روز گذشته هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه برای اولین‌بار به ایران سفر کرد و با امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران گفت‌وگو و دیدار کرد. سفر وی با توجه به اینکه برخی موارد مورد اختلاف میان ایران و ترکیه در موضوعاتی مثل قفقاز و سوریه همچنان حل نشده باقی مانده‌اند، حائز اهمیت است. برای بررسی ابعاد سفر وزیر خارجه ترکیه به ایران و محورهای مهمی که گفت‌وگوها حول آنها صورت گرفته با علی حیدری کارشناس مسائل ترکیه، گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
اهمیت سفر وزیر خارجه ترکیه به ایران و اهداف احتمالی این سفر درباره چه مسائلی خواهد بود؟
هاکان فیدان به‌عنوان وزیر خارجه اولین‌بار است که به ایران سفر می‌کند. بحث روابط دوجانبه و منطقه‌ای در این دیدار موردبررسی قرار گرفته است. الان موضوع مهم اقتصادی تمدید قرارداد گازی 25 ساله را داریم که یکی، دوسال آینده به پایان می‌رسد و گفت‌وگوها در این خصوص بین مقامات دو کشور در جریان است. درباره روابط منطقه نیز دو موضوع مهم سوریه و قفقاز را داریم که پرونده‌های اختلافی بین دو کشور است که درحال‌حاضر گفت‌وگوها درباره آنها در جریان است و موضوع عادی‌سازی روابط سوریه و ترکیه با شروط بحقی که بشار اسد و دولت دمشق گذاشتند مبنی‌بر خروج نیروهای اشغالگر ترکیه از شمال سوریه برای عادی‌سازی روابط و تاکید اردوغان و مقامات آنکارا مبنی‌براینکه خاک سوریه را ترک نخواهند کرد، مذاکرات درحال‌حاضر به بن بست خورده است. به نظرم در گفت‌وگوهایی که بین طرف‌های ترک و ایرانی صورت گرفته درباره این موضوع هم بحث شده تا ترکیه بتواند از نفوذ ایران برای کمک به تسهیل در عادی‌سازی روابط بین سوریه و ترکیه استفاده کند. احتمالا در این خصوص ابتکار عملی از طرف ترکی یا ایرانی مطرح شده تا بتوانند به نتیجه مشخص برسند. مساله قفقاز هم موضوع مهمی است، چون طرف ترک به‌شدت مصمم است که آنچه را کریدور می‌خواند، راه‌اندازی کند و از مزایای سیاسی و اقتصادی آن بهره ببرد. همان‌طور که مطلع هستید جمهوری اسلامی موضعی مبنی‌بر اینکه اجازه نخواهد داد تغییرات مرزی یا ژئوپلیتیکی در منطقه شکل بگیرد، اتخاذ کرده و خط قرمز خود را طی دوسال گذشته بر این مبنا استوار کرده است. اردوغان هم چند وقت پیش به این اشاره کرد که مشکل ما درحال‌حاضر ارمنستان نیست، بلکه با ایران است.
در موضوع اختلافاتی که ایران با ترکیه به‌ویژه درمورد کریدور میانی در قفقاز دارد، آیا ممکن است توافقاتی صورت بگیرد؟
موضوع این است که احتمالا با توجه به قاطعیت ایران در موضعش و تلاش ترکیه برای رسیدن به هدف‌های سیاسی و اقتصادی خود، راه‌حل میانی پیدا شود. راه‌حل میانی یعنی ایجاد خط ارتباطی با حضور نیروهای روس و بهره اقتصادی کشور ارمنستان. این می‌تواند راه‌حلی باشد که از جانب ترکیه یا ارمنستان مطرح شود و احتمالا پذیرفته هم خواهد شد که هم راه‌حل ترکیه اجابت شود مبنی‌بر اینکه کریدور با تمام بار حقوقی آن به ترکیه و آذربایجان داده شود و هم اینکه خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران حفظ شود. تصور می‌کنم طرفین یا در مذاکرات فعلی یا در آینده بر این مبنا به توافق برسند. البته از آنجا که هاکان فیدان سابقه امنیتی دارد، تصور می‌کنم موضوعات امنیتی سیاسی در این دیدار بر موضوعات اقتصادی غلبه داشته است، به‌خصوص که فیدان همراه اردوغان به روسیه هم خواهد رفت و درخصوص مسائل منطقه‌ای و دوجانبه با پوتین گفت‌وگو خواهد داشت که سوریه هم یکی از موضوعات مورد گفت‌وگو پوتین و اردوغان خواهد بود.
آیا می‌توان گفت که اردوغان در دور جدید ریاست‌جمهوری خود قصد ایجاد تغییر در مناسباتش و افزایش تعاملات با ایران را دارد؟
ترکیه در دوره پنج‌ساله فعلی تمایل چندانی به توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با ایران نخواهد داشت، چون به‌دنبال عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی، رژیم‌صهیونیستی و غرب خواهد بود و در این چهارچوب اگر به سیاست خارجی ترکیه نگاه کنیم، می‌توان دریافت که تمایل ندارد دچار تنش با این کشورها شود، بر همین مبنا سال گذشته سفیری را که دیپلمات نبود، بلکه یک استاد دانشگاه بود به ایران فرستادند، چون می‌خواهند روابط در همین سطح سیاسی و اقتصاد بماند.
با توجه به اینکه قرارداد گازی 25 ساله ایران و ترکیه نیز رو به پایان است، آیا می‌توان امیدوار بود سفر وزیر خارجه به افزایش تعاملات اقتصادی به‌ویژه در حوزه انرژی بینجامد؟
گفت‌وگوها برای تمدید قرارداد گازی ادامه دارد اما تصورم این است که ترکیه به‌دلیل تنوع سبد انرژی خود نسبت به 25 سال گذشته و واردات گاز از روسیه، آذربایجان، ترکمنستان، قطر و الجزایر دست بالا را دارد و در مذاکرات با طرف ایرانی چانه‌زنی می‌کند. بر همین مبنا تصور می‌کنم قرارداد گازی مثل سابق 25 ساله نخواهد بود و در قیمتش هم ترکیه از طرف ایرانی خواهد خواست که انعطاف‌های بیشتری داشته باشد. امکان دارد این موضوع به سایر همکاری‌های اقتصادی سرایت کند.
چقدر می‌توان امیدوار بود که سفر وزیر خارجه ترکیه مقدمه‌ای برای گسترش تعاملات ایران و ترکیه برای مقابله با گروهک‌های تجزیه‌طلب کردی باشد؟
طی چندسال گذشته و به‌خصوص دوسال اخیر، ترکیه عملیات‌های زیادی در شمال عراق علیه پ‌ک‌ک انجام داده است. تمایل زیادی داشته که بغداد و تهران هم به این عملیات بپیوندند، چون اولا باعث می‌شود عملیات‌های ترکیه در عراق مشروعیت پیدا کند و از اشغالگری خارج شود و دوم اینکه اگر عملیات علیه تروریسم همه‌جانبه باشد، می‌تواند اثرگذاری بیشتری داشته باشد، لذا هر بار که مقامات ترک به ایران سفر کرده‌اند یا مقامات ایران به ترکیه سفر کرده‌اند، مقامات ترکیه به این موضوع تاکید داشته‌اند که عملیات‌ها علیه پ‌ک‌ک مشترک باشد. از طرفی ایران طی یک‌سال گذشته، عملیات‌های خود علیه گروه‌های تروریستی کردی مثل حزب کومله و دموکرات را افزایش داده و برای این موضوع به اقلیم کردستان یعنی اربیل و بغداد یک زمان مشخصی داده که گروه‌ها از مرزهای ایران فاصله بگیرند و خلع سلاح شوند. در این خصوص با توجه به سابقه امنیتی هاکان فیدان، امکان گفت‌وگوها در این خصوص وجود دارد، چون شاخه ایرانی پ‌ک‌ک یعنی پژاک در کوه‌های قندیل مستقر است و اگر به‌صورت همه‌جانبه با این گروه‌ها برخورد شود، می‌توان نتیجه بهتری کسب کرد.
