سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: علیرضا خوشدل، رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران، درباره وضعیت پذیرش رشته‌های دستیاری پزشکی اظهار کرد: «در آموزش دستیاری بعد از اینکه دوره پزشکی تمام می‌شود، فارغ‌التحصیلان باید طرح خود را بگذرانند و در آزمون تخصصی شرکت کنند. اگر در این آزمون موفق شوند، 4 تا 6 سال تخصص بخوانند و دوباره تعهدات خود را انجام دهند. بعد از بازگشت نیز می‌توانند آزمون فوق‌تخصص بدهند و باز همین اتفاقات رخ دهد. آنها باید در سخت‌ترین آزمون‌های آموزش عالی شرکت کنند.» او افزود: «آزمون‌ها فوق‌العاده سخت هستند. معمولا افراد 5، 6 ماه درگیر آماده شدن برای آزمون بوده و کار بسیار دشواری دارند. مواجهه با این کار دشوار، توجیه می‌خواهد. نسبت به زحمتی که می‌کشند و متقبل دشواری‌ها می‌شوند، چه به دست می‌آورند؟ به نظر می‌رسد اکنون دیگر گرفتن تخصص، هیچ تغییری در شرایط پزشک عمومی ایجاد نمی‌کند و انگیزه‌های لازم را برای ادامه تحصیل به وجود نمی‌آورد. نکته دوم اینکه کسانی که دستیاری می‌خوانند در طول تحصیل، مجاز به کار کردن نیستند و به صورت شبانه‌روزی در بیمارستان‌ها درگیر هستند.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تصریح کرد: «بابت این درگیری و ارائه خدمت شبانه‌روزی و همچنین تحصیل، مبلغی که به آنها پرداخت می‌شود از حداقل حقوق کارگری پایین‌تر است. طبیعتا در این مدت نمی‌تواند ازدواج کند. اگر هم ازدواج کرده باید با حقوق کمتر از کارگر زندگی کند. با توقعاتی که ممکن است برای زندگی از طرف پزشک وجود داشته باشد، طبیعتا همه اصول زندگی‌اش تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد، بنابراین حقوقی که بچه‌ها می‌گیرند مکفی نیست. شرایط کار کردن همزمان را هم ندارند. آنها 5 تا 6 سال درگیر مشکلات اقتصادی می‌شوند.» خوشدل خاطرنشان کرد: «قبلا می‌گفتند این 5، 6 سال از ذخیره‌مان تغذیه می‌کنیم و حداقل در دوره تخصص، کمی جبران می‌شود و به شرایط معمول زندگی نزدیک می‌شویم. اکنون دیگر این امکان وجود ندارد. پزشک نمی‌تواند خانه بخرد و هزینه‌های زندگی‌اش را تامین کند. برای مدرسه و تربیت فرزندش نیز دچار مشکل می‌شود. این مسائل، مانع ایجاد انگیزه لازم خواهد شد.»
وی در واکنش به این موضوع که گفته می‌شود حقوق دستیاران متأهل 11 میلیون و حقوق دستیاران مجرد 8 میلیون تومان است، گفت: «بله، درست است. البته این رقم ناخالص بوده و کسورات نیز به آن تعلق می‌گیرد. اگر ساعتی حساب کنید؛ دستیار در هر روز 16 تا 18 ساعت کار می‌کند، عملا از حقوق کارگری کمتر خواهد شد. مشکلاتی در حین تحصیل هم وجود دارد. اکنون در بسیاری از دانشگاه‌ها، متخصصان و فوق‌تخصصانی که قبلا مسئولیت تربیت دستیار را داشتند، بازنشسته شده‌اند یا مهاجرت کرده‌اند. تعداد استادانی که حاضر هستند، کمتر از آنچه است که قبلا بوده یا در استانداردها تعریف شده است. در نتیجه کیفیت آموزش به این شکل پایین می‌آید. وضعیت برگزاری آزمون‌ها خیلی سخت‌تر شده، درحالی‌که شرایط جذب هیات‌علمی برای افراد موفق و برنده در آزمون، دیگر وجود ندارد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران عنوان کرد: «قبلا فرد با خود می‌گفت من در این آزمون سخت شرکت می‌کنم و عضو هیات‌علمی دانشگاه می‌شوم. اکنون همه دانشگاه‌ها پر هستند و هیچ‌کدام نیز جذب نمی‌کنند، پس دیگر امیدی به استاد شدن در دانشگاه هم ندارد. بعد از اینکه افراد «qualified» (واجد شرایط) به‌عنوان یک متخصص و فوق‌تخصص می‌شوند، اصلا شرایط آن دوره عمومی نیز از دست می‌رود. با مدرک پزشکی عمومی می‌توانستند مهاجرت کنند و جایی شغل بگیرند اما با تخصص نمی‌توانند چنین کاری را انجام دهند، چون امکان استفاده از مدرک تخصصی‌شان را در جایی دیگر ندارند. همه این مشکلات دست‌به‌دست هم می‌دهند و انگیزه دستیاری را کم می‌کنند.»
داوطلبان ورود به رشته دستیاری در دانشگاه آزاد بیشتر است
خوشدل یادآور شد: «درباره دانشگاه آزاد باید بگویم، چون متخصصان این دانشگاه دوره تعهد و تخصص ندارند اتفاقا استقبال بیشتر است. اکنون در‌حال توسعه رشته‌های دستیاری هستیم و هنوز این رشته‌ها را وارد دفترچه نکرده‌ایم اما داوطلبان زیادی داریم. به‌لحاظ جذب دانشجو در دانشگاه آزاد، مشکلی در رشته‌های تخصصی نداریم ولی به‌طور‌کلی موضوع تخصص پزشکی، مواجهه با این مسائل است.»
او با تاکید بر اینکه متقاضیان رشته‌های دستیاری تمایلی به تحصیل در دانشگاه‌های دولتی ندارند اما دانشگاه آزاد مورد‌علاقه آنهاست، گفت: «علاقه به تحصیل در دانشگاه آزاد کمی بیشتر است، چون حداقل یکی از آن مشکلات را ندارد و آن هم «تعهدات دوره تخصص» است. وقتی فرد دوره تخصص را به پایان می‌برد از آنجایی که هزینه تحصیل را خودش پرداخته دیگر نیازی به تعهدات ضریب K ندارد. دانشجوی دانشگاه آزاد این تعهدات را ندارد و به همین دلیل داوطلب تحصیل در این دانشگاه است. اکنون دستیاری دندان‌پزشکی نیز به همین ترتیب بوده و فقط پزشکی نیست. 11 رشته دندان‌پزشکی و سه رشته پزشکی مربوط به دستیاری داریم و خوشبختانه مشکلی در جذب وجود ندارد. البته به‌طور‌کلی دستیاری در کشور بسیار مورد توجه است.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران در واکنش به این موضوع که داوطلبان به‌صورت کلی چه در دانشگاه آزاد و چه در دانشگاه دولتی به سراغ رشته‌های راحت مثل پوست، چشم، ارتوپدی، عفونی و اطفال می‌روند و ظرفیت این رشته‌ها زودتر پر می‌شود ولی رشته‌هایی مانند جراحی، زنان و بیهوشی خالی می‌مانند، بیان کرد: «از دوره‌ای که بعضی از رشته‌ها داوطلب داشتند و برخی دیگر متقاضی نداشتند، عبور کرده‌ایم. این مشکل مربوط به یک‌دهه قبل است. 10 سال پیش با این معضل مواجه بودیم که برخی رشته‌ها طرفدار داشتند و بعضی نداشتند. رقابت بر سر این بود که به‌سمت رشته‌های آسان‌تر یا رشته‌هایی بروند که شرایط اورژانس بد یا بیدارخوابی در شب را ندارد. اتفاقا اکنون رشته‌هایی مثل اطفال طرفدار ندارند و هیچ‌کس به‌سمتش نمی‌رود.»
گاهی ظرفیت رشته‌های لوکس هم خالی می‌ماند
خوشدل ادامه داد: «البته ارتوپدی رشته سختی نیست اما طرفدار ندارد. در‌حال‌حاضر رشته لوکسی مثل رادیولوژی که قبلا برایش سر و دست می‌شکستند تا در آن قبول شوند هم خالی می‌ماند؛ چه برسد به طب اورژانس که ذاتا رشته سختی است و به‌طور‌کلی طرفدار کمتری بین پزشکان دارد.»
او درباره اینکه کدام رشته‌ها در دانشگاه‌های دولتی و آزاد بیشتر خالی می‌مانند، افزود: «متاسفانه اغلب رشته‌ها ظرفیت خالی دارند ولی بیشتر رشته‌هایی خالی می‌مانند که زحمات فراوانی لازم دارند و بعد از فارغ‌التحصیلی، سرمایه‌گذاری می‌خواهد. مثلا علی‌رغلم اینکه رادیولوژی می‌تواند درآمد خوبی بعد از فراغت از تحصیل داشته باشد اما دیگر همه می‌دانند اگر کسی رادیولوژیست باشد و پول خرید تجهیزات چند 10 یا 100 میلیارد تومانی را نداشته باشد، عملا باید برای بقیه کار کند و این موضوع چندان برای او سودآور نیست. رشته‌هایی که نیاز به سرمایه‌گذاری داشته یا دوره آموزشی سخت و مریض کمی دارند، مورد توجه نیستند.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران عنوان کرد: «به‌جز دوره کرونا، کسانی که عفونی می‌خواندند مریض نداشتند. افرادی که اطفال می‌خواندند نیز مریض کمی داشتند. درآمد آنها فقط مبتنی‌بر ویزیت است و این عدد به‌قدری کوچک است که نمی‌تواند درآمدی برای پزشک تلقی شود؛ تا حدی که از حقوق معمولی استخدامی نیز پایین‌تر است، بنابراین پزشکان به‌سمت رشته‌هایی می‌رفتند که در آنها اقدامات پزشکی انجام شود. همه این موارد عملا بی‌توجهی به مسائل معنوی حوزه پزشکی نیست ولی طبیعتا معاش افراد نیز برای آنها اهمیت دارد.»
راه‌اندازی رشته‌های دستیاری تخصصی خیلی سخت‌گیرانه است
خوشدل خاطرنشان کرد: «دانشگاه آزاد در‌حال‌حاضر رشته‌های دستیاری داخلی و اطفال را دارد و در‌حال دریافت مجوز بیهوشی و جراحی است. راه‌اندازی رشته‌های دستیاری تخصصی خیلی سخت‌گیرانه است. خودم دبیر بورد تخصصی هستم. در جایی که تقاضای رشته می‌کنند تا بازدید کنیم و کارها را انجام دهیم، آن‌قدر سخت‌گیرانه برخورد می‌کنیم که اصلا پیش نمی‌آید دانشگاهی که ظرفیت ندارد، مجوز بگیرد.»
او افزود: «اگر جایی ظرفیت نداشته باشد موافقت حاصل نمی‌شود، کما اینکه 10 تا 12 سال است در دانشگاه آزاد متقاضی دوره‌های دستیاری وجود دارد ولی فقط مجوز رشته داخلی را داده بودند. در یکی دو سال گذشته شرایط به‌وجود آمد، ظرفیت باز شده و اعضای هیات‌علمی جذب شدند. در‌واقع استانداردها تامین شده و به راه‌اندازی رشته‌های دیگر انجامید. در دانشگاه آزاد با توجه به سخت‌گیری‌های مضاعفی که در زمینه دستیابی به استانداردها از سوی وزارت بهداشت صورت می‌گیرد، تقریبا ظرفیت وجود دارد. صحبتی که می‌توان مطرح کرد این است که با توجه به محدود بودن تعداد بیمارستان‌ها مجبور هستیم از سایر بیمارستان‌ها نیز استفاده کنیم.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران عنوان کرد: «در‌خصوص تربیت پزشک عمومی نیز همین کار را انجام می‌دهیم. اکنون با بیش از 30 بیمارستان قرارداد داریم چه در پزشکی، چه پرستاری و چه رشته‌های بالینی دیگر. بعضی از عرصه‌های بالینی متعلق به خودمان است و برخی دیگر را نیز با قرارداد استفاده می‌کنیم وگرنه بدون عرصه بالینی اجازه تربیت دانشجو، چه عمومی و چه تخصصی را به ما نخواهند داد. به‌نظرم ظرفیت‌هایی که در دانشگاه آزاد وجود دارد به‌مراتب از ظرفیت‌های موجود در دانشگاه‌های دولتی بعضی شهرستان‌ها خیلی بیشتر است.»
خوشدل گفت: «سندی در وزارت بهداشت به نام سند متوازن توسعه آموزش پزشکی وجود دارد. در این سند، نیاز آمایشی همه مناطق کشور دیده شده و ظرفیت توسعه آموزش و ظرفیت‌های قابل انتظار برای هر دانشگاه و هر شهرستان یا استان پیش‌بینی شده است. آن سند نشان می‌دهد ما شرایط بدی در جذب دستیار تا چند سال پیش نداشتیم و برحسب نیاز مشغول به جذب بودیم. اخیرا مشکل جذب دستیار به‌وجود آمده است.»
راه رسیدن به تعداد کافی از متخصص افزایش ظرفیت نیست
او تصریح کرد: «راه رسیدن به تعداد کافی از متخصص و فوق‌تخصص در کشورمان، افزایش ظرفیت نیست. در‌حال‌حاضر باید شرایطی را ایجاد کرد که پزشکان عمومی بپذیرند وارد دوره‌های دستیاری شوند. باید شرایط مناسبی برای آنها فراهم شده و آینده شغلی خوبی شکل گیرد. مادامی که نظام اقتصادی حوزه پزشکی اصلاح نشود، انگیزه‌های کافی ایجاد نخواهد شد. یک نظام اقتصادی مناسب در حوزه پزشکی، یعنی اینکه ارتباط مالی بین پزشک و بیمار باید قطع شود. این ارتباط مالی باید از طریق بیمه‌ها تامین شده و پزشک نیز به اندازه حق‌العمل یا حق‌الزحمه خدمات خودش پول واقعی دریافت کند ولی این پول نباید از جیب مردم داده شود، چون مردم سال‌های سال پول بیمه داده‌اند تا روز نیاز بتوانند از آن استفاده کنند.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران در پایان گفت: «بیمه‌ها اصلا پوشش کافی نسبت به این موضوع ندارند و سبب می‌شوند سهم زیادی از هزینه‌های درمانی روی دوش مردم بیفتد. پزشک هم راضی نیست مردم بیش از این به زحمت بیفتند. از یک طرف تحت فشار اخلاقی و از سوی دیگر تحت فشار اقتصادی است.»
