زینب مرزوقی، خبرنگار گروه جامعه:انگار که قصه خرید بلیت‌های پرواز اربعین تمامی ندارد و برای مسئولان مربوطه، ایرلاین‌ها و مردم تبدیل به کلاف سردرگم شده است. فروش بلیت‌های اربعین از تاریخ مقرر آغاز شد. باز هم علاوه‌بر هشدارهای قبلی رسانه‌ها و حتی پیش‌بینی خودمان در همین صفحه؛ مانند سال قبل قطره‌ای عرضه شد. درست مانند سال قبل، شرکت‌های هواپیمایی تصمیم گرفتند تا بلیت‌ها را در تاریخ‌های نامعین به زائران عرضه کنند. 
تاکنون تعداد ۳۶۷ مجوز برای انجام پروازها در بازه اربعین برای شرکت‌های هواپیمایی صادر شده است. اما یکی دو روز گذشته سخنگوی ایران ‌ایر خبری مبنی‌بر کاهش قیمت بلیت‌ پروازهای اربعین از 27 مرداد تا 9 شهریور در مسیر تهران به نجف با نرخ 2.5 میلیون تومانی اعلام کرد و گفت از 17 تا 20 شهریور نیز نرخ بلیت‌ها با همین قیمت به زائران اربعین عرضه خواهد شد. براساس گفته سخنگوی ایران ایر عرضه این بلیت‌ها در ساعات مختلف است و ناموجود بودن به معنای تکمیل‌ظرفیت آن نیست و انجام این کار برای در دسترس ماندن سایت ایران ایر است. 
صحت این خبر؛ در گرو یک جست‌وجوی ساده در سایت ایران ایر است. عرضه چنین قیمت بلیتی از 17 شهریور به بعد یعنی یک روز بعد از روز اربعین است. اما در روزهای پیش از اربعین؛ نه‌تنها چنین بلیتی با این قیمت عرضه نشده بلکه به‌طور کلی هیچ قیمت معینی حتی قیمت تصویبی از سوی ستاد اربعین و تعداد بلیت‌های موجود هم درج نشده و باز هم زائر در یک بلاتکلیفی خرید بلیت هوایی یا انتخاب سفر زمینی برای اربعین است. توجیه این شرکت هواپیمایی نیز این است که این شکل از عرضه؛ برای توزیع متناوب بلیت‌هاست. در‌صورتی‌که همین کار تاییدی است بر عرضه محدود بلیت‌ها مانند سال گذشته. 
اما آنچه در این بین عرضه قطره‌چکانی و ظرفیت محدود در ساعات مختلف یا همان ساعات محدود را توسط شرکت هواپیمایی ایران ایر تایید می‌کند، اعلام این جمله در سایت فروش بلیت این شرکت هواپیمایی است: «ناموجود بودن صندلی‌ لزوما به منزله تکمیل‌ظرفیت پرواز نبوده و در راستای توزیع متناوب، صندلی‌های خالی در ساعات مختلف در دسترس قرار خواهد گرفت.» پرسش اول این است که اگر ظرفیت شرکت‌های هواپیمایی مشخص شده که در ایام اربعین چند پرواز از مبدأ تهران به مقصد نجف یا بغداد وجود دارد، چرا عرضه بلیت‌ها همچنان قطره چکانی است و چه تضمینی وجود دارد که تمام بلیت‌ها تا پایان اربعین به زائران به‌صورت برابر و به‌طور عادلانه عرضه شود؟
«جعفر یازرلو» سخنگوی سازمان هواپیمایی 25مرداد در گفت‌وگو با ایرنا از مشارکت شرکت‌های هواپیمایی در طرح فروش پروازهای اربعین با نرخ مصوب خبر داد و افزود: «آتا، ایران ایر، ایرتور، کیش، پویا، قشم ایر و ساها و فلای بغداد شرکت‌هایی هستند که تا به امشب مجوز فوق‌العاده پروازهای اربعین را دریافت کردند. به غیر از فلای بغداد، بقیه ایرلاین‌ها با نرخ مصوب در پروازهای اربعین شرکت دارند.» 
ظاهرا روز گذشته ظرفیت قابل‌توجهی برای فروش ارائه شد اما براساس گزارشات دریافت شده به «فرهیختگان» زائران تا مرحله پرداخت هزینه بلیت پیش می‌رفتند، شماره مرجع و بلیت نیز صادر می‌شد اما در آخر هزینه بلیت به حساب زائر باز می‌گشت و زائر نمی‌دانست که چه اتفاقی برای بلیت خریداری شده افتاده است؟ اینکه همچنان بلیت برای زیارت اربعین دارد یا نه؟شرکت هواپیمایی آتا از ساعت 2 و نیم ظهر روز گذشته بلیت‌فروشی‌اش را آغاز و اعلام کرد که از طریق اپلیکیشن مخصوص به خودش، بلیت‌فروشی خواهد داشت. اما تا ساعت‌ها نه اپلیکیشن برای خرید بلیت باز می‌شد و نه سایت بالا می‌آمد تا زائر بلیت رزرو کند. سایر ایرلاین‌ها نیز چنین قصه‌ای داشتند و علاوه‌بر نبود بستر مناسب از لحاظ زیرساخت در سایت‌هایشان، تعداد ظرفیت‌های موجود مشخص نبود. 
چندسالی می‌شود که که شرکت‌های هواپیمایی، فروش بلیت به‌طور مستقیم ندارد. یعنی شما برای سفر به ترکیه یا مثلا فرانسه به خود دفتر هواپیمایی مراجعه نمی‌کنید و باید بلیت را از آژانس یا نهایتا سایت‌های فروش بلیت دریافت کنید؛ چراکه پروازهای خارجی قیمت مصوب خودشان را دارند و در‌صورت فروش بیشتر از قیمت تصویب شده، جریمه خواهند شد. اما در این چندساله دولت فروش بلیت اربعین را به‌طور تمام در اختیار شرکت‌های هواپیمایی قرار داده و دقیقا مشکل همینجاست که این مساله باعث بروز نارضایتی زائران از شکل و شیوه عرضه بلیت شده است؛ از همین ساعات نامعلوم فروش بلیت گرفته تا قیمت‌های نوسانی. هرچند ستاد اربعین هرساله قیمتی مصوب برای فروش بلیت‌های اربعین اعلام می‌کند اما وقتی تمام تصمیمات فروش بلیت در اختیار شرکت هواپیمایی بوده یعنی درنهایت شکل و خروجی کار نیز به‌دست خود همین شرکت‌های هواپیمایی است. مهم‌ترین‌شان نیز تعداد پر و خالی بودن صندلی‌ها در پروازهای مختلف و صد البته قیمت بلیت‌هاست. دادن این امتیاز به شرکت‌های هواپیمایی شبیه به رانتی است که ضرر و دودش در چشم زائر است. سرگردانی در میان انتخاب هواپیمایی، باز نشدن سایت شرکت‌های هواپیمایی، نوسان فاحش قیمت و عرضه تعداد نامعلوم صندلی‌ها. اما چرا تعداد نامعلوم صندلی‌ها؟ همیشه تعدادی از صندلی‌ها در اختیار ترافیک است، مثلا 10 صندلی. همچنین احتمال دارد تا دقیقه 90 و تا دم خود پرواز کنسلی وجود داشته باشد یا کسی اصلا به پرواز نرسد. از طرفی اعلام شد که فروش بلیت در فرودگاه‌ها صورت نمی‌گیرد و مردم به فرودگاه مراجعه نکنند. پرسشی که مطرح است؛ تعداد آن صندلی‌های خالی در اختیار ترافیک، کنسلی‌‌ها و... چه می‌شود و چرا نباید امکان و فرصتی وجود داشته باشد تا زائر از این شرایط استفاده کند؟ آیا نتیجه چیزی جز ارائه غیرمرسوم بلیت‌ها از سوی شرکت هواپیمایی به افراد خاص است؟
از این گذشته درخصوص قیمت بلیت‌های مصوب شده؛ براساس گفته‌های مرداد امید کوثری، مدیر اجرایی ستاد مرکزی اربعین؛ آخرین برنامه‌ریزی ستاد مرکزی اربعین و‌کمیته‌های مرتبط، قیمت بلیت رفت و برگشت پرواز اربعین به نجف و بغداد (تهران- نجف- تهران) و (تهران- بغداد- تهران) هشت میلیون تومان اعلام شد. همچنین هزینه بلیت پرواز اربعین از مشهد (مشهد- نجف- مشهد) و (مشهد- بغداد- مشهد) یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان افزایش یافته و به ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌رسد. همچنین بهای کل بلیت یکطرفه از کرمان، فارس، خراسان هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان به بغداد و نجف اشرف حداکثر ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان به‌صورت یکطرفه و از تهران ۴ میلیون تومان در یک مسیر است. این درحالی است که تقریبا هیچ ایرلاینی هنوز از مبدأهای دیگر اعلام شده کشورمان به عراق پرواز ندارد. 
بنابر گفته وزیر کشور حدود هزار پرواز از ایران به عراق طراحی شده و بیش از این ظرفیت فرودگاهی در کشور عراق وجود ندارد. این سخن پذیرفته شده است که هر فرودگاهی ظرفیت خاص خود را دارد اما آیا برای پروازهای کنسلی یا تاخیری از فرودگاه‌های عراق به فرودگاه‌های کشورمان برنامه‌ای معین طراحی شده است؟ اینکه قرار است کدام شرکت هواپیمایی جایگزین پرواز کنسلی از پیش تعیین نشده یک شرکت هواپیمایی دیگر شود؟ یعنی برای وقت و هزینه زائر آیا برنامه‌ریزی شده؟ در هفته‌های گذشته؛ روزی نبوده است که زائران پروازهای نجف به ایران؛ از زمان طولانی تاخیر در پروازها شکایت نکرده‌اند. آیا ستاد اربعین برنامه‌ای برای زائران در فرودگاه دارند؟ موقعیتی را درنظر بگیرید که پرواز زائر 4 ساعت تاخیر داشته؛ از یک طرف زائر نه توانایی بازگشت به هتل را دارد و نه موکبی در نزدیکی فرودگاه نجف وجود دارد تا زائر برای استراحت به آن مراجعه کند. در چنین موقعیتی و با توجه به تورم ارزی و نرخ نوسانی قیمت دینار که هر بطری آب معدنی ممکن است تا 200 هزار تومان هم پای زائر بیفتد؛ ستاد اربعین چه برنامه‌ای دارد و چه خدمتی قرار است به زائر ارائه دهد؟ این نیز مساله دیگر بی‌پاسخ و مبهم ستاد اربعین در نامنظم بودن پروازها و ارائه خدمات به زائران اربعین است. 
در این بین شرکت‌های هواپیمایی خارجی مانند العراقیه، فلای دبی یا قطر ایر وی نیز برای ایران پروازهای اربعین ارائه می‌کنند. در این خصوص ستاد اربعین و مسئولان دولتی مربوط هیچ سقف قیمتی‌ای ارائه نداده‌اند و وضعیت این پروازها هم نامشخص است. با وجود اینکه تا چند روز گذشته پروازهای ایران به بغداد از ایرلاین قطر ایر وی با قیمت بالا هم موجود بود اما اکنون در سایت‌های عرضه بلیت داخلی مانند علی‌بابا، فروش بلیت این ایرلاین‌ها موجود نیست. هرچند با قیمت بالا اما دسترسی به بلیت‌های پرواز تهران به نجف از طریق ایرلاین قطری قطرایروی راحت‌تر از خرید با بلیت از پروازهای داخلی است. 
نکته جالب ماجرا درخصوص عرضه بلیت اربعین از سوی ایرلاین‌های خارجی به ایرانی‌ها این است که شرکت هواپیمایی ایران ایر اعلام کرده که برای برخی شهرهای دیگر کشورمان به مقصد عراق پرواز وجود دارد. با وجود اینکه گفته شده از فارس به نجف پرواز خواهیم داشت اما مثلا هنوز تکلیف پروازهای شیراز به نجف مشخص نیست ولی درحال‌حاضر از طریق ایرلاین قطر ایروی پرواز شیراز به نجف موجود است. 
از این گذشته براساس اعلام سخنگوی سازمان هواپیمایی یک ایرلاین خارجی یعنی ایرلاین فلای بغداد براساس قیمت مصوب فروش بلیت خواهد داشت. این بدان معناست که سازمان هواپیمایی و به‌طورکلی دولت می‌توانست از ظرفیت ایرلاین‌های خارجی برای اربعین استفاده کرد اما در عمل می‌بینیم که تنها یک ایرلاین عراقی را پای کار آورده است. به جز این امر حتی این امکان وجود داشت که ایرلاین‌های خارجی را همان‌گونه که درحال‌حاضر ایرلاین قطری درحال فروش بلیت از مبدأ ایران به مقصد عراق را برای افزایش تراکنش و بدون قیمت مصوب هم پای کار بیاوریم و اعلام شود که این تعداد از شرکت‌های هواپیمایی خارجی نیز بیشتر از قیمت مصوب پای کار آمده‌اند تا لااقل تکلیف تعداد پروازها مشخص شود و افزایش تراکنش پرواز صورت بگیرد. 
جدای از این مساله؛ تعدادی از زائران از مقصدهای مختلف کشور مثلا از تهران قصد دارند با پرواز خودشان را به یکی از شهرهای مرزی برسانند. کمبود بلیت‌ پرواز داخلی هم در این بین برای رسیدن به شهرهای مرزی نیز به یک بحران چندماهه تبدیل شده و حالا در آستانه اربعین این بحران جدی‌تر می‌شود وقتی که زائر حتی بلیت پرواز برای رسیدن به آبادان یا ایلام پیدا نمی‌کند. البته به دلیل کمبود ظرفیت‌ ناوگان هوایی در این بین حتی می‌توان کنسل شدن پروازهای داخلی را هم پیش‌بینی کرد تا از آن طرف بتوان به پروازهای اربعین رسید.