هوش مصنوعی بعد از خبرهای مربوط به چت جی‌تی و استفاده از آن توسط عامه مردم، شکل و شمایل جدیدی به خود گرفت و توجهات جامعه آکادمیک دنیا را جلب کرد. حوزه جدیدی از علم و تکنولوژی که به‌سرعت درحال پیشرفت است و طبیعتا اگر دانشگاه‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز تولید علم در دنیا، نتوانند خود را با شرایط جدیدی که پیش رویشان قرار گرفته تطبیق دهند، قطعا در حوزه آموزش و پژوهش مرجعیت علمی خود را از دست خواهند داد. البته برای این تطبیق، نیاز به تامین بسترهای لازم است تا از این طریق، اساتید با شرایط جدید آشنا شوند و بتوانند فضای علمی و عملی فراهم کنند. اتفاقی که در صورت غفلت از آن، عملا مرجعیت علمی را از دانشگاه‌ها خواهد گرفت. در این گزارش سراغ اساتید دانشگاه‌های مختلف رفتیم تا از ضرورت تغییر شرایط دانشگاه‌ها و چگونگی تحقق آن بپرسیم. در این گزارش سراغ 14 تن از اساتید دانشگاه‌های مختلف رفتیم و 3 سوال
«آینده دانشگاه را با ورود هوش مصنوعی چگونه تحلیل می کنید؟» «اساتید چطور می‌توانند خودشان را با هوش مصنوعی تطبیق دهند؟»
«دانشگاه باید چه ابزاری از محتوا یا نرم افزار و سخت افزار را در اختیار اساتید قرار دهد؟» را با آنها در میان گذاشتیم که مشروح پاسخ هر یک را در ادامه می‌خوانید.
جامعه‌پذیر ی وظیفه دانشگاه خواهد ماند
محمد ابویی‌اردکان، عضو هیات‌علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران:در ارتباط با هوش مصنوعی ۲ اتفاق میان‌مدت و بلندمدت در دانشگاه می‌افتد. در میان‌مدت که یک تا سه سال آینده پیش رو خواهد بود، دانشگاه قدرتمند می‌شود. زمانی که دانشجو قدرتمند باشد دانشگاه قدرتمند می‌شود. وقتی دانشجو پرسشگری کند و سطح در خواستش را بالا ببرد، استاد نیز مجبور می‌شود سطح علمی خودش را ارتقا دهد. در هر صنعتی کیفیت با تقاضای مشتری بالاتر خواهد رفت. مساله بعدی اینکه در بلندمدت دیگر دانشگاه به این شکل وجود نخواهد داشت؛ چراکه دانشگاه بستری است که طبقه‌بندی‌ای از دانش را به دانشجو ارائه می‌دهد؛ درحالی‌که دانشجو با آمدن هوش مصنوعی نیازی به دانشگاه ندارد و می‌توانند اطلاعات را در هرجا که باشد، به‌سرعت از طریق هوش مصنوعی فرابگیرد. همچنین هوش مصنوعی سوالات دانشجو را می‌تواند پاسخ دهد. بااین‌حال باید این نکته را هم مدنظر قرار داد که دانشگاه به‌جز برجستگی علمی، افراد را جامعه‌پذیر می‌کند اما در این زمینه هوش مصنوعی نمی‌تواند کاری انجام دهد و به همین دلیل افراد دوباره از شبکه‌های اجتماعی به کارهای تیمی و گفتمان روی می‌آورند. موضوع دیگر درباره دانشگاه این است که این نهاد به مسائل جامعه حساسیت نشان می‌دهد و محلی برای حل مساله به شمار می‌رود و این مهم باعث می‌شود تا دانشجو به‌جای خواندن کتاب بتواند به حل مساله پردازد.
60 درصد اساتید نمی‌توانند خودشان را با هوش مصنوعی تطبیق دهند
حدود ۶۰ درصد استاد‌ها نمی‌توانند خودشان را با هوش مصنوعی تطبیق بدهند و به همین دلیل عملا اساتید از بازی بیرون می‌روند. در این میان تنها اساتیدی که منعطف هستند و سوال کردن و گفتن «نمی‌دانم» را بد نمی‌دانند و همچنین مانند دانشجو اهل مطالعه و جست‌وجو هستند، می‌توانند با هوش مصنوعی سازگار شوند.
ابزار تطبیق اساتید با این حوزه؛ بالا بردن ظرفیت تحمل و داشتن دیدگاه باز است
ابزار اول برای تحقق این مساله، بالا بردن ظرفیت تحمل و دیدگاه باز نسبت به گفت‌وگو انتقادی است. بعضی از اساتید فکر می‌کنند وظیفه دانشجو این است که تنها به حرف‌های استاد گوش دهد. در رده‌های بالاتر دانشگاه فکر می‌کند باید دستور دهد و بقیه فقط گوش کنند. ما در فرهنگ عمومی و ساختار رسمی گفتوگوی انتقادی و باز را به‌رسمیت نمی‌شناسیم؛ اما ابزار این کار گفتوگوی باز است. حتی در فضای مجازی هم وقتی یک فرد حرفی بزند، همه از او انتقاد می‌کنند. ایلان ماسک می‌گوید توئیتر میدان جهان است. نقش میدان در شهرها به این شکل است که همه افراد برای رفت‌وآمد و اجتماع به آنجا می‌روند، با وجودی که شیطنت و کارهای غیراخلاقی در این فناوری وجود دارد. دومین ابزار آزادی اندیشه است. افراد باید بتوانند درباره هر موضوعی که می‌توانند فکر کنند. سومین ابزار این است که به نسل آینده دانشجویان بفهمانند چیزهایی که تابه‌حال می‌دانستند دیگر کفایت نمی‌کند و باید خلاقیت داشته باشند. در دنیا دانشگاه‌هایی با اسم دانشگاه‌های بی‌دیوار وجود دارد. افراد در هر زمان، هر اطلاعاتی را که می‌خواهند در آنجا فرامی‌گیرند. نسل بعدی نسل میزهای گرد است که روی آن مسائل را بازاندیشی می‌کنند تا یک مساله حل شود. در آینده دانشجو فکر نمی‌کند که سر چه کلاسی برود، بلکه انتخاب می‌کند یک ماه روی فلان مساله کار کند.
علیه انسان شدن هوش مصنوعی نگاه نادرستی است
حمیدرضا رحمانی‌زاده دهکردی، استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی: جواب این سوال ساده است؛ هرچند طبیعتا باید از متخصص این حوزه آن را پرسید؛ بااین‌حال دید من به این بخش بسیار مثبت است. طبیعتا هر آنچه به بهبود وطن و گسترش هوش انسان کمک می‌کند، می‌تواند مفید باشد و آنچه مسلم است اینکه هوش مصنوعی در راستای تکمیل هوش انسان است. هرچند حاصل هوش انسان بوده و نمی‌تواند از آن فراتر برود اما به‌عنوان ابزار، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. اینکه هوش مصنوعی در آینده علیه انسان می‌شود، از نظر من تخیلی و نگاه نادرستی است.
در دوران هوش مصنوعی اساتید باید هر چند ماه یک‌بار خودشان را به‌روز کنند
قطعا اگر استاد هر چند ماه یک‌بار خودش را به‌روز نکند عقب خواهد ماند؛ چراکه هر روز پدیده جدیدی به‌وجود می‌آید و اگر استاد همراه نباشد نمی‌تواند خودش را به همکارانش برساند؛ مثلا من با چت جی‌پی‌تی آشنا نیستم و این عدم آشنایی باعث می‌شود نسبت به همکاران خود عقب بیفتم. اگر چند روز تمرین نکردن و به‌روز نشدن برای استاد تبدیل به چند ماه شود، این عقب ماندن معنادار خواهد شد.
تجهیزات و آموزش؛ دو مولفه مورد نیاز در این زمینه است
وقتی چراغ یخ‌شکنم را شکسته‌اند باید آن را عوض کنم! جواب این سوال مشخص است. هم تجهیزات لازم است هم آموزش.
هوش مصنوعی باعث توسعه روند یادگیری می‌شود
محمدامین صادقی، استاد مهندسی کامپیوتر دانشگاه آزاد واحد جهرم: قطعا توسعه و حضور هوش مصنوعی در بعد آموزشی باعث می‌شود آموزش و درنهایت تحصیلات بهینه‌ای را داشته باشیم، یعنی عملا این ابزار باعث می‌شود روند یادگیری توسعه پیدا کند.
اساتید باید علم لازم برای استفاده از هوش مصنوعی را داشته باشند
استاد قطعا باید علم و داده لازم را داشته باشد تا بتواند برای آموزش به دانشجو از آن استفاده کند. استاد باید مطالعه و تمرین داشته باشد تا اطلاعات را کسب کند.
دسترسی به پایگاه‌های داده‌ای از سوی دانشگاه‌ها فراهم شود
دانشگاه باید دسترسی مورد نیاز استاد به تمام پایگاه‌های داده‌ای را فراهم کند تا او بتواند راحت‌تر سطح علم خود را بالا ببرد.
هوش مصنوعی تدریس اساتید را به‌چالش می‌کشد
عقیل یوسفی‌کما، استاد مهندسی مکانیک دانشگاه تهران: مساله‌ای که باید در این باره به آن توجه شود، این است که هوش مصنوعی تدریس استاد را به‌چالش می‌کشد و منابع جدیدی در دسترس دانشجویان قرار می‌گیرد، یعنی عملا با استفاده از این ظرفیت دانشجو برای بسیاری از تحقیق‌ها و پروژه‌های خود جواب آماده دارد؛ در این شرایط استاد باید انتظار و سطح تکالیف دانشجو را بالاتر ببرد، مثلا اگر قبلا انتظار ساخت خانه یک طبقه از دانشجو وجود داشته؛ الان باید این انتظار به ساخت یک ساختمان ۱۰ طبقه ارتقا پیدا کند.
هوش مصنوعی دنیای جدیدی برای اساتید خواهد بود
استاد باید با ابزارهای هوش مصنوعی آشنا شود.
این هوش چالش و دنیای جدیدی برای اساتید خواهد بود؛ چراکه آنان باید منابع اطلاعاتی خودشان را به‌روز کنند.
بعد از اینکه سطح اطلاعاتی استاد بالا آمد، باید براساس آن سطح، مطالب و تکالیف درسی را آماده کنند.
امروز اساتید در دسترسی به مقالات هم مشکل دارند
یکی از کارهایی که باید انجام شود، این است که ابزارهای رایگان و عمومی هوش مصنوعی در اکانت‌های دانشگاهی استاد قرار گیرد تا از این طریق بستر برای جستوجوهای لازم از سوی اساتید فراهم شود. اکنون استاد باید در داده‌ها و اپلیکیشن‌های عمومی اطلاعات پیدا کند اما دانشگاه می‌تواند اطلاعات را به‌صورت رایگان در اختیار استاد قرار دهد. مساله اینجاست که امروز استاد حتی برای دسترسی به مقاله‌ها مشکل دارد؛ در این وضعیت طبیعتا دسترسی به هوش مصنوعی در مرحله‌های بعدی قرار دارد.
هوش مصنوعی در محتوا و ابزارهای آموزشی اثرگذار است
هادی ویسی، استاد دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران: زمان زیادی است که دانشگاه‌ها باید تغییراتی را در خود ایجاد کنند، به‌ویژه اینکه در کشور ما آموزشی که در دانشگاه‌ها ارائه می‌شود با نیاز بازار و صنعت تفاوت دارد. در بسیاری از رشته‌ها، هوش مصنوعی این فرآیند را بسیار تغییر خواهد داد. این فناوری آموزش را به‌سمت الکترونیک شدن برده و آن را ساده‌تر خواهد کرد. بنابراین قطعا تاثیر خود را دارد اما در ایران، این تاثیر سریع و کوتاه‌مدت اتفاق نمی‌افتد و بیشتر طول می‌کشد. هوش مصنوعی قطعا هم در تولید محتوای آموزشی و هم در ابزارهای آموزشی تاثیر می‌گذارد.
اساتید باید کمتر تحت‌تاثیر هوش مصنوعی قرار گیرند
مهم‌ترین کاری که نه‌تنها استاد بلکه همه متخصصان باید انجام دهند این است که کمتر تحت تاثیر موج هوش مصنوعی قرار گیرند. ابزارهای هوش مصنوعی را شناخته و با آن دوست بوده و از آن استفاده کنند، یعنی عملا باید نگاه ابزاری به آن داشته باشند. اساتید باید با هوش مصنوعی سازگار شده و از آن برای تقویت فرآیند آموزش بهره‌برداری کنند. نقش استاد و افراد متخصص در کارگردانی و به‌کارگیری این ابزار‌ها پررنگ‌تر خواهد شدt یعنی عملا مطلب و موضوعی که اساتید هفته‌ها زمان برای پیدا کردنش صرف می‌کردند، سریعا از سرویس‌هایی مانند چت جی‌پی‌تی پیدا خواهد شد.
استاد باید فرآیند بررسی و انتظاراتش را با وضع فعلی تنظیم کند وگرنه طبیعتا مثل هر فرآیند دیگری که شغل‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، هوش مصنوعی روی شغل اساتید هم تاثیر می‌گذارد.
زیرساخت لازم برای آشتی با هوش مصنوعی از سوی دانشگاه‌ها تامین شود
دانشگاه می‌تواند در راستای آموزش و فرهنگ‌سازی این ابزار‌ها برنامه‌ریزی کرده و ابزار‌ها و کاربرد‌های آنها را توضیح دهد. فراهم کردن و مدیریت دسترسی به ابزار‌ها نیز کمک‌کننده است. البته دسترسی به برخی ابزار‌ها سخت است و باید آسان‌تر شود؛ چراکه قطعا تشخیص اینکه متن توسط خود دانشجو نوشته شده یا نه، نیازمند تامین ابزار لازم آن است. در یک کلام آماده‌سازی زیرساخت برای آشتی و استفاده از این ابزار‌ها باید توسط دانشگاه انجام گیرد.
هوش مصنوعی همانند مکمل برای پزشکان خواهد بود
رتضی زنده‌دل، استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران: هوش مصنوعی در حیطه علم پزشکی بسیار راهگشا و کمک‌کننده خواهد بود و قطعا ورود آن به دانشگاه تحول بزرگی به همراه دارد. هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان یک مکمل در کنار پزشکان و مهندسان و... باشد اما به‌طور کامل جایگزین انسان نخواهد شد. همچنین این تکنولوژی می‌تواند یک کمک‌کننده بسیار خوب در روند تشخیص و درمان بیماری‌ها باشد؛ چراکه امروز یک بیمار در علم پزشکی باید حضورا به پزشک مراجعه کند تا تشخیص داده شود، اما با آمدن هوش مصنوعی فرد خودش علائم حیاتی‌اش را چک خواهد کرد. هوش مصنوعی حتی می‌تواند فعالیت‌های الکتریکی در مغز را بررسی کند و علائم حیاتی را تشخیص دهد. به همین دلیل معتقدم این حوزه در دانشگاه تحولی در علوم ایجاد خواهد کرد. البته هوش مصنوعی معایب و فوایدی خواهد داشت و ما جنبه مثبت را در‌نظر می‌گیریم.
نمی‌توان مانع ورود هوش مصنوعی به دانشگاه و زندگی افراد شد
قسمتی از تطبیق اساتید با حوزه هوش مصنوعی از طریق مطالعه و کسب اطلاعات حل می‌شود. مطالعه درباره اینکه هوش مصنوعی چه مزایا و معایبی دارد، البته نباید این را فراموش کرد که دارو هم وقتی مقدار زیادی استفاده شود مضر خواهد بود و هوش مصنوعی نیز به این شکل است. اساتید می‌توانند حتی در ورکشاپ‌های هوش مصنوعی شرکت کنند. همچنین این حوزه چه ما بخواهیم چه نه، به زندگی و دانشگاه‌های ما ورود خواهد کرد و نمی‌توانیم مانع ورود آن شویم. پس باید اطلاعات خود را بالا ببریم که هم با مزایا همراه شده هم جلوی معایب را بگیریم.
اساتید باید در حوزه هوش مصنوعی با دیگر کشورهای دنیا همراه شوند
امروزه دیگر مرزی بین علوم وجود ندارد و علوم در‌هم‌تنیده شدند. دانشگاه قطعا باید جلساتی را در ارتباط با هوش مصنوعی برگزار کرده و اطلاعات لازم در این باره را به اساتید منتقل کند. پس از دوره کرونا بسیاری از کارگاه‌ها به‌صورت مجازی برگزار می‌شود و استاد می‌تواند راحت‌تر در این کارگاه‌ها شرکت کند. پس دانشگاه باید در این حیطه برنامه‌ریزی کرده و کارگاه آموزشی برگزار کند تا اساتید با دیگر کشورهای دنیا پیش بروند و از دانشجو عقب نمانند.
هوش مصنوعی به‌مثابه ابزار علمی در رشته‌های مختلف
حمید حسن‌زاده، هیات‌علمی دانشگاه آزاد میانه: هوش مصنوعی مانند بسیاری از مسائل که در فناوری‌های جدید مطرح است، از جهت ابزار کار علمی می‌تواند در همه علوم چه علوم پایه و چه علوم انسانی موثر باشد. ابزاری است که در کارهای تحقیقی و در جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات و همچنین در تحلیل آنها به ما کمک کرده و به کار سرعت می‌بخشد. با این حال این حوزه در رشته‌های علوم انسانی نسبت به علوم پایه‌ای تاثیر کمتری خواهد داشت و در این میان بعضی از اساتید علوم انسانی همچنان روش‌های سنتی را ترجیح می‌دهند. اگر کسی با مباحث مربوط به هوش مصنوعی آشنا باشد و این آشنایی تخصصی‌تر شود می‌تواند از آن در کارهای پژوهشی استفاده کرده و حتی در بعضی موارد تحول اساسی در پیشرفت تحقیقاتی آن رشته ایجاد کند.
اساتید باید سطح اطلاعات‌شان از هوش مصنوعی را افزایش دهند
اولین گام برای تطبیق با حوزه هوش مصنوعی این است که استاد باید آشنایی خود را با این مساله بیشتر کند، چون اطلاعات مردم حتی سرآمدان رشته‌های علوم انسانی از مباحث هوش مصنوعی و پیشرفت‌های اخیر آن بسیار محدود و ابتدایی است. همچنین نهادهایی که در این زمینه فرهنگ‌سازی می‌کنند باید اطلاعات مربوط به این موضوع را در اختیار افراد قرار دهند. بعد از حاصل شدن آشنایی اولیه هر کسی با توجه به کار خودش چه در زمینه تدریس چه در پژوهش، نحوه استفاده خود را از هوش مصنوعی پیدا می‌کند.
باید میزگردهایی برای هوش مصنوعی در محیط دانشگاهی ایجاد
خود هوش مصنوعی و استفاده کاربردی آن در علوم پایه و خاص مهم است. بعد متخصصان هوش مصنوعی باید در دانشگاه‌ها از ابزارهای فرهنگ‌ساز، از صداوسیما و فضای مجازی استفاده کنند. در‌حقیقت دانشگاه باید این زمینه را فراهم کند و جلسات و کنفرانس و میزگردهایی ایجاد شود تا اساتید و دانشجو‌ها با هوش مصنوعی آشنا‌تر شده و و بدانند آن را چگونه برای رشته خود به‌کار برند.
نباید هوش مصنوعی را هویت مستقل در‌نظر گرفت
لیلا وصالی استاد ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبایی: نوع پذیرش هوش مصنوعی و فهم آن به رویکرد دانشگاه‌ها بستگی دارد. این تکنولوژی یک ابزار بوده و نباید آن را به‌عنوان یک هویت و پدیده مستقل در‌نظر گرفت. اکنون بسیاری از موضوعات رسانه‌ای وابسته به هوش مصنوعی است. همچنین اکثر نرم‌افزار‌هایی که در بازار وارد می‌شوند مجهز به هوش مصنوعی هستند. ما در بحث آموزش مجازی و ارتباط با دانشجویان به‌سمت استفاده از آنها خواهیم رفت. هوش مصنوعی بیش از اینکه بحثی محتوایی باشد، بحثی سخت‌افزاری است و به طراحی نرمافزارها برمی‌گردد. ما باید ببینیم در طراحی داخلی تا چه اندازه می‌توانیم از این امکان بهره ببریم. هوش مصنوعی مثل ماشینی است که محرک و بنزین آن داده‌ها و اطلاعاتی است که در اختیارش قرار می‌دهیم. یعنی این تکنولوژی با دریافت داده از مخاطبان می‌تواند اطلاعات آنها را دسته‌بندی کند. همان‌قدر که اطلاعات بیشتر از افراد باعث کارکردهای دقیق هوش مصنوعی می‌شود، به همان اندازه از دست دادن اطلاعات در افراد باعث ضعیف‌تر شدن حریم خصوصی و امکان سوءاستفاده می‌شود و مصداق این مساله همان جست‌وجو در اینترنت است. این جست‌وجو علاوه‌بر اینکه برای فرد، داده‌ای را ایجاد می‌کند، داده‌ای از فرد را نیز به اینترنت اضافه می‌کند. درباره ورود تکنولوژی‌های نوین به کشور ما باید عنوان کرد این بخش به‌جای اینکه مورد استفاده تخصصی قرار گیرند مورد استفاده تفریحی و سرگرمی قرار گرفته‌اند. موضوع قابل توجه این است که امکان سنجش اطلاعات وجود دارد یا خیر؟ عملا هوش مصنوعی با ورود داده‌ها و اطلاعات، خروجی متناسب را تحویل می‌دهد. در این شرایط ورودی اطلاعات نباید محتوا‌های مغالطه‌دار باشد و اطلاعاتی که به هوش مصنوعی داده می‌شود باید از منابع درست باشد تا نتیجه صحیح استخراج شود. در قسمت آموزشی هم دانشگاه به‌دلیل ظرفیت بالای خود می‌تواند در دادن اطلاعات دقیق و درست به هوش مصنوعی و استخراج نتیجه مناسب موثر باشد. به‌شرط اینکه این روند در فضایی درست اتفاق بیفتد. فضایی که به حفاظت از اطلاعات افراد توجه داشته باشد. اگر اطلاعات دانشجویان در خود کشور به هوش مصنوعی داده شود، می‌توان استفاده‌های خوب و دقیق از آن داشته باشیم، مثلا در آینده برای انتخاب رشته دانش‌آموزان از هوش مصنوعی کمک گرفت تا این‌گونه رشته و شغل متناسب با هر فرد انتخاب شود. با این روند آینده دانشگاه بهتر رقم می‌خورد.
قسمت کوچکی از کوه یخ هوش مصنوعی را می‌توانیم ببینیم
اصغر هادوی، استاد دانشگاه شاهد: در علم منطق انسان را به حیوان ناطق تعریف کرده‌اند و ناطق بودن نشانه هوش انسان است و این تعریف شامل موجود دیگری نمی‌شود. بسیاری از موجودات، زنده هستند ولی هوش و عقل ندارند، بنابراین تصور اینکه روزی کامپیوتر هم مثلا هوش انسان را داشته باشد بسیار بعید است و لذا هوش مصنوعی در پیشرفته‌ترین حالتش هم قطعا مانند هوش طبیعی انسان نخواهد بود و هیچ‌وقت هم نمی‌تواند به نقطه‌ای برسد که به هوش طبیعی تبدیل شود. ممکن است که به لحاظ کمّی نیاز به فکر انسانی، کم شود و کارها توسط کامپیوترها و هوش مصنوعی انجام شود ولی قطعا به هوش طبیعی هم نیاز خواهد بود. فرق اساسی هوش طبیعی و مصنوعی در این است که دومی مبتنی‌بر داده عمل می‌کند و تا زمانی که داده و اطلاعات به آن ندهیم، نمی‌تواند خروجی داشته باشد ولی انسان می‌تواند بدون داده مشخص، تا ساعت‌ها فکرکند و تولید فکر داشته باشد. با وجود ضعف هوش مصنوعی، این فناوری در بسیاری از حوزه‌های علوم مثل روانشناسی، تجارت، پزشکی و... مفید است و خدمات فراوان ارائه می‌دهد. در عین حال اگر هوش مصنوعی را کوه یخ در نظر بگیرید، هنوز نوک قله آن برای ما هویدا شده است و باید در شناخت قابلیت‌های آن بسیار پیشرفت کنیم چون به سرعت در حال رشد است و آینده در تسخیر هوش مصنوعی خواهد بود. برای مثال همین امروز هم در حوزه‌های مختلف نیاز به حضور انسان کمرنگ شده است. مثلا در حوزه روانشناسی با تعقیب افکار و نوشته‌های دانشجویان و تجزیه‌وتحلیل این داده‌ها، افرادی که در معرض خودکشی هستند شناسایی می‌شوند و در لحظه به کمک‌شان می‌شتابند. در بخش‌های تولیدی بسیاری از فرآیند تولید به وسیله هوش مصنوعی انجام می‌شود.
دانشگاه‌ها با آموزش‌های کهنه دیگر نمی‌توانند ادامه دهند
در حوزه آموزش در دانشگاه‌ها، اگر آموزش حضوری باشد در رابطه با امتحانات، استاد یک‌مرتبه در اول سال اطلاعات و زمان امتحان و مطالب درسی را تنظیم می‌کند. بعد می‌تواند حتی خارج از کشور باشد و تدریس در دانشگاه را با کمک هوش مصنوعی ادامه دهد. یا استفاده از نیروی انسانی به حداقل رسیده و بخش زیادی از امور به‌طور هوشمند انجام می‌شود. با این توصیف، دیگر دانشگاه نمی‌تواند به ساختارهای سنتی و کهنه بسنده کند و باید همواره خودرا به‌روزرسانی کند. لذاکسب اطلاعات برای استاد اجتناب‌ناپذیر است. اساتید باید به صورت مرتب با این مسائل و حوزه آشنا شوند؛ چراکه عملا دیگر با آموزش‌هایی که کهنه شده نمی‌توانند ادامه دهند. دانشگاه باید به صورت مداوم به اساتید خود آموزش دهد و در حقیقت باید مراکز توسعه آموزش در دانشگاه‌ها ایجاد و بخش مهمی از این آموزش‌ها معطوف به هوش مصنوعی باشند. برای این منظور دانشگاه باید چند واحد از تدریس استاد کم کند و مقدار زمانِ آن را برای آموزش اساتید در نظر بگیرد و طبیعی است که منابع مالی مناسب هم باید برای آن در نظر بگیرد.
هوش مصنوعی در اقتصاد پیشرفت چشمگیری داشته است
در رشته‌های الهیات که بنده هم مشغول هستم هنوز هوش مصنوعی به‌طور حداکثری وارد تفسیر و مفاهیم قرآنی نشده، گرچه بی‌بهره هم نبوده است. بسیاری از جستوجوهای لفظی و ترکیبی توسط کامپیوتر انجام می‌شود ولی راه درازی تا تفسیر عمیق و کشف لایه‌های معنایی قرآن باقی مانده است؛ البته در اقتصاد هم که گرایش فرعی بنده است در بازارهای مالی و بورس و پیش‌بینی آینده، هوش مصنوعی سرعت چشمگیری داشته است.
هوش مصنوعی در دنیای امروز تیغ دولبه خواهد بود
مرتضی خوشوقت، استاد مهندسی شیمی دانشگاه آزاد واحد شاهرود: هوش مصنوعی مانند یک تیغ دولبه است، از طرفی می‌تواند بسیار مفید باشد و به پیشرفت آموزش و پژوهش در جامعه علمی- پژوهشی کمک کند. از طرفی می‌تواند یک عامل بازدارنده باشد. اخیرا متوجه شده‌ام که همکارانی که به این تکنولوژی وابسته و متکی شده‌اند، به جای جست‌وجو، اغلب کارهای پژوهشی و تحقیقاتی را از طریق هوش مصنوعی انجام داده یا از چت جی‌بی‌تی استفاده می‌کنند. البته اطلاعات این نرمافزارها کامل نیست، اما داده کافی را در کوتاه‌ترین زمان به یک نتیجه جمع‌بندی شده تبدیل کرده و در اختیار مخاطب می‌گذارد. هوش مصنوعی از این دید مفید است اما یک عامل بازدارنده نیز برای آیندگان است. هوش مصنوعی از اینکه فرد محقق صفر تا صد کار را خودش انجام دهد، جلوگیری می‌کند؛ با این حال قادر به پوشش تمام داده‌ها نیست. برای مثال در بخش تصحیح و ویرایش، متن را از نظر نگارشی بررسی می‌کند و نه از لحاظ اطلاعات و داده. بنده این پیش‌بینی که هوش مصنوعی در آینده به‌طور کامل بر نظام آموزشی سلطه خواهد داشت را قبول ندارم بلکه معتقدم در آینده همه‌چیز به انسان و سیاست‌های کلان آموزشی بستگی خواهد داشت. سلطه کامل هوش مصنوعی، رفته‌رفته نظام آموزشی را تنبل کرده و باعث می‌شود تا نتوان به موفقیت و پیشرفت چشمگیری رسید. در این راستا بین هوش مصنوعی و هوش طبیعی رقابتی به وجود می‌آید. انسان باید بتواند هوش مصنوعی را کنترل کرده و آن را دنبال خود بکشاند. انسان در حال کمک گرفتن از هوش مصنوعی نیست، انسان خالق آن است و این هوش مصنوعی است که باید از انسان کمک بگیرد. در حوزه آموزش از هوش مصنوعی به‌عنوان کمک‌آموزشی استفاده می‌شود.
بخشی از کار اساتید تطبیق با تکنولوژی هوش مصنوعی است
استاد این قابلیت را دارد که بتواند خودش را با دوران هوش مصنوعی تطبیق دهد. نکته‌ای که در این میان باید به آن توجه شود اینکه، طبیعتا اطلاعات من از پدرم بیشتر است و اطلاعات پسرم در آینده از من بیشتر خواهد بود. موضوع دیگر اینکه هوش مصنوعی بنا نیست به این روال روی اساتید کار کند. افراد مختلفی در حیطه آموزش هستند، اما استاد و دانشگاه، گروهی هستند که دائما با این تکنولوژی‌های روز سر و کار دارند و بخشی از کارشان تطبیق با این تکنولوژی است.
باید چرخ‌های محرک هوش مصنوعی هم تولید شوند
هوش مصنوعی، ماشینی است که برای رسیدن راحت به مقصد طراحی شده است. وقتی خودرویی تولید می‌کنیم نباید از تولید خودروهای بهتر دست بکشیم بلکه باید به دنبال تولید خودرو‌هایی باشیم که ما را بهتر و راحت‌تر به مقصد برساند. برای مثال دانش خود را از طراحی پیکان به هایما برسانیم. وقتی موتوری قوی مثل هوش مصنوعی تولید شده و در حال به‌روزشدن است، باید همزمان چرخ‌های محرکی هم به صورت قوی تولید شوند تا ماشین توانایی حرکت و استفاده را داشته باشد. طراحی هوش مصنوعی، به آموزش و مجهز کردن اساتید نیازمند است تا استفاد بهینه از آن صورت بگیرد. اساتید باید از دانشگاه بخواهند که کارگاه‌های آموزشی درباره هوش مصنوعی برگزار کنند. کار با هوش مصنوعی، موضوع ساده‌ای نیست و باید از متخصصان این حوزه و کسانی که در طراحی آن دستی بر آتش دارند، کمک گرفت. آموزش هوش مصنوعی باید در دو گام صورت بگیرد. گام اول آشنایی با مفاهیم اولیه و زیرساخت‌های هوش مصنوعی و گام دوم آموزش تکنیک‌های لازم در زمینه‌های مختلف و زیرشاخه‌های تخصصی هر فرد است.
نیروی انسانی در دانشگاه‌ها با هوش مصنوعی تقلیل می‌یابد
مختار عارفی استاد مشاوره خانواده دانشگاه آزاد کرمانشاه: هوش مصنوعی را اگر با در نظر گرفتن این پیش‌فرض که به درستی جلو برود، در نظر بگیریم، می‌تواند از آموزش‌های حضوری کم کند؛ یعنی عملا دانشگاه به سمت مجازی شدن حرکت می‌کند و در این میان آنچه مسلم است اینکه نیروی انسانی نیز به سمت تعدیل و تقلیل پیش خواهد رفت.
دانشگاه باید دوره‌های ضمن‌خدمت برای اساتید برگزار کند
به جای استاد، وظیفه اصلی برعهده دانشگاه است. دانشگاه باید یک سری دوره‌های ضمن‌خدمت برای اساتید برگزار کند و در کنار آن کلاس‌ها و تجهیزاتی را ارائه دهد تا دسترسی استاد راحت‌تر شود. البته با سرعت حرکت کنونی دانشگاه که بسیار کند پیش می‌رود، امیدی به این قضیه ندارم و نمی‌تواند آنچنان موثر باشد. هم اساتید هم دانشگاه باید تلاش کنند. دانشگاه باید این مبحث را به‌عنوان یک واحد درسی هم برای دانشجو هم دوره‌های ضمن‌خدمت برای اساتید برگزار کند تا آنها بتوانند از این تکنولوژی استفاده کنند.
تامین اینترنت پرسرعت نیاز اول دانشگاه‌ها برای حرکت به هوش مصنوعی است
طبیعتا در این میان دانشگاه باید چند کار را انجام دهد، یعنی هم باید زیرساخت آماده کند هم از بعد نرم‌افزاری آموزش‌های لازم را ارائه دهد تا اساتید مجهز شوند. این مسیر شبیه جاده‌ای است که می‌خواهید آن را بسازید اما ابزار لازم را نداشته باشید. مثلا در این موضوع باید عواملی مثل اینترنت پرسرعت در اختیار افراد قرار بگیرد.
دانشگاه‌ها با هوش مصنوعی پیشرفت خواهند کرد
محمدحسین پورکاظمی، استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی: دانشجویان همیشه خودشان در مرز‌های دانش حرکت می‌کنند. دانش ذاتا خودش را تطبیق داده و از هوش مصنوعی استفاده می‌کند. هر کدام از رشته‌ها براساس توان خود جلو می‌روند. در مقابل هم دانشگاه‌ها اساتیدی دارند که در رشته خودشان سرآمد هستند. با این حال درست است که هوش مصنوعی برخی از شغل‌ها را جا‌به‌جا یا آنها را حذف می‌کند. در این میان باید به این مساله توجه شود که هوش مصنوعی در رشته‌هایی که در حوزه پیش‌بینی فعال هستند، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد، چراکه این بخش می‌تواند بررسی کند که چه مقدار از پیش‌بینی‌های ما در یک حوزه امکان تحقق دارد؛ البته این بدان معنی است که دانشگاه‌ها نیز قطعا پیشرفت خواهند کرد.
اساتید رشته‌هایی مانند مهندسی کامپیوتر باید پیش‌قدم باشند
رشته‌هایی که الان در زمینه هوش مصنوعی کار می‌کنند مانند رشته‌های مهندسی کامپیوتر و... پیش‌قدم این حوزه هستند. بعد از آنها رشته‌های دیگر نیز کم کم محاسبات و پیش‌بینی لازم را کرده و از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. استاد می‌تواند به مقاله‌ها دسترسی داشته و آنها را مطالعه کند تا بتواند به دانشجو بگوید در این باره تحقیق کند یا به او پروژه و موضوع پایان‌نامه بدهد. اینکه استاد خودش این مطالب را می‌خواند تا به دانشجو بدهد باعث تقویت خودش هم خواهد شد. همان‌طور که بعضی اساتید همین حالا نیز پیشران هستند.
دانشگاه باید ارتباط خود را با صنعت و جهان برای تطبیق با هوش مصنوعی بیشتر کند
بدون شک یکی از چیزهایی که باعث رشد و پیشرفت می‌شود، فرصت‌های مطالعاتی و شرکت در کنفرانس‌های علمی دانشگاه است. هر‌چقدر دانشگاه در این زمینه کار کرده و هزینه کند، همچنین امکانات در اختیار استاد قرار دهد این تطبیق زود‌تر اتفاق می‌افتد. مساله‌ای که نمی‌توان آن را کتمان کرد اینکه هوش مصنوعی در صنعت، برخی رشته‌ها و ادارات دولتی وارد می‌شود اگر رابطه بنگاه‌های دولتی و خصوصی ما با دانشگاه و با استاد بیشتر شود، پیشرفت زیادی برای هر دو حاصل خواهد شد. دانشگاه باید ارتباط خود را با صنعت و جهان بیشتر کند.
با ادعاهای مرتبط با دوران هوش مصنوعی با احتیاط رفتار کنیم
سید سپهر قاضی‌نوری، استاد سیاست فناوری دانشگاه تربیت مدرس: هنوز کسی نمی‌داند چه اتفاقی خواهد افتاد، اما ادعاهای بزرگی درباره آن انجام می‌شود و باید با این ادعاها با‌احتیاط رفتار کرد. چند وقت پیش موج‌های دیگری هم مثل نانو تکنولوژی و... مشاهده شد که قرار بود بعد از آن همه چیز تغییر کند، اما تحول ریشه‌ای که پیش‌بینی شده بود اتفاق نیفتاد. اکنون این جمله زیاد شنیده می‌شود که هوش مصنوعی باعث می‌شود افراد شغل خود را از دست بدهند. اما ما همچنان فردی را ندیدیم که به این خاطر بیکار شده باشد. من فکر می‌کنم هوش مصنوعی همه چیز را زیر و رو نخواهد کرد. بلکه مانند بسیاری از ابزارهایی که تا به حال آمده است، کمک می‌کند تا افراد وظایف‌شان را بهتر و سریع‌تر انجام بدهند. هوش مصنوعی استاد و دانشجو را از میدان بیرون نخواهد کرد.
استاد باید نحوه استفاده از هوش مصنوعی را در ارتباط با کار خود فرا بگیرد
آن زمان که اینترنت آمد، امکانات و دسترسی‌های محدودی برای دانشگاه وجود داشت. اساتید نمی‌دانستند چگونه از آن استفاده کنند. اما بعضی از دانشجویان از اینترنت مقاله و گزارش دانلود می‌کردند. حدود 10 سال طول کشید تا اساتید با اینترنت و ایمیل و... ارتباط برقرار کنند. به این شکل هم مردم با تکنولوژی تطبیق پیدا کردند هم تکنولوژی با آنها تطبیق پیدا کرد. اساتید باید بیاموزند که چگونه خودشان را با موج سازگار کنند. تکنولوژی همیشه در حال توسعه است و بعد از گذشت چند سال پیشرفت خواهد کرد. استاد باید نحوه استفاده هوش مصنوعی در کار خودش را یاد بگیرد. همه اساتید نیاز به آموزش تخصصی در هوش مصنوعی ندارند ولی باید نحوه استفاده از آن در کار خودشان را یاد بگیرند. استفاده استاد تاریخ و هنر و فناوری از هوش مصنوعی متفاوت است.
نمی‌توان جلوی گسترش هوش مصنوعی را گرفت
اکنون مشکل اصلی در دسترسی به این حوزه است، در حالی که از داخل فیلتر هستیم و از خارج تحریم. در چشم‌انداز من فعلا کار خاصی به جز فراهم کردن دسترسی نیاز نیست.
دسترسی که فراهم شود، افراد کم کم خودشان را سازگار می‌کنند. چون در دسترسی مشکل داریم، وقتی چیزی می‌شنویم، نمی‌توانیم آن را امتحان کنیم. این ورژن‌هایی که می‌بینیم قطعا یک ورژن بسیار کوچک‌تر از چیزی است که در بنگاه‌های بزرگ دنیا وجود دارد. هر وقت یک تکنولوژی می‌آید و اثر‌گذاری آن دیده می‌شود، با مقاومت داخلی زیادی روبه‌رو می‌شود، به‌طوری که دیدیم فیلترینگ برای مدتی گسترش پیدا کرد. با این حال احتمالا هوش مصنوعی نیز مثل تکنولوژی‌های ارتباطی دیگر، محدودیت‌هایی خواهد داشت، ولی در آخر نمی‌توان جلوی گسترش آن را گرفت.
آموزش‌های هوش مصنوعی تاکنون به‌صورت کلی بوده است
هاجر فلاح‌زاده، استاد دانشکده مشاوره دانشگاه شهید بهشتی: هوش مصنوعی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد و به انجام و نتیجه‌دهی کارها سرعت ببخشد؛ اما کفایت نمی‌کند. مساله مهمی که درباره هوش مصنوعی و دانشگاه‌ها مطرح است اینکه این حوزه هر چقدر هم بتواند در آموزش کمک کند، مساله اصلی این است که 20 درصد از فراگیری دانش حتما باید در دانشگاه اتفاق بیفتد تا اثرگذار باشد.
استفاده از هوش مصنوعی در برخی رشته‌ها حسن بزرگی محسوب می‌شود
استاد با توجه به دورنمایی که از رشته دارد می‌تواند با کمک هوش مصنوعی دانشجویان را به سمت محتوای مورد نظرش هدایت کند. هوش مصنوعی برای بعضی رشته‌ها حسن بزرگی محسوب می‌شود. در رشته‌های انسانی زمان زیادی برای گفتن مباحث نظری گذاشته می‌شود؛ در حالی که با استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی می‌توان این زمان را برای تجربه عملی گذاشت تا دانشجو خودش توسط هوش مصنوعی قسمت نظری را
فرا بگیرد.
برگزاری کارگروه‌های آموزش هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها نیاز است
یکی از نکات اصلی، آموزش‌هایی است که اساتید باید بگیرند. دانشگاه باید کارگاه‌های آموزش هوش مصنوعی برای اساتید برگزار کند. تا به حال آموزش هوش مصنوعی به صورت کلی بوده است. در رابطه با رشته‌های مختلف باید آموزش داده شود که اساتید چطور از این اطلاعات گسترده استفاده کنند. لازم است اساتید یاد بگیرند که چگونه هوش مصنوعی را برای پیشبرد رشته خود به کار ببرند. همچنین آشنایی با نرمافزارها باید در اختیار آنها قرار بگیرد تا به‌طور منظم از این امکانات استفاده کنند.
