سارا طاهری، مطهره سادات قاسمی: فکر می‌کنم اغلب ما در کودکی حداقل برای یک‌بار در پاسخ به «بزرگ شدی می‌خوای چه‌کاره بشی؟» سر را بالا گرفته، سینه را جلو داده، صدا را صاف کرده و با اعتمادبه‌نفس گفتیم «می‌خوام دکتر بشم.» این نقطه مشترک بین انسان‌ها به روشنی نشان می‌دهد پزشکان نقش مهمی را در جامعه ایفا می‌کنند و روحیه انسان‌دوستی و خدمت به همنوع در پزشکان همه ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در ایران نیز به پاس خدمات و زحماتی که پزشکان به جامعه ارائه می‌دهند، اول شهریورماه همزمان با زادروز بوعلی سینا، پزشک و فیلسوف بزرگ ایرانی به‌عنوان روز پزشک نام‌گذاری شده است. به همین بهانه با 4 تن از اعضای هیات‌علمی و پزشکان بیمارستان‌های دانشگاه آزاد به گفت‌وگو نشسته و از آنها 5 پرسش مشترک پرسیده‌ایم. داستان پزشک شدن‌شان، تب پزشکی درکشور، امتیازات دانشگاه آزاد به‌منظور انتخاب رشته پزشکی برای داوطلبان، دلایل مهاجرت پزشکان و راهکارهای جلوگیری از مهاجرت 5 سوال مشترکی است که پزشکان دانشگاه آزاد به آن پاسخ داده‌اند.
اعتماد بین پزشک و بیمار خدشه‌دار شده است
علی مقدس‌جعفری، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران و معاون درمان بیمارستان فرهیختگان:
پدر من در سنین پایین دچار بیماری مزمن شده و عمل جراحی برای او انجام شد. در تهران با یکی از اساتید دانشگاه تهران آشنا شدم که در زندگی و مسیری که انتخاب کردم بسیار تاثیر‌گذار بود. اقدامات او برای بهبود بیماری پدرم باعث شد که پزشکی را یک شغل نجات‌بخش به انسان‌ها ببینم و همین نگاه تبدیل به یک هدف شد. در کنکور سراسری نیز رتبه 34 را کسب کرده و در دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شدم. پس از گذراندن دوره طرح و آزمون تخصصی درحال‌حاضر مشغول خدمت به مردم هستم.
در هر رشته‌ای که رقابت سالم و شرایط برابر برای افراد وجود داشته باشد، وجود رقابت می‌تواند باعث قبولی افراد شایسته در رشته پزشکی شود، اما به‌شرطی که این تب باعث ایجاد مسیرهای میانبر و ناعدالتی نشود.
دانشگاه آزاد در سال‌جاری چند رشته دستیاری و تخصصی فعال کرد. همچنین علاوه‌بر جراحی فک و صورت و داخلی، رشته اطفال به‌عنوان یک تخصص وارد دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری شد. برای رشته بیهوشی و جراحی نیز اقدام شده است که احتمالا به بخش تکمیل‌ظرفیت می‌رسد و در غیر این صورت مجوزهای لازم برای سال آینده دریافت خواهد شد. دانشگاه آزاد یک دانشگاه درحال پیشرفت است و تمام مسئولان در تلاشند که بهترین خدمات آموزشی را ارائه دهند. این دانشگاه در بخش درمان به‌دلیل تعرفه‌هایی که دارد سودآور نیست و تنها توجیهی که دانشگاه برای حمایت از بیمارستان‌های زیرمجموعه‌اش دارد آموزش است. این مساله نشان می‌دهد بخش آموزش از ارزش بالایی برای مسئولان برخوردار است. دانشجویان در بستر دانشگاه آزاد باتوجه به جذب هیات‌علمی جوان و تنوع مراجعه‌کنندگان در بیمارستان‌های این دانشگاه می‌توانند بیماران مختلفی را معاینه کرده و تجربیات خوبی کسب کنند؛ زیرا یک دانشجوی پزشکی با آموزش در محیط بیمارستان و حضور بیماران توانایی و شهامت پزشکی پیدا می‌کند.
دانشجوی پزشکی در دانشگاه آزاد از طرح‌های اجباری معاف بوده و این مساله بسیار کمک‌کننده است، زیرا دانشجو می‌تواند تمام تمرکز و توانش را بر ادامه تحصیل گذاشته و وارد شاخه‌های تخصصی شود. همه این نکات ویژگی‌های مثبت تحصیل در دانشگاه آزاد است.
برخی از مشکلات مربوط به سیاستگذاری کلان در جامعه است، به‌دلیل مسائل مالیاتی، درمان‌های القایی بر بیماران و... متاسفانه فضای پزشک‌ستیزی در جامعه حاکم شده، در گذشته همواره اعتماد بین پزشک و بیمار مبنای درمان بود که درحال‌حاضر این اعتماد خدشه‌دار شده است. من کارشناس پزشکی قانونی هستم و شکایت‌هایی که اعلام می‌شود در بسیاری از مواقع حاصل سوءتفاهم است.
البته نمی‌گویم در فضای پزشکان هیچ قصور و فرار مالیاتی‌ای صورت نمی‌گیرد؛ اما به‌طور مثال در فرار مالیاتی باید این چالش را با اصناف دیگر مقایسه کرد، آیا همانقدر که چهره پزشکان در جامعه خراب شده، وجه طلافروشان یا عکاس‌ها هم قبیح است؟ این درحالی است که بسیاری از پزشکان طرح اجباری می‌روند و تعرفه این طرح مشخص است. هنگامی که مجلس 10 الی 15 میلیون را به‌عنوان درآمد یک پزشک در طرح‌های اجباری تعیین می‌کند واقعا حق‌الزحمه دریافتی به همان مقدار است. نباید 5 درصد از پزشکان پردرآمد را مد‌نظر گرفته و دیگران را نیز به آنها تعمیم دهیم. در ایران میانگین درآمد پزشکان به هزار دلار نمی‌رسد و اگر یک پزشک به کشور عمان مهاجرت کند می‌تواند 10 هزار دلار درآمد داشته باشد. تعرفه‌های پزشکان از سال گذشته فقط 15 درصد افزایش داشته، درحالی‌که کشور ما با تورم بالا روبه‌رو است و کالاهای مصرفی مانند گوشت، لبنیات و... از سال گذشته حدود 70 درصد افزایش قیمت داشته‌اند، با این شرایط بدیهی است که پزشکان مهاجرت را ترجیح می‌دهند.
راهکار این معضل قطعا تربیت بیشتر پزشک نیست، اما پیشنهاد من بسترسازی مناسب است که احتمال بازگشت پزشکان مهاجرت کرده را نیز افزایش می‌دهد، تا وقتی که صرفا ظرفیت دانشگاه‌ها را بالا ببریم کیفیت آموزش پایین می‌آید و نیروها را برای کشورهای خارجی تربیت می‌کنیم. الان شاهد مهاجرت هیات‌علمی‌های دانشگاه آزاد نیز هستیم این مسائل دغدغه است و باید توسط مسئولان برطرف شود.
بستر پذیرش دستیاران تخصصی فراهم شود
احمد احمدی‌پور، روانپزشک و عضو عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران:
به عقب که برمی‌گردم و به روزهای دبیرستان خود می‌اندیشم به‌خاطر می‌آورم که از همان زمان با انتخاب رشته تجربی در دوره متوسطه علاقه‌مند به تحصیل در علوم زیستی به‌خصوص پزشکی بودم؛ تشویق و همراهی نزدیکان این عزم را جدی‌تر می‌کرد و به لطف خداوند موفق به قبولی در این رشته شدم. از همان ابتدا می‌دانستم که پرداختن به درد و رنج بیماران انگیزه و صبر بسیار زیادی می‌طلبد و راه سختی در پیش دارم اما کاهش آلام بیماران شور و شعفی درونی در طبیب ایجاد می‌کند که سبب می‌شود تمام تمرکز و انرژی خود را برای سلامت آنها و به‌دنبال آن رضایت خود به کار بندد و این مسیر را برای او هموار می‌کند. این رشته فقط مختص افراد پرتلاش و کوشا نیست، بلکه این رشته در کنار اینها توانایی، علاقه‌مندی، همدلی کردن، مسئولیت‌پذیری، رعایت و تعهد به اصول و چهارچوب‌ها، پشتکار، تاب‌آوری، صبر و حوصله و توانمندی در حوزه‌های ارتباطی را لازم دارد.
تب قبولی در حوزه پزشکی از یک جهت خوب است که افراد همه سعی و تلاش را به کار می‌بندند که در این رشته قبول شوند و در مراحل بعدی مهارت، تسلط و کارآمدی خود را ارتقا دهند اما صرف قبولی در رشته فقط برای به‌دست آوردن عنوان طبیب ضرری بزرگ برای خود، سلامتی افراد و جامعه به همراه خواهد داشت. زیرا در ادامه این افراد متوجه می‌شوند که شاید انتخاب درستی نداشته‌اند و از مسیری اشتباه به جاده پیشرفت زندگی خود وارد شده‌اند، لذا با نامناسب دانستن خود در این حوزه، احساس ناکارآمدی و عدم‌شایستگی و اعتمادبه‌نفس پایین به‌همراه خواهد داشت و این خصوصیات در هر فرد و هر رشته‌ای عملکرد شغلی را به مخاطره می‌اندازد.
خوشبختانه امروز دانشگاه آزاد در رشته پزشکی با فراهم آوردن زیرساخت‌ها و در اختیار داشتن بیمارستان‌های آموزشی و جذب اعضای هیات‌علمی شایسته و دانشمند و همچنین داشتن دانشجویان پزشکی علاقه‌مند و موفق آینده خوبی را برای این رشته نوید می‌دهد. تمام تلاش اعضای هیات‌علمی ارتقای کیفیت آموزش و توجه ویژه به بحث آموزش دانشجویان پزشکی است که بحق شایسته رشد و پیشرفت و ارتقای شغلی هستند. بسیاری از اعضای هیات‌علمی از دانشجویان پزشکی سال‌های قبل در دانشگاه آزاد بودند که بعد از گرفتن مدرک تخصص یا فوق‌تخصص خود با توجه به علاقه‌مندی‌شان در کسوت معلمی به دانشگاه آزاد برگشتند و این بار به‌‌جای استاد خدمت می‌کنند.
متاسفانه وضعیت فعلی پزشکان تحت‌‌الشعاع مسائل اقتصادی قرار گرفته است. درآمدهای کم و پرداختن‌های با تاخیر بسیار انگیزه افراد را به‌تدریج کاهش داده است. در چنین شرایطی یکی از تصمیم‌ها برای خروج از وضعیت فعلی مهاجرت است. وقتی افراد احساس می‌کنند در کشور دیگر با شرایط تقریبا مشابه می‌توانند از درآمد بالاتری برخوردار باشند ترغیب و تشویق به مهاجرت می‌شوند و این یکی از دلایل اصلی مهاجرت است. این موضوع در آینده می‌تواند جامعه را از لحاظ تعداد کافی پزشکان و توزیع ناعادلانه آنها در سطح کشور تهدید کند. البته می‌دانیم که راه پیشگیری و برون‌رفت از این موضوع افزایش ظرفیت‌های ورودی نخواهد بود، چون همان‌طور که پیش از این اشاره شد ورود افراد غیرعلاقه‌مند به این رشته موجب ناکارآمدی آنها و بعضا انصراف از تحصیل‌شان خواهد شد. امید است که با بهبود اوضاع طبیبان حاذق این سرزمین با رضایت و انگیزه کامل به درمان و طبابت در همین جامعه ادامه دهند.
در دانشگاه آزاد نیز مانند سایر دانشگاه‌ها باید فضای رقابت وجود داشته باشد و بستری گسترده‌تر برای پذیرش دستیاران تخصصی فراهم شود تا فضای آکادمیک بیشتری در حوزه آموزش سایه افکند. جذب اعضای هیات‌علمی کارآمد قطعا در افزایش و ارتقا تاثیر‌گذار است. راه‌اندازی بخش‌های آموزشی که به‌علت نبود آنها دانشجویان ممکن است از آموزش کافی برخوردار نشوند یا مجبور شوند دوره‌های دیگر را در بیمارستان‌های دیگر بگذرانند، ضروری به‌نظر می‌رسد. خوشبختانه فعالیت‌های پژوهشی خوبی صورت گرفته و درحال انجام است که لازم است این حوزه از پزشکی نیز در دانشگاه آزاد رونق بیشتری پیدا کند.
تب پزشکی بین متقاضیان رشته تجربی کاهش پیدا کرده است
شهلا ابوالقاسمی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی آزاد و پزشک بیمارستان بوعلی:
علاقه من به پزشکی و کمک به مردم باعث شد که برای تحصیل رشته پزشکی در دانشگاه تلاش کنم. درواقع نوجوانی و جوانی من با دوران انقلاب مصادف است و در آن زمان شور و شوق انسانیت، خدمت به وطن و اسلام‌گرایی در افراد جوانه زده بود و مسائل مالی اهمیتی نداشت و برخلاف نسل جدید ما به فکر این بودیم که به مردم خدمت کنیم.
تب پزشکی دیگر در بین متقاضیان رشته تجربی وجود ندارد. در گذشته یک پزشک عمومی با درآمد ماهیانه‌اش می‌توانست زندگی را بچرخاند و نیازهایش را برطرف کند. اما امروز به‌دلیل مسائل مالی تمام دانشجویان به فکر مهاجرت هستند. مگر اینکه در زمینه زیبایی فعالیت کنند.
دانشگاه‌های دولتی از سطح بالایی برخوردارند اما بخش زیادی از وقت استاد و درمانگاه برای تربیت فوق‌تخصص‌ها می‌گذرد اما در دانشگاه آزاد انترن‌ها تمام کارها را انجام می‌دهند، آزادی عمل و ارتباط نزدیکی با اساتید دارند که این مساله مهارت کافی آنها را تضمین می‌کند. همچنین بسیاری از افرادی که دانشگاه آزاد را انتخاب می‌کنند در دانشگاه‌های دولتی شهرستان نیز قبول می‌شوند اما به‌دلیل دور نشدن از خانواده و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل دانشگاه آزاد را اولویت خود قرار می‌دهند. پیشرفت دانشگاه علوم پزشکی بسیار خوب بوده و تفاوت زیادی با دانشگاه سراسری ندارد، همچنین اساتید و هیات‌های علمی فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دولتی هستند.
دانشجوی پزشکی در سال‌های گذشته یعنی ضریب هوشی بالا، اما الان افراد زیادی به‌واسطه سهمیه‌های رنگارنگ در دانشکده‌های پزشکی مشغول به تحصیل هستند که لزوما دارای ضریب هوشی و مهارت مطلوب نیستند. به همین دلیل دانشجویان و جوانان باهوش، با دیدن افراد بی‌استعدادی که صندلی‌های دانشگاه را اشغال کرده‌اند، مهاجرت را ترجیح می‌دهند. ما به‌عنوان استاد نمی‌توانیم به دانشجویان بگوییم که با حقوق 12 تا 15 میلیون تومان در کشور بمانید. از دست دادن استعدادهای برتر را می‌بینیم و کاری از دست‌مان برنمی‌آید. نسل جدید افکار مذهبی ندارند و باید این مساله را بپذیریم، نارضایتی جوانان افراد را برای مهاجرت مصمم‌تر خواهد کرد.
اگر می‌خواهیم تحصیلکرده‌های ایران در کشور بمانند، علاوه‌بر حل چالش‌های اقتصادی باید آزادی را در اختیار جوانان بگذاریم. من به‌عنوان یک استاد دربرابر انتقادها و نارضایتی‌های دانشجویان هیچ حرفی برای گفتن ندارم. البته مهاجرت صرفا در جامعه پزشکی رخ نمی‌دهد و دانشجویان تمام رشته‌ها در همه دانشگاه‌ها درحال مهاجرت هستند.
پزشکان تمایلی به هیات‌علمی شدن یا ماندن در کشور ندارند
اسفندیار متینی، قائم‌مقام و معاون درمان بیمارستان امیرالمومنین(ع):
دوره تحصیل در مدرسه را به‌صورت جهشی گذراندم و 16 سالگی دیپلم گرفتم. پس از انقلاب فرهنگی، پزشکی عمومی را به‌دلیل علاقه شخصی‌ام به این رشته انتخاب کردم و به دانشگاه رفتم. خانواده نیز در این زمینه بسیار مشوق من بودند. از آنجا که سال‌ها، خارج از دوره طرح در قسمت کودکان فعالیت می‌کردم. برای تخصص نیز همین حوزه را انتخاب کردم و بلافاصله پس از دریافت مدرک تخصص به‌عنوان هیات‌علمی در دانشگاه آزاد مشغول به تدریس شدم.
فکر می‌کنم متقاضیان تحصیل در دانشگاه در این دوره علاقه‌ای به پزشکی ندارند و صرفا به‌دلیل اصرار خانواده یا دریافت مدرک پزشکی و مهاجرت به کشورهای خارجی این رشته را انتخاب کرده‌اند. بنابراین تب پزشکی وجود ندارد و با توجه به وضعیت اساتید و معضلاتی که در جامعه پزشکی وجود دارد فکر نمی‌کنم فردی با علاقه وارد این رشته شود، زیرا آینده‌ای برایش متصور نیستند و شور و شوقی برای پزشکی نمی‌بینیم.
در گذشته پزشکی دانشگاه آزاد به دلایل ویژگی‌هایی مانند اساتید برتر مورد توجه قرار می‌گرفت، ولی روند رفتاری دانشگاه به سمتی رفت که بسیاری از پزشکان و اساتید دانشگاه آزاد را ترک کردند و علاقه‌ای به ادامه همکاری ندارند. انتخاب دانشگاه آزاد توسط دانشجویان منعطف به عدم تمایل افراد به دور شدن از خانواده است و دانشگاه آزاد را به‌عنوان یک اولویت اصلی انتخاب نمی‌کنند. البته دندانپزشکی علوم پزشکی آزاد هنوز هم در رنکینگ دانشگاه‌ها قرار دارد.
یکی از علت‌هایی که باعث افول واحد علوم پزشکی آزاد نسبت به دیگر دانشگاه‌ها شد تفکر نادرستی بود که موجب شد سال‌ها در رشته‌های تخصصی تمرکز نداشته باشد. البته امسال تخصص کودکان به رشته‌های پزشکی دانشگاه آزاد اضافه شد اما اگر از ابتدا رشته‌های تخصصی را فعال می‌کرد درحال‌حاضر وضعیت بهتری بین دانشگاه‌های سراسر کشور داشت. پرسنل دانشگاه پایین‌ترین تعرفه درآمدی را دارند و همین مساله باعث می‌شود که تمایلی به فعالیت در دانشگاه آزاد وجود نداشته باشد.
یک پزشک در ابتدا باید از لحاظ اجتماعی و مالی تامین باشد تا بتواند تمام تمرکز خود را بر درمان بیماران بگذارد اما متاسفانه مشکلات اقتصادی به‌گونه‌ای است که اگر پزشک کار نکند حتی نان شب هم برای خوردن ندارد و این واقعیتی است که باید پذیرفته شود. اگر پزشکانی را می‌بینیم که هنوز در کشور مانده‌اند به این دلیل است که اندوخته‌ای از سال‌های گذشته دارند ولی جوانی که از مقطع فوق‌تخصص فارغ‌التحصیل شده با این تعرفه درآمدی تمایلی به هیات‌علمی شدن یا ماندن در کشور ندارد.
تعرفه‌های درآمدی در دانشگاه آزاد به‌مراتب پایین‌تر از دانشگاه‌های سراسری است، به‌صورتی‌که هیات‌علمی در بدو ورود به دانشگاه سراسری 20 میلیون حقوق می‌گیرد و بنده بدون احتساب مسئولیت‌های دیگر با 30 سال سابقه کار در هیات‌علمی دانشگاه آزاد 20 میلیون درآمد دارم، بنابراین دانشگاه آزاد باید برای این مساله اقدامی جدی انجام دهد.
