سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: غلامرضا حسن‌زاده درخصوص خالی ماندن ظرفیت رشته‌های دستیاری در برخی از رشته‌های پزشکی اظهار کرد: «این‌طور نیست که بگوییم صندلی‌ها خالی است. باید درنظر بگیریم با افزایش ظرفیتی که گاهی اوقات ایجاد می‌کنیم، سبب می‌شویم تعداد محدودی از آدم‌هایی که علاقه‌مند هستند در آزمون دستیاری شرکت کنند، کدام رشته‌ها را انتخاب می‌کنند. به‌طور معمول فرض کنید سه هزار و 700 تا 800 نفر داوطلب داریم که طی چندین سال اخیر وارد رشته دستیاری شده‌اند. آنها علاقه‌مندند در آزمون شرکت و در این رشته تحصیل کنند. یک عده از افراد نیز هستند که در آزمون شرکت می‌کنند تا خودشان را محک بزنند یا نمره لازم برای قبولی در رشته مورد علاقه‌شان را کسب نمی‌کنند.»
او افزود: «همیشه چنین شرایطی حاکم بوده و اگر یکباره ظرفیت را به پنج هزار نفر برسانیم، باز همان سه هزار و 700 نفر به دانشگاه ورود پیدا می‌کنند. کجا ورود خواهند کرد؟ به رشته‌هایی می‌روند که ظرفیت‌شان را افزایش داده‌ایم و به رشته‌های لوکس مشهور هستند. عملا رشته‌های کم‌طرفدار به همان حالت باقی می‌مانند. مشکل به این شکل ایجاد شده و می‌شود. ما بدون توجه به اینکه واقعا چند نفر ورود کرده، انتخاب رشته می‌کنند و وارد دوره‌های دستیاری می‌شوند، می‌گوییم ظرفیت را افزایش بدهیم.»
دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصریح کرد: «این افزایش ظرفیت نه‌تنها به نفع کشور نخواهد بود، بلکه مشکل ایجاد می‌کند و ورودی رشته‌هایی را که به آنها نیاز داریم، کاهش می‌دهد. رشته‌هایی که کمتر نیاز داریم و لوکس‌تر هستند نیز ورودی بیشتری خواهند داشت. همچنین وقتی افراد می‌خواهند در یک منطقه کار یا به رشته‌ای ورود کنند که به‌طورکلی درآمد کمتری دارد، ما باید تسهیلاتی درنظر بگیریم.» وی خاطرنشان کرد: «مثلا می‌گوییم اگر فردی می‌خواهد در رشته اطفال یا بیهوشی یا طب اورژانس درس بخواند، تسهیلاتی برای او درنظر می‌گیریم یا وقتی فارغ‌التحصیل شد، به‌طور مثال می‌گوییم اگر یک جراح n تومان دریافت می‌کند، یک متخصص اطفال در کار مشابه، 2n تومان بگیرد تا داوطلبان علاقه‌مند شوند، و نیازهای کشور را برطرف کنند. بالاخره مسائل اقتصادی مهم است. اینکه ظرفیت‌ها را ناگهان افزایش دهیم، بدون اینکه لحاظ کنیم چه رشته‌هایی مدنظر ما هستند، یکی دیگر از معضلات و مشکلات طی سال‌های اخیر بوده که باید به آن توجه شود.»
افزایش ظرفیت در همه رشته‌ها مشکل‌ساز خواهد شد
حسن‌زاده با اشاره به رشته‌های لوکس که متقاضیان بیشتری دارند و رشته‌های کم‌طرفدار، گفت: «هنگامی که قصد افزایش ظرفیت داریم، نمی‌توانیم این کار را صرفا در رشته‌های اطفال و زنان انجام دهیم و مثلا رادیولوژی را ثابت نگه داریم، بلکه باید ظرفیت همه رشته‌ها را بالا می‌بریم، به‌طور مثال ظرفیت رادیولوژی را از 100 به 120 و ظرفیت اطفال را از 200 به 240 رسانده‌ایم. می‌خواهم مثال ملموسی بزنم، به‌نظر شما افزایش 20 نفره ظرفیت رادیولوژی چگونه رخ می‌دهد؟ وقتی ظرف ما یکی و ثابت باشد از اطفال کم و وارد رادیولوژی می‌شود. عملا 240 متقاضی اطفال، 220 نفر و رادیولوژی 120 نفر می‌شود. وقتی تعداد داوطلبان و افرادی که انتخاب رشته می‌کنند و ادامه می‌دهند، عدد مشخصی است، بنابراین افزایش ظرفیت در همه رشته‌ها برای ما مشکل‌ساز خواهد شد.» دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره اینکه دانشگاه آزاد با وجود ظرفیت و بیمارستان‌هایی که در اختیار دارد، چقدر می‌تواند به توسعه رشته دستیاری و حوزه تخصص کمک کند، عنوان کرد: «اگر در بعضی از واحدهای دانشگاه آزاد مثل علوم پزشکی تهران، نیروها و اعضای هیات‌علمی را تجمیع کنیم، توان بسیار خوبی وجود خواهد داشت. در بسیاری از رشته‌ها نیز چنین امکانی مهیاست تا دوره‌های دستیاری طراحی و تاسیس شوند. مشکل اصلی دانشگاه آزاد، نداشتن یا کمبود تعداد بیمارستان‌هاست.» او افزود: «نامتناسب بودن نوع قرارگیری در دانشگاه آزاد نیز معضل دیگری است. طی چندسال اخیر وضعیت خیلی بهتر شده و دانشگاه آزاد توانسته نیازها و مشکلات را برطرف کند. یکی دیگر از معضلاتی که در این دانشگاه وجود دارد، نحوه اداره بیمارستان‌هاست که نتوانسته بیمارستان جامعی تاسیس کند به‌طوری‌که در مکانی مناسب قرار داشته باشد و بتواند بیماریابی و بیماردهی خوبی انجام دهد.» دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاکید کرد: «گاهی اوقات تعدادی از اعضای هیات‌علمی سال‌ها کار کرده‌اند ولی اکنون علاقه چندانی ندارند به کار ادامه دهند. به‌هرحال نظارت خیلی خوبی لازم است تا بتوانیم این افراد را به شکل منسجم دور هم جمع و از بیمارستان‌ها استفاده کنیم. شاید ارتباط با بعضی از بیمارستان‌های تامین اجتماعی برای دانشگاه آزاد بتواند راهگشا باشد و بتواند نیاز کشور را نیز برطرف کند.» حسن‌زاده درخصوص اینکه توزیع ظرفیت‌ها در شهرهای مختلف تا چه اندازه متناسب با نیاز هر شهر است و کدام شهرها صندلی‌های خالی بیشتری دارند، توضیح داد: «اگر قرار باشد بین دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی شیراز، علوم پزشکی مشهد با دانشگاه‌های کوچک‌تر، یکی را انتخاب کنید؛ گزینه نهایی شما چه خواهد بود؟ بدیهی است دانشگاه‌های بزرگ ما مشکل خاصی از نظر ورود دستیاران پیدا نمی‌کنند. وقتی فشار وارد می‌شود، تعداد کم دستیاران برای دانشگاه‌های کوچک‌تر و دانشگاه‌های دورافتاده و کم‌برخوردار خواهد بود. این اتفاق طبیعی است و نمی‌توانیم کار خاصی انجام دهیم.»
باید جاذبه رشته‌های موردنیاز را افزایش دهیم
حسن‌زاده افزود: «تنها راه این است که جاذبه رشته‌های خاصی را افزایش بدهیم که هم نیاز به آنها وجود دارد، هم اینکه کارایی بالایی دارند و هم می‌توانند در کشور اهمیت زیادی داشته باشند. به‌طور مثال اگر در رشته داخلی به متخصص «نفرولوژی» احتیاج داریم که واقعا نیاز کشور است، باید جاذبه این رشته را بالا ببریم. این نکته درباره رشته اطفال نیز صدق می‌کند، باید جاذبه رشته‌های مورد نیاز را افزایش بدهیم تا افراد وارد بیهوشی، طب اورژانس و اطفال شوند و بتوانند نیاز کشور را برطرف کنند.»
دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یادآور شد: «می‌خواهم بگویم از نظر علمی، کمبودی در کشور نداریم. درنظر بگیرید اگر متخصص اطفال در کشور نباشد چه فاجعه‌ای به بار می‌آید. کشور نیاز داشته و توانمندی زیادی هم وجود دارد. به همان دانشگاه‌های نسبتا کم‌برخوردار نیز نگاه کنید، باز هم می‌بینید در برخی رشته‌ها بسیار توانمند هستند. هم دانشجویان و هم اعضای هیات‌علمی توانمندی را در اختیار دارند ولی متاسفانه ورود کم می‌شود، خودبه‌خود کیفیت رشته‌ها پایین می‌آید. ما باید فکری در این باره کنیم.» حسن‌زاده با اشاره به راه‌حلی که اندیشیده شده، گفت: «باید تسهیلاتی برای دوره رزیدنتی و دستیاری و هم برای آینده دانشجویان درنظر بگیریم. وقتی افراد وارد دانشگاه می‌شوند، تفاوت باید دیده شود. دو نفر به اتاق عمل بروند؛ یکی n تومان و دیگری 5n تومان دریافت کند، قاعدتا کسی که به‌عنوان متخصص بیهوشی کار می‌کند، ممکن است خیلی راضی نباشد. بالاخره «shift» (چرخش) افراد به‌سمت رشته‌هایی خواهد بود که درآمد بیشتری خواهند داشت و کارشان نیز تا حدودی راحت‌تر است.» او در پاسخ به این سوال که آیا آماری از کمبود دستیار در کشور وجود دارد یا خیر، تصریح کرد: «چنانکه گفتم در یک‌سری از رشته‌ها داوطلب نیست. درحال‌حاضر با مشکل خاصی روبه‌رو نیستیم ولی طی چندسال آینده مشکل‌ساز خواهد شد. اگر می‌بینید ورود به رشته جراحی قلب کمتر می‌شود یا افراد علاقه چندانی ندارند به رشته جراحی اطفال ورود کنند، مفهومش این نیست که اکنون در کشور دچار مشکل هستیم. نه، فعلا در کشور مشکلی نداریم اما اگر این روند ادامه پیدا کند و برنامه‌ای نداشته باشیم، در آینده به مشکل برمی‌خوریم.» دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاکید کرد: «افراد جوان تحصیلکرده با مدرک تخصص یا فوق‌تخصص در چابهار کار می‌کند. انسان‌هایی خیلی خوب و بسیار توانمند در این بندر درحال کارند. اگر قرار باشد درآمد جراح مغز و اعصاب یا ارتوپد یا متخصص اطفالی که در چابهار کار می‌کند با پزشکی که در تهران به طبابت مشغول به کار دولتی است، یکی یا حتی کمتر باشد، چه ضرورتی دارد خودش را در شهری دور از پایتخت محبوس کند؟ بالاخره باید جاذبه‌هایی برای این افراد ایجاد کنیم تا در مناطقی مانند چابهار بمانند و کارشان را بهتر انجام دهند.»
سقف دریافتی در مناطق کم‌برخوردار برداشته شد
حسن‌زاده با اشاره به یکی از اقدامات بسیار مثبتی که انجام گرفته، عنوان کرد: «سقف دریافتی برای افرادی که در مناطق کم‌برخوردار کار می‌کنند، برداشته شده است. این کار بسیار خوب و ارزنده‌ای بود اما در طول دوران تحصیل نیز باید این نکته را لحاظ کرد.» استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سوال که اگر مشکل مذکور در افق پنج‌ساله حل نشود کشور به‌طور مشخص با چه چالشی مواجه خواهد شد، گفت: «در بعضی از رشته‌ها کمبود خواهیم داشت. البته این کمبود در مناطق برخوردار رخ نمی‌دهد و مناطق کم‌برخوردار آسیب می‌بینند. خوشبختانه وزارت بهداشت برنامه‌هایی دارد. در معاونت آموزشی وزارت بهداشت برنامه‌های متعددی طراحی شده تا این کمبودها جبران شود و بتوانیم مشکلات را حل کنیم. بالاخره باید نهادهای دیگر نیز به وزارت بهداشت کمک کنند تا برنامه‌های اجرایی که می‌توانند این کمبودها را جبران کنند، اجرایی شوند.»
