ندا اظهری مترجم: فناوری نانو جزء فناوری‌های نوظهوری قرار می‌گیرد که با تمرکز بر حوزه‌های علوم و مهندسی، توانسته بسیاری از چالش‌های روز دنیا را حل کند. در حال حاضر بیشتر فناوری‌های نانویی که بشر امروز با آن سر و کار دارد، در دل سایر فناوری‌ها ادغام شده و به‌عنوان یک محصول نانویی معرفی می‌شود. به‌عنوان مثال، فناوری نانو، تولید بسیاری از تولیدات و محصولات را بهینه کرده است به‌طوری که تراشه‌های کامپیوتری نسبت به اندازه قبلی که داشتند، کوچک‌تر و سریع‌تر شده و در نتیجه کارایی بهتری نیز پیدا می‌کنند. اما گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که فناوری نانو در آینده، موضوعات مهمی چون انرژی، پزشکی، آب و موادغذایی را دربرمی‌گیرد. نانوفناوری حوزه‌ای نویدبخش است که در حوزه‌های پزشکی، موادغذایی و آرایشی، کشاورزی و بهداشت محیط و صنایع فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرد و انتظار می‌رود تاثیر آنها در آینده‌ای نزدیک به‌شدت افزایش یابد. باوجوداین، چالش‌های زیادی نیز وجود دارد که باید برای عرضه یک محصول یا کسب‌وکار نانوفناورانه به بازار بر آنها غلبه کرد. پیش‌بینی می‌شود نانوفناوری به‌عنوان انقلاب صنعتی بعدی در نظر گرفته شود.
چین، قدرت بلامنازع مقالات نانویی در دنیا
چین در دهه‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در حوزه فناوری نانو انجام داده است که یکی از حوزه‌های کلیدی متمرکز در برنامه‌های علمی میان‌مدت و بلندمدت به شمار می‌رود. چین در سال 2022 با انتشار 106 هزار و 586 مقاله نانویی و با احتساب سهم 14.67 درصدی از کل مقالات نانویی دنیا، مانند سال‌های قبل رتبه نخست جهان را از آن خود کرد. تعداد مقالات این کشور در سال 2021 به 85 هزار و 758 مقاله رسید که حجم مقالات این کشور در 2022 در مقایسه با سال پیش از آن بیش از 24 درصد رشد داشته است. دولت این کشور در سال 2012 برنامه‌ای درازمدت را برای پیشگامی استراتژیک روی حوزه فناوری نانو طرح‌ریزی کرد و در آن زمان، بودجه‌ای 152 میلیون دلاری را برای مدت پنج سال تعیین کرد. به لطف سرمایه‌گذاری‌های درازمدت چین در حوزه فناوری نانو، این کشور سال‌هاست در زمینه تعداد مقالات علمی در حوزه نانو در رتبه نخست حضور دارد. صنعت نانوفناوری در چین هنوز هم با همان سرعت در حال پیشروی است و همچنان به‌عنوان قدرت بلامنازع دنیا در رتبه‌بندی مقالات نانو پیشگام است. این کشور علاوه‌بر اینکه سرمایه‌گذاری‌های بالایی در این حوزه انجام داده، در سال‌های اخیر با جذب و رشد استعدادهای نانویی روبه‌رو بوده و همکاری‌های بین‌المللی متعددی در زمینه‌های علمی و فناوری نانو داشته است که همه این موارد در کنار یکدیگر توانسته توان این کشور را در حوزه نانو تا حد چشمگیری افزایش دهد. تعهد قوی دولت چین به حمایت از این حوزه علم و فناوری یک مزیت کلیدی برای چین به‌منظور رقابت با نیروهای پیشرو مانند آمریکا، اتحادیه اروپا، ژاپن و روسیه به شمار می‌رود. دولت چین بر افزایش رقابت در فناوری نانو با گنجاندن آن به‌عنوان صنعت استراتژیک در سیزدهمین برنامه پنج ساله چین و تایید دوباره بودجه دولتی، حمایت قانونی و نظارتی تمرکز دارد. تحقیق و توسعه در علم نانو و فناوری نانو جزء کلیدی ابتکار بلندپروازانه طرح «ساخت چین 2025» است که هدف آن، تبدیل این کشور به نیروگاه تولیدی با فناوری پیشرفته است. بازگشت محققان و دانشمندان چینی که در خارج از کشور آموزش دیده‌اند، با وعده دستمزدهای رقابتی، بودجه‌های تحقیقاتی بالا، تولید داخلی ابزارها و روش‌های تحقیقاتی پیشرفته، نقشی حیاتی در پیشرفت پایدار چین ایفا می‌کند.
چین، پیشتاز استارتاپ‌های فناوری نانو در دنیا
دولت به‌شدت همکاری دولتی و خصوصی را ترویج می‌کند. این موضوع به چین اجازه می‌دهد در حوزه‌های متعدد علوم و فناوری نانو به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کند. نمونه بارز موفقیت در فناوری نانوی چین، شکل‌گیری بزرگ‌ترین منطقه صنعتی نانوفناوری جهان موسوم به Nanopolis در شرق شهر «سوژو» است. این شهر که با چشم‌انداز و نگاه به آینده راه‌اندازی شده، چند شرکت چندملیتی خصوصی و استارتاپ‌های جدید چینی را در زمینه‌های مختلف فناوری نانو و علوم نانو در خود جای داده است. چین پیشتاز استارتاپ‌های فناوری نانو در دنیاست. مشارکت بخش خصوصی، منابع جدید و منحصربه فرد از منابع مالی و استعدادها را با تمرکز بر تحقیقات کاربردی فراهم می‌کند. بنابراین، بخش خصوصی در تحقیق و توسعه در چین پیشرو است، جایی که موسسات تحت حمایت دولت هنوز در سایر بخش‌های صنعتی‌سازی و نوسازی سریع تسلط دارند. از شبیه‌سازی تا تحقیقات سرطان و از دریا تا اکتشافات فضایی. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین کشور جهان از نوآوری‌های علوم و فناوری نانو برای پیشبرد بزرگ‌ترین پیشرفت‌های جهان استفاده می‌کند که نگرانی‌هایی را در بسیاری از کشورهای رقیب ایجاد می‌کند.
رکوردشکنی در بودجه پژوهشی و حساسیت‌های جهانی
به گزارش smallwarsjournal، چین موسسات پژوهشی نانوفناوری متعددی طی سال‌ها راه‌اندازی کرده است. دانشگاه‌های برجسته‌ای چون دانشگاه پکینگ، دانشگاه شهری هنگ‌کنگ، دانشگاه نانجینگ، دانشگاه علم و صنعت هنگ‌کنگ و چند دانشگاه دیگر جزء برترین دانشگاه‌های این کشور هستند که در زمینه علوم و فناوری نانو فعالیت می‌کنند. ترکیبی از استعدادهای در حال رشد در چین و تمایل دولت برای تبدیل شدن به یک رهبر جهانی، با اکوسیستم بخش خصوصی در حال گسترش برای سایر کشورها دشوار خواهد بود. درواقع، جهش بزرگ چین در حوزه‌هایی چون علم نانو تازه شروع شده است. شیمی فیزیک در صدر محبوب‌ترین زمینه‌های تحقیقاتی در چین قرار دارد و پس از آن، مهندسی مواد و شیمی آلی قرار دارند که همگی مرتبط با فناوری نانو هستند. رشد قابل توجه اقتصادی و پیشرفت سریع فناورانه چین طی سه دهه گذشته این فرصت را برای چینی‌های فراهم کرده که بتواند نقش مهمی در رقابت ژئوپلیتیکی بین کشورها ایفا کند. آمریکا و بسیاری از شرکای آن در غرب و نیز آسیا، نگران برتری مقتدرانه پکن در صحنه جهانی هستند. اگرچه آمریکا تنها ابرقدرت جهان در نظر گرفته می‌شود و موقعیت خود را به‌عنوان قدرت غالب در نوآوری تکنولوژیکی برای دهه‌ها حفظ کرده است، چین سرمایه گذاری‌های هنگفتی را انجام داده و به سرعت سیاست‌هایی را اجرا کرده است که کمک قابل توجهی به نوآوری‌های تکنولوژیکی، رشد اقتصادی و توانایی نظامی این کشور داشته و نفوذ جهانی در برخی مناطق تحت تاثیر قرار گرفته است. به‌ویژه در استقرار سریع فناوری‌های خاص، به نظر می‌رسد علم و فناوری نانو پیشرو است. نفوذ اقتصادی چین با پشتوانه فناوری‌های پیشرفته نمونه بارز درهم‌تنیدگی جهانی است. همین پویایی‌ها در حوزه نانو به تنش‌های بین آمریکا و چین بر سر موضوعات مختلف مانند افزایش تنش در زنجیره‌های تامین جهانی، ایجاد بحث‌ها در مورد هنجارهای دسترسی به پژوهش‌ها و نگرانی در مورد انتقال فناوری، تنظیم استانداردهای جهانی فناوری و مقررات شرکت‌های بزرگ فناوری دامن می‌زند. در چنین شرایطی، آمریکا و متحدانش باید گام‌های بلندی برای اثبات ادعای پیشرو بودن در حوزه علم و فناوری نانو بردارند. اولین قدم در این مسیر، تمرکز مجدد بر اهداف استراتژیک تعیین‌شده توسط راه‌های نوآورانه فناوری نانو خواهد بود.
به گزارش asiafinancial، آنچه در مورد چین جلب توجه می‌کند، هزینه‌های تحقیق و توسعه این کشور در سال 2020 است که چیزی بالغ بر 378 میلیارد دلار یا 2.4 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را دربرمی‌گرفت که در نوع خود یک رکورد به شمار می‌رود. در حالی که میزان R&D یک کشور رکنی اساسی در رشد اقتصادی آن محسوب می‌شود، به نظر می‌رسد آمریکا خود را از این بخش محروم کرد. سهم آمریکا از اختراعات بین‌المللی نیز بین سال‌های 2010 تا 2020 از 15 درصد به 10 درصد کاهش یافته است. در عین حال، چین سهم خود را از 16 درصد به 49 درصد در همان بازه زمانی افزایش داده است.
هندی‌ها بالاتر از آمریکایی‌ها
به گزارش azonano، بازار نانوفناوری هند با سرعت چشمگیری در‌حال رشد است و مقالات متعددی در حوزه مراقبت بهداشتی، کالاهای مصرفی، انرژی و نظامی به‌طور سالانه تولید می‌شود. اگر نگاهی به رتبه‌بندی‌های برترین کشورها در زمینه تولید مقالات نانویی بیندازیم، هند در سال 2021 با 19 هزار و 41 مقاله سومین کشور برتر جهان بعد از آمریکا بود که سهم آن از انتشار مقالات نانویی 13.9 درصد بود. اما با رشد روزافزون این فناوری در این کشور، هندی‌ها در سال 2022 توانستند یک پله صعود کرده و آمریکا را با تمام ادعاها و سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه فناوری نانو کرده، پشت‌سر بگذارند. تعداد مقالات نانویی هند در سال 2022 به 22 هزار و 995 مقاله رسید و سهم مقالات نانویی هند هم در سال گذشته به 15.35 درصد افزایش یافت. این در‌حالی است که تعداد مقالات آمریکا از 23 هزار و 225 مورد در سال 2021 و سهم 4.5 درصدی از کل مقالات نانویی به 22 هزار و 933 مقاله در سال 2022 کاهش یافت و با این تعداد مقاله جایگاه دومی خود را از دست داد و به رتبه سوم تنزل پیدا کرد. دولت هند سرمایه‌گذاری‌های چشمگیر و مختلفی را روی پروژه‌های نانوفناوری، استارتاپ‌ها و همکاری‌های مختلف اختصاص داده است. یکی از حوزه‌های اصلی که در آن فناوری نانوی هند بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، بخش مراقبت‌های بهداشتی است و توسعه نانوداروها و سیستم‌های دارورسانی تا حد زیادی اثرگذار بوده و روند درمان بیماران را تسریع کرده‌اند.
میانگین رشد بازار نانو هند: سالانه 19 درصد
آمارها نشان می‌دهد پژوهش‌های نانوفناوری در هند به‌دنبال افزایش چشمگیر سرمایه‌گذاری‌ها طی دو دهه اخیر رشد قابل توجهی را پشت‌سر می‌گذارند. اساس فناوری نانو در هند با طرح ماموریت علم و فناوری نانو (NSTM) از سوی وزارت علوم و فناوری طی برنامه دهم (2007- 2002) با بودجه اولیه 12 میلیون دلاری آغاز شد. به‌دلیل افزایش تقاضا و تحقیق و توسعه، بازار نانوفناوری در هند به‌سرعت در‌حال پیشرفت است و انتظار می‌رود در یک دهه آینده، نرخ میانگین رشد سالانه ترکیبی آن به 19.1 درصد برسد. این رشد با افزایش تقاضا برای تولید محصولات مبتنی‌بر فناوری نانو در بخش مراقبت‌های بهداشتی و صنایع انرژی دوچندان خواهد شد. هدف از فناوری نانو استفاده از منابع طبیعی متنوع هند برای رفع نیازهای رو به رشد این کشور در بخش‌های مختلف از‌جمله الکترونیک، دارو، غذا و آب تمیز و منسوجات باکیفیت بالاست. با افزایش آگاهی عمومی، هند می‌تواند از نانوفناوری برای آموزش و ساخت زیرساخت‌ها، پرورش نیروی کار بامهارت بالا برای دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان و قرار گرفتن این کشور در سطح انقلاب جهانی نانوفناوری استفاده کند.
رشد پله‌پله عربستان و زنگ خطر برای ایران
در‌حالی ایران چند سالی است در جایگاه چهارم جهان از نظر تعداد مقالات نانویی قرار دارد که عربستان هر سال پله‌پله به ما نزدیک‌تر می‌شود و همین می‌تواند زنگ خطری باشد تا اقدامی برای ایجاد تحول در فناوری نانو انجام دهیم. عربستان تا سال‌ها پیش رتبه قابل توجهی در میان برترین‌های مقالات نانویی نداشت اما این کشور چند سالی است با سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در حوزه علم و فناوری توانسته پیشرفت‌های چشمگیری را از آن خود کند. فناوری نانو هم از این امر مستثنی نیست و با نگاهی به جدول رتبه‌بندی برترین‌های مقالات نانویی در دنیا، درمی‌یابیم که عربستان‌سعودی در سال 2021 با انتشار 6923 مقاله، سهم 17.4 درصدی از کل مقالات نانویی دنیا در اختیار داشت و به همین ترتیب جایگاه هشتم جهان را از آن خود کرده بود. اما همین کشور تنها یک‌سال بعد، با برنامه‌های رو به جلویی که در پیش گرفته، توانست با دو پله صعود نسبت به سال پیش از آن، با انتشار 9520 مقاله، یعنی با افزایش 2597 مقاله و افزایش سهم مقالات خود به 19.78 درصدی، به رتبه ششم جهان ارتقا پیدا کند. جایگاهی که به‌طور قطع به‌راحتی به‌دست نیامده و مستلزم برنامه‌ریزی‌های دقیق و صرف بودجه‌های کلان در حوزه علوم و فناوری بوده است.
