مطهره سادات قاسمی خبرنگار گروه دانشگاه: چند سالی است که نظام جامعه و بازارکار دگرگون شده و صرفا دریافت مدرک تحصیلی در دانشگاه‌ها نمی‌تواند شغل آینده دانش‌آموختگان را تضمین کند. قسمتی از این مساله به محدودیت‌های شیوه‌های تدریس و عدم وجود فعالیت‌های عملی در دانشگاه‌ها برمی‌گردد که نتیجه آن حضور فارغ‌التحصیلان بدون مهارت در جامعه است. به‌تبع آن تمایل جوانان برای حضور در دانشگاه کم شده و می‌بینیم که افراد به کسب مهارت‌ها و کارآموزی در آموزشکده‌ها و شرکت‌های خصوصی تمایل بیشتری دارند تا درس‌خواندن و پشت کنکور ماندن برای قبولی در دانشگاه‌ها. از طرفی صنعت و بازارکار ترجیح می‌دهد نیروی‌کار خود را از بین افرادی انتخاب کند که مهارت و تخصص کافی در حوزه فعالیت آنها را داشته باشد، این موضوع وقتی نگران‌کننده می‌شود که ارتباط صنعت و دانشگاه کمرنگ شده و در جامعه شاهد فارغ‌التحصیلان بیکاری هستیم که نمی‌توانند شغل مناسبی داشته باشند. در این شرایط دانشگاه باید پای خود را از دایره تدریس نظری فراتر بگذارد و مهارتآموزی به دانشجویان را اولویت اصلی خود قرار بدهد. کشور مدت‌هاست که با این مشکل روبه‌رو است و در سال‌های اخیر شاهد جلسات، مصوبات و ابلاغیه‌های متنوعی برای برطرف کردن این موضوع از سمت سازمان‌های ذی‌ربط بوده‌ایم. دانشگاه آزاد اسلامی هم به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های ایران که بستر تحصیل افراد زیادی را در گوشه و کنار کشور را فراهم کرده، پیش‌قدم رفع این مساله در جامعه و دانشگاه شده است. این دانشگاه طرح‌هایی مانند پویش، مدارس عالی مهارتی، طرح‌های کاربنیان و... را با هدف ایجاد و تسهیل ارتباط دوباره صنعت و دانشگاه برنامه‌ریزی کرده است. در همین راستا گفت‌وگوی «فرهیختگان» با معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد و روسای دانشگاه آزاد در پنج استان درباره فعالیت‌های مهارتآموزی در دانشگاه آزاد را در ادامه می‌خوانید.
مدارس مهارتی متناسب با ویژگی‌های آمایشی تاسیس می‌شوند
محمدعلی نادی، معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به ماموریت‌های این معاونت در سند تحول اشاره کرد و گفت: «ماموریت‌های این معاونت در رابطه با اقدامات و فعالیت‌هایی خواهد بود که در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد آمده است و مسیر معاونت علوم تربیتی و مهارتی نیز طبق این سند مشخص می‌شود. تاسیس و راه‌اندازی دانشکده‌های تعلیم و تربیت اسلامی یکی از اقداماتی است که در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد آمده است.»
نادی با اشاره به سهم معاونت علوم تربیتی و مهارتی در بودجه‌بندی دانشگاه‌آزاد در سال تحصیلی جدید تصریح کرد: «ما براساس پنج ضلعی دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی، دانشکدگان علوم مهارت و کارآفرینی، سه بخش اجرایی-عملیاتی مرکز تربیت اسلامی کودک و مشکات (مرکز توان‌افزایی) در ارتباط با تولید دانش در معاونت و نیازهایی که احساس می‌شود حرکت و برنامه‌ریزی می‌کنیم.» وی ادامه داد: «پیش‌بینی بودجه در ارتباط با دو بخش دانشی و سه بخش اجرایی صورت می‌گیرد که ترکیب این بخش‌ها بودجه معاونت علوم تربیتی و مهارتی را تشکیل می‌دهد. از آنجایی که موارد عرصه‌ای مانند مدارس نیز زیرمجموعه معاونت علوم تربیتی و مهارتی قرار می‌گیرند قطعا برای این بخش‌ها پیش‌بینی بودجه و درآمد خواهیم داشت.»
معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد با اشاره به تغییر تعداد مشارکت‌کنندگان در طرح پویش اظهار کرد: «ظرفیت دانشگاه آزاد و استان‌ها این امکان را دارد که بتوانیم از آماری که درحال حاضر داریم فراتر برویم و مشارکت‌کنندگان بیشتری داشته باشیم. یکی از مشکلات بزرگ کشور عدم اتصال جریان دانش نظری به دانش عملی است، طرح پویش فرصت بسیار خوبی است برای اتصال دانشجویان در حوزه نظری به دانش عملی. اگر کارورزی و کارآموزشی در دانشگاه‌ها به‌خوبی رخ دهد، دانشجویان در قالب نیروی کار در همان مراکز استخدام می‌شوند و این حوزه نیز برای قوی‌تر شدن نیاز به تبیین و پیگیری بیشتر دارد.» نادی با اشاره به میزان تحقق سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد گفت: «ما در ابتدای راه هستیم. در بخش‌های دیگر دانشگاه آزاد که فعالیت در این حوزه شروع شده معمولا متناسب با سند حرکت می‌کنند و ممکن است وضعیت در برخی از شاخص‌ها خوب باشد و در برخی از آنها نیاز به تلاش و فعالیت بیشتری احساس شود.»
وی افزود: «برای مثال در دانشگاه آزاد، در مدارس عالی مهارت و فراگیری در سطح کشور نیاز داریم که فعالیت بیشتری در استان‌ها صورت بگیرد، زیرا ظرفیت‌های بسیار زیادی در استان‌ها وجود دارد و باید متناسب با ویژگی‌های آمایشی و سرزمینی مدارس جدیدی را ایجاد کنیم تا بتواند مشکلات فعالان اقتصادی، خوشه‌های صنعتی و بخش مهارتی حوزه تعلیم و تربیتی را برطرف کند. مسیر جدید فعالیت در حوزه تعلیم و تربیت و متناسب با سند تحول و تعالی نیز به‌تازگی شروع شده و نیازمند یک جنبش جهادی است که بتواند تاثیر مطلوبی داشته باشد.»
آغاز مهارتآموزی ساخت طلا و جواهر در استان مازندران
حسین کرمانیان، رئیس دانشگاه آزاد استان مازندران بیان کرد: «امروز با موجی از فارغ‌التحصیلان مواجه هستیم که به دنبال اشتغال هستند. در زمینه دانشکده مهارتی و در شاخه‌‌های مختلف رشته‌های زیادی وجود دارد، اما برای مثال دانشجویان فعلی درنهایت مهندس مکانیک می‌شوند ولی نمی‌توانند شغل مربوطه را پیدا کنند. به همین دلیل ما در استان مازندران زمینه‌های مختلف یک رشته تحصیلی را تفکیک کردیم. مثلا آسانسورها و بالابر را بررسی کرده و دریافتیم که نیروی متخصص و ماهری که در این زمینه مشغول کار باشد و بتواند امنیت مردم را تامین کند نیست؛ در نتیجه تربیت و آموزش را در این حوزه شروع کردیم.»
وی افزود: «حوزه پوشاک نیز یکی از نقاط تمرکز ما در آموزش مهارتی بود و با نگاه علمی به تولید پوشاک، آموزش در رشته طراحی دوخت را آغاز کردیم. همچنین فارغ‌التحصیلان مهندسی کشاورزی نیز همواره با چالش اشتغال مواجه بودند؛ درحالی که محصولات گلخانه‌ای یکی از مهم‌ترین نیازهای کشور است افراد نمی‌توانند یک گلخانه راه‌اندازی کنند. به‌طور کلی حوزه مهارت بسیار وسیع است و صدها شغل وجود دارد که دانشگاه درصدد تربیت نیرو برای آنها است. دانشگاه آزاد استان مازندران امسال مهارتآموزی در حوزه ساخت طلا و جواهر را در دستور کار دارد.»
کرمانیان با اشاره به مسیر کلی مهارتآموزی در دانشگاه آزاد بیان کرد: «شروع طرح مهارتآموزی حداکثر به دوسال پیش برمی‌گردد که در ابتدا برخی از استان‌های مستعد شروع به فعالیت کردند و در حال گسترش است که اگر به درستی و با مفاهیمی که در بازار، جامعه و صنعت وجود دارد اجرا شود و بتوانیم متناسب با کارایی و نیاز حوزه‌های مختلف نیرو تربیت کنیم، می‌توان گفت خدمت بزرگی است که از سمت دانشگاه آزاد به کشور صورت می‌گیرد.»
وی در ادامه گفت: «دانشگاه آزاد خدمت اصلی خود را به کشور انجام داده است و اگر به سه تا چهار دهه قبل برگردیم، متوجه خواهیم شد که در آن دوره موج عظیمی از متقاضیان تحصیل در آموزش عالی وجود داشت؛ اما کشور به اندازه کافی دارای مراکز آموزش عالی نبود که درنهایت دانشگاه آزاد شروع به کار کرد و از مهاجرت جوانان و خروج ارز جلوگیری کرد. در حال حاضر این دانشگاه با طرح‌های مهارتآموزی وارد یک عرصه جدید از خدمت شده است.»
آینده شغلی جوانان در گرو تقویت آموزش‌های مهارتی است
سیدعلی طاهری، رئیس دانشگاه آزاد استان گلستان درخصوص وضعیت آموزش‌های حوزه مهارتی در استان گلستان اظهار کرد: «استان گلستان توفیق بزرگی در بحث آموزش‌های مهارتی داشته است؛ درخصوص دانش‌آموزانی که در آموزش عالی دولتی هستند و در برخی از رشته‌ها که نیاز به مهارت داشتند ارتباط خوبی با دانشگاه گرفته‌اند و دوره‌های آموزشی در این حوزه درحال برگزاری است. همچنین دستگاه‌هایی که در بخش کارکنان خود نیاز به مهارت‌افزایی داشتند با قراردادها و آموزش‌های ضمن‌خدمتی که در دانشگاه آزاد برگزار می‌شود توانستند رشد خوبی در حوزه‌های مختلف داشته باشند.» وی افزود: «بخش مهارتی دانشگاه آزاد استان گلستان تلاش داشته به شیوه نیازمحور فعالیت‌های خود را پیش ببرد و طبیعتا مانند نظام مهندسی و نظام مهندسی کشاورزی تمرکز ما بر مهارت‌هایی است که در استان از ضرورت بیشتری برخوردارند. برخی از صنایع به‌تازگی در استان گلستان به بهره‌برداری می‌رسند که اولویت ما نیز مهارت‌هایی است که این صنایع به آنها نیاز دارند.»
رئیس دانشگاه آزاد استان گلستان با ارزیابی مسیر توسعه مهارت‌محوری در دانشگاه آزاد گفت: «نتیجه شیوه اجرایی آموزش‌وپرورش و فراتر از آن آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی، افزایش بیکاران تحصیل‌کرده است. بنابراین اثر فعالیت دانشگاه آزاد در حوزه‌های آموزش مهارتی را در سایر حوزه‌ها می‌بینیم و دولت و آموزش عالی نیز به این سمت حرکت می‌کنند.» وی در ادامه بیان کرد: «اقبال جوانان کشور به دانشگاه‌هایی که به آموزش مهارتی توجهی نمی‌کنند کم شده که این مساله ضرورت طرح مهارتی دانشگاه آزاد را نشان می‌دهد. اگر می‌خواهیم ضمن تحصیل اشتغال آینده نسل جوان تامین شود تنها راهش افزایش رشته‌های مهارتی است که دانشگاه آزاد در این زمینه پیش‌قدم بوده است و امیدواریم در آینده شاهد توسعه‌های بیشتری در این زمینه باشیم.»
آغاز اعزام دانشجویان مهارت‌آموز به صنایع در استان خوزستان
علی افروس، رئیس دانشگاه آزاد استان خوزستان با اشاره به نحوه اجرای رویکرد آموزش مهارتی در دانشگاه آزاد بیان کرد: «در استان خوزستان ظرفیت بسیار خوبی در حوزه مهارتی و طرح پویش وجود دارد. در زمینه صنایع فولاد، نفت و گاز پتروشیمی، آموزش و پرورش، گردشگری و... توانایی پذیرش دانشجو و آموزش مهارتی را داریم.» وی ادامه داد: «اگرچه تلاش‌های بسیار زیادی از سمت دکتر طهرانچی صورت گرفته و تفاهمنامه‌هایی با وزارت کار بسته شده است، اما به صورت عملیاتی همچنان در اجرا با چالش‌هایی مانند بیمه افراد روبه‌رو هستیم. به‌طور کلی طرح آموزش مهارتی قطعا طرحی است که باعث تحول در حوزه مهارتآموزی دانشجویان خواهد شد. همچنین زمینه اصلی ایجاد دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی نیز مهارتی است و باعث مهارتآموزی در سطح رشته‌های تعلیم وتربیت خواهد شد.»
رئیس دانشگاه آزاد استان خوزستان با اشاره به فعالیت‌های این دانشگاه در حوزه مهارتآموزی اظهار کرد: «با اینکه در برخی از استان‌ها ساختار این طرح از طریق سازمان‌های دولتی هنوز ایجاد نشده است، ولی ما در استان خوزستان فعالیت خود را شروع کرده‌ایم و در زمینه اعزام نیرو‌های مهارت‌آموز با گروه ملی فولاد تفاهمنامه‌هایی را امضا کرده‌ایم. همچنین در حوزه کشاورزی نیز همکاری خود را با کشت و صنعت‌ها آغاز کرده‌ایم که امیدواریم از مهرماه شاهد تحول خوبی در این حوزه باشیم.»
مهارتآموزی هزار دانشجو با اجرای طرح پویش در شیراز
محمدرضا قائدی، رئیس دانشگاه آزاد استان فارس با اشاره به فعالیت‌های استان فارس در حوزه مهارتآموزی دانشجویان بیان کرد: «باتوجه به رویکرد دانشگاه آزاد مبنی‌بر اینکه دانشجویان باید به سمت مهارتآموزی در دانشگاه‌ها حرکت کنند، استان فارس به‌عنوان یکی از استان‌های بزرگ کشور با 35 واحد دانشگاهی در این حوزه فعالیت خود را شروع کرده است و برنامه‌هایی مانند طرح پویش، راه‌اندازی مدارس عالی مهارتی، راه‌اندازی سراها و تقویت مراکز رشد را در دستورکار قرار داده است.» وی ادامه داد: «بهترین مسیری که در راستای مهارتآموزی وجود دارد، طرح پویش است که در دانشگاه آزاد استان فارس نزدیک به هزار نفر از دانشجویان ارتباط خوب و نزدیکی با صنعت برقرار کردند. با ارتباطی که با ادارات و ارگان‌های کشور مانند وزارت کار، معاونت اقتصادی استانداری فارس، اتاق بازرگانی، صمت در استان فارس و شهرک‌های صنعتی صورت گرفته است، دانشجویانی که علاقه‌مند به حضور در بازار کار بودند جذب این مجموعه‌ها شده و مدارس عالی مهارتی و سراهای نوآوری در استان فارس فرصتی شده است برای جذب دانشجویان و تقویت مهارتآموزی.»
قائدی با اشاره به رویکرد مهارتآموزی دانشجویان در این دانشگاه گفت: «در حوزه تغییر شیوه تحصیل دانشجویان در کشور ما انتخاب دیگری جز رویکرد مهارتی نداریم. اگر قرار باشد که دانشگاه بتواند به رسالت خود عمل کند باید در مسیر مهارتآموزی حرکت کند که این اقدام باعث اعتماد جوانان به دانشگاه و مراکز آموزش عالی می‌شود؛ در غیر این صورت قطعا جوانان مسیرهای دیگری را انتخاب می‌کنند زیرا نگاه گذشته به تحصیل تغییر کرده است و دانشگاه‌های نسل جدید دانشگاه‌هایی هستند که براساس نیاز جامعه و کشور فعالیت می‌کنند.»
تدریس 28 رشته در دانشکده‌های مهارتی استان هرمزگان
محمدحسین رنجبر، رئیس دانشگاه آزاد استان هرمزگان با اشاره به فعالیت‌های این دانشگاه با رویکرد مهارتآموزی به دانشجویان بیان کرد: «دانشگاه آزاد در استان هرمزگان دو دانشگاه مهارتی در شهر بندرعباس و قشم دارد که 28 رشته مهارتی در آنها تدریس می‌شود، که عموما رشته‌های کاربردی و متناسب با صنعت، خدمات و نیاز جامعه هستند. دانشگاه آزاد استان فارس فعالیت مطلوبی در رشته‌های برق الکترونیک، مکانیک خودرو، دریانوردی، شیلات و پرورش آبزیان داشته است.» وی ادامه داد: «ذیل دانشکده‌های مهارتی در قشم و بندرعباس شش مدرسه مهارتی ایجاد شده است که مدارس فعالیت‌های خود را شروع کرده‌اند. این دانشگاه ارتباط بسیار خوبی با صنعت ایجاد کرده است و در همین راستا دانشجویان به صنایعی مانند فولاد و پالایشگاه جذب شده‌اند و چشم‌انداز خوبی را برای دوره‌های آتی برنامه‌ریزی کرده‌ایم.»
رنجبر با ارزیابی طرح مهارتآموزی در دانشگاه آزاد اظهار کرد: «نیازهای اصلی جامعه در حال توسعه، وجود نیروی کاری است که توانایی پر کردن خلأ بین کارگر ساده و مهندسی را داشته باشند. یکی از وظایف اصلی دانشکده‌های مهارتی آموزش این بخش از نیرو‌ها است؛ اما متاسفانه در کشور ما این اقدام به خوبی انجام نشده است. فکر می‌کنم در آینده چشم‌انداز روشنی خواهد داشت و علاوه‌بر این استقبال بسیار خوبی از طرح مهارتآموزی دانشگاه آزاد شکل گرفته است.»
