارد اما به‌دلیل تغییرات اقلیمی به‌وجود آمده، این اراضی زمین‌هایی هستند که ممکن است در‌حال‌حاضر قابلیت کشت نداشته باشند. وضعیت آب در بسیاری جاها دارای اشکال است. بنابراین تحول دیگر دانشگاه در حوزه کشاورزی، فعال‌سازی این زمین‌هاست. مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد درباره زمین‌های کشاورزی دانشگاه می‌گوید: «مجموعه عمران دانشگاه در‌حال فعالیت بوده و آنها نیز در یکی دو ماه آینده سامانه‌ای را تدوین خواهند کرد. در این صورت وقتی روی هر استان کلیک کنید، زمین‌ها را «sort» (مرتب‌سازی) خواهد کرد، به شما نشان می‌دهد هر زمین چه وضعیتی داشته و از نظر کشاورزی کدام‌یک دارای پتانسیل است.» بنابراین می‌توان گفت تحول دیگر در حوزه کشاورزی استفاده از پتانسیل‌های زمین‌های کشاورزی دانشگاه آزاد در استان‌های مختلف است.»
هدف اصلی: مساله امنیت غذایی کشور
البته دانشگاه آزاد حدود پنج هزار هکتار زمین کشاورزی روی کاغذ دارد اما نباید فقط پتانسیل این وسعت را درنظر گرفت. مثلا در استانی می‌بینیم استخرهای پرورش ماهی فعال بوده‌اند که متاسفانه به‌دلیل نبود نقدینگی به‌خوبی مدیریت نشده و فراموش شده‌اند یا گاوداری‌هایی هستند که ظرفیت 200 رأس را دارد ولی اکنون 50 گاو در داخل آنها وجود دارند. ظرفیت بسیاری از مرغداری‌ها هم مسکوت مانده، به همین دلیل تمام تلاش ریاست و تیم مدیریتی مجموعه دانشگاه در این راستاست که فعالیت‌های خفته را بیدار کرد؛ فعالیت‌هایی که به گفته باغستانی هم جنبه تولید و تاثیرگذاری در بحث امنیت غذایی کشور داشته باشد و هم بتواند به‌عنوان عرصه‌های آموزشی و پژوهشی مورد استفاده دانشجویان و اعضای هیات‌علمی قرار گیرد.»
شبکه‌های مختلف در حوزه کشاورزی ایجاد می‌شود
پیش از این محمد علی‌اکبری معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد به «فرهیختگان» گفته بود برای 31 استان کشور 31 برنامه کشاورزی نوشته شده است. زمانی که دکتر طهرانچی بحث شورای راهبردی را مطرح کرد، موضوعی تحت عنوان شبکه کشاورزی نیز به میان آمد. زمانی که کشاورزی کالبدشکافی شود متوجه می‌شویم این حوزه دارای موضوعات مختلفی مثل دام، شیلات، طیور و میگو است. یکی از این موضوعات، بحث شیلات است که معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد چندی پیش آن را مطرح کرد و گفت که یک شبکه شیلات در دانشگاه شکل می‌گیرد. از آنجایی که شیلات نیز جزئی از کشاورزی است مسئولان دانشگاه همه این موارد را داخل یک موضوع دیدند. در‌حقیقت واژه عام «کشاورزی» بوده و در داخل آن، دامپروری و شیلات هم وجود دارد که «کشاورزی» محسوب می‌شوند. بنابراین ایجاد یک شبکه کشاورزی نیز از تحولات دیگری است که در آینده رقم خواهد خورد. باغستانی در این باره می‌گوید: «شاید برخی عزیزان ناراحت شوند ولی ما فعالیت‌های منابع طبیعی را در حوزه کشاورزی قرار می‌دهیم. وزارت جهاد کشاورزی را درنظر بگیرید که حوزه دام و دامپزشکی را دارد، منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها و مراتع نیز هستند. کشاورزی را به معنای عام درنظر می‌گیریم و موارد مختلفی را در داخل آن پیش‌بینی می‌کنیم. در حال کار هستیم تا ان‌شاءالله بتوانیم شبکه‌های مختلفی راه‌اندازی کنیم. این مسائل در سند ملی دانشگاه هم پیش‌بینی شده؛ سند پنج‌ساله‌ای که اتفاقا فعال‌سازی شبکه‌های مختلف را مد نظر قرار داده است. اتفاقا اولین شبکه‌ای که در دانشگاه راه افتاده و شروع به کار کرده، در این حوزه بوده است. وقتی بحث هیات عاملی مطرح شد، به‌صورت خودکار موضوع شبکه نیز به میان می‌آید.»
شیوه تربیت کارشناسی باید بازنگری شود
بحث آموزش و پژوهش موضوع دیگری است که از چشم مسئولان دانشگاه آزاد جا نمانده است. مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد می‌گوید: «به هر حال ما دانشگاه هستیم و وظیفه دانشگاه، آموزش‌وپژوهش است. مهم‌ترین تعاریفی که برای دانشگاه وجود دارد، به آموزش و پژوهش برمی‌گردد. اگر آمار تولیدات کشاورزی را با 20 سال پیش مقایسه کنیم، واقعا اتفاقات بزرگی در کشور از نظر میزان تولید افتاده است. منشأ آن چیست؟ عمدتا فعالیت‌هایی که انجام شده؛ فرقی هم نمی‌کند عزیزان ما در دانشگاه دولتی یا دانشگاه آزاد زحمت کشیده باشند. فارغ‌التحصیلانی داشته‌ایم و آنها در عرصه‌های تولید مشغول به فعالیت هستند؛ چه در وزارتخانه یا شرکت‌های خصوصی. شخصا به جرأت می‌توانم بگویم 100 نفر از دانشجویانی که داشته‌ام امروز در عرصه‌های تولید و بخش خصوصی فعالیت می‌کنند، لذا اثرگذاری مستقیم دانشگاه در حوزه آموزش و پژوهش است؛ چراکه هیچ‌کس تعریف نکرده دانشگاه باید تولیدات کشاورزی داشته باشد. تعریفی که برای دانشگاه می‌شود، اثرگذاری آموزشی و پژوهشی است. اگر اعدادی که مطرح می‌شود از‌جمله 120 میلیون تن تولیدات کشاورزی را نسبت به 20 تا 25 سال پیش درنظر بگیرید، رشد دو تا سه برابری را نشان می‌دهد. چه اتفاقی افتاده است؟ اتفاقاتی که در حوزه آموزش عالی کشور رخ داده و قطعا 50 درصد آن را دانشگاه آزاد رقم زده است؛ این اثرگذاری دانشگاه آزاد را نشان می‌دهد. به این نقطه رسیده‌ایم که دیگر شیوه تربیت کارشناسی باید بازنگری شود. فقط هم مربوط به دانشگاه آزاد نیست و چنانکه گفتم وزارت علوم هم در‌حال بازنگری است تا شیوه آموزش تغییر کند. فارغ‌التحصیلان ما باید در عرصه‌های تولید، آموزش ببینند و جرأت پیدا کنند خودشان هم وارد عرصه شوند و تولید کنند.»
باغستانی در پایان معتقد است برای کسب درآمد غیرشهریه‌ای از حوزه کشاورزی در دانشگاه آزاد باید تامین نقدینگی صورت بگیرد، زیرا در این حالت شرایط متفاوت خواهد بود. او توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین بحثی که وجود دارد، تامین نقدینگی است. اگر این اتفاق بیفتد، می‌توان امیدوار بود. خودم سه چهار سال است در دانشگاه کار می‌کنم و معتقدم پتانسیل‌های کشاورزی دانشگاه به قدری وسیع است که نمی‌توانم عدد خاصی را به زبان بیاورم؛ با این وجود می‌تواند اتفاقات بزرگ‌تری را رقم بزند.»
