پژوهشکده پولی بانک مرکزی ایران به‌صورت ماهانه وضعیت تولید تعداد 270 شرکت بورسی و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز وضعیت تولیدات ماهانه 316 شرکت بورسی در حوزه صنعت و معدن را بررسی می‌کنند. اخیرا هر دو بازوی پژوهشی دولت و مجلس داده‌های مربوط به عملکرد شرکت‌های بورسی در تیرماه را منتشر کرده‌اند. طبق این گزارش در تیرماه همچون اردیبهشت رشد شاخص تولیدات صنعتی همپای تیرماه 1401 تا اسفند 1401 نیست، اما همچنان شاخص تولید مثبت بوده و این رشد در بخش معدن رشد قابل توجهی داشته است. داده‌های شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد کاهش تورم مصرف‌کننده در بخش صنعت همچنان در تیرماه نیز ادامه داشته و تورم تولیدات شرکت‌های بورسی طی تیرماه به 28.5 درصد رسیده که جزء کمترین تورم‌های صنعتی از تیرماه 1399 تاکنون است. گزارش عملکرد شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد ازجمله محدودیت‌های تولید در ماه‌های اخیر، معضل قطعی برق بوده است. البته آن‌طور‌که آمارهای عملکرد شاخص نشان می‌دهد وضعیت فعلی تولیدات صنعتی بسیار بهتر از سال 1400 و 1399 بوده و میزان قطعی برق صنایع نیز نسبتا کمتر شده و همچنین قطعی‌ها دارای برنامه و زمان قطعی برای تولیدکنندگان مشخص است. بخش دیگری از داده‌های آماری عملکرد ماهانه شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد برخلاف روندهای شاخص بورس، بیش از 90 درصد از شرکت‌های بورسی طی بهار امسال سودده بوده‌اند. 

رشد تولیدات صنعتی مثبت ماند 
براساس آمار سال 1399، شرکت‌های ثبت‌شده در بازارهای بورس و فرابورس ایران حدود 60 درصد ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی را در اختیار دارند. از این رو بررسی آمار ماهانه عملکرد تولید و فروش این شرکت‌ها می‌تواند تصویر نسبتا قابل‌قبولی از عملکرد بخش صنعت در کشور ارائه دهد. ضمن آنکه همسویی دادها‌هایی استخراج‌شده از این شرکت‌ها با شاخص تولید صنعتی کشور موید این مطلب است. با توجه به آنکه شاخص‌های رسمی کشور با تاخیر منتشر می‌شوند می‌توان به شاخص‌های استخراج‌شده از داده‌های شرکت‌های بورسی برای فهم سریع‌تر وضعیت صنعت در کشور رسید. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص‌های تولید و فروش شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش 3 و 6.1 درصدی را تجربه کرده‌اند، اما نسبت به ماه قبل شاخص تولید و فروش به ترتیب کاهش 4.7 و 5 درصدی داشته‌اند. این ارقام نشان می‌دهد گرچه شاخص تولیدات صنعتی همچون سال 1400 منفی نشده اما به‌واسطه محدودیت‌هایی همچون قطعی برق صنایع، تولیدات صنعتی با کاهش روبه‌رو شده است چراکه این مقدار بین تیرماه 1401 تا اردیبهشت همواره در حدود 6 تا 8 درصد در نوسان بوده است. 

کاهش فروش
یکی از مهم‌ترین پیش‌نیاز‌ها برای تحلیل دلایل رکود یا رونق یک بخش تولیدی آن است که بدانیم این رکود یا رونق به فشار سمت عرضه بوده است یا تقاضا. از جمله متغیرهایی که با آن می‌توان به تحلیلی از تغییرات سمت عرضه و تقاضا در اقتصاد رسید تغییر در موجودی انبار در صنایع است. منظور از تغییر در موجودی انبار در اینجا تفاوت رشد تولید و فروش است. اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش داشته است. 
برای نمونه وقتی تولید با شوکی منفی روبه‌رو می‌شود مثلا با افزایش یکباره قیمت مواد اولیه یا کمبود مواد اولیه روبه‌رو می‌شود موجودی انبار کاهش می‌یابد زیرا در این حالت تقاضا تغییری نکرده است. از این رو رشد تولید کاهشی و رشد تقاضا ثابت و موجودی انبار درحال کاهش است. حال اگر مشکلی در سمت تقاضای اقتصاد رخ دهد تولیدکننده تولید خود را کاهش می‌دهد اما موجودی انبار افزایش می‌یابد. یعنی موجودی انبار و رشد تولید در خلاف جهت هم حرکت می‌کنند. 
براساس گزارش پژوهشکده پولی و بانکی بیشتر شوک‌ها از سال 1398 به بعد ریشه در سمت تقاضای محصولات داشته است به‌طوری‌که در دوره‌هایی مانند انتهای سال 1398، ابتدای سال ۱۴۰۰ و نیمه دوم ۱۴۰۱ که رشد تولید روند صعودی داشته و اوج گرفته است، موجودی انبار کاهش داشته که نشان می‌دهد نیروی پیشران این رشد تقاضا بوده است. در چند ماه ابتدایی سال ۱۴۰۲ بعد از چندین دوره متوالی که رشد بخش صنعت مثبت بوده و موجودی انبار کاهشی بوده است، موجودی انبار در صنایع رو به افزایش گذاشته است به‌گونه‌ای که براساس جدول دو حدود 2.8 درصد از تولید انجام‌شده در تیرماه به موجودی انبار صنایع اضافه شده است و هر سه صنعت بزرگ کشور افزایش در موجودی انبار را تجربه کرده‌اند. این افزایش موجودی انبار با روند کاهشی رشدهای سه‌ماهه بخش صنعت نیز همراه شده و می‌تواند نشان از ادامه روند نزولی رشد بخش صنعت باشد. در بین صنایع نیز تنها صنعت غذایی و کانی‌های غیرفلزی در تیرماه رشد فروشی بیشتر از رشد تولید داشته‌اند و موجودی انبارشان کاهش داشته است. 

معضل قطعی برق صنایع
اما مرکز پژوهش‌های مجلس نیز طی گزارشی به پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران در تیرماه سال 1402 در بخش صنعت و معدن پرداخته است. گزارش این مرکز از اطلاعات ماهانه تولید 316 شرکت بورسی در حوزه صنعت و معدن استفاده می‌کند. تحلیل روند رشد بخش صنعت از جنبه‌های مختلف عاملی کلیدی در تحلیل‌های خرد و کلان اقتصادی و یکی از ارکان تصمیم‌گیری در حوزه اقتصاد است. شاخص تولید بخش صنعت به‌دلیل تاثیر نوسانات سطح فعالیت صنعت بر بخش‌های دیگر اقتصاد، به‌عنوان یک شاخص مهم اقتصادی کوتاه‌مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد. اهمیت این شاخص به‌روز، برای اقتصاد ایران که تحولات زیادی دارد بیشتر خواهد بود، زیرا بازخورد شوک‌های وارده به اقتصاد ایران و واکنش‌های سیاستگذاران باید در تواتر کمتر از فصل، مورد رصد قرار گیرد؛ این درحالی است که آمار رسمی بخش حقیقی به‌صورت فصلی و با تأخیر ارائه می‌شود. 
این گزارش نشان می‌دهد در تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص‌های تولید و فروش شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش 3 و 6.1 درصدی را تجربه کرده‌اند، اما نسبت به ماه قبل شاخص تولید و فروش به ترتیب کاهش 4.7 و 5 درصدی داشته‌اند. در این گزارش آمده است کاهش تولید صنایع تحت‌تاثیر محدودیت‌های تامین برق صنایع در تیرماه بوده است. 

وضعیت تولید صنایع مختلف
براساس آمارهای عملکرد شرکت‌های صنعتی و معدنی (316 شرکت)، طی تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص تولید شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۳ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش 4.7 درصدی مواجه شده است. طبق آمارها، در تیرماه نسبت به ماه مشابه سال قبل، از بین ۱۵ رشته‌فعالیت صنعتی بورسی ۸ رشته‌فعالیت افزایش در شاخص تولید و ۷ رشته‌فعالیت کاهش در شاخص تولید را تجربه کرده‌اند. رشته‌فعالیت‌های «تجهیزات برقی»، «دارو»و «خودرو و قطعات» بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید و رشته‌فعالیت‌های «محصولات فلزی به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات» و «غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر» بیشترین سهم را در کاهش شاخص تولید داشته‌اند. همچنین طی تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل، رشته‌فعالیت‌های «کک و پالایش» و «شیمیایی به‌جز دارو» افزایش ناچیز در شاخص تولید داشته‌اند و سایر رشته‌فعالیت‌ها کاهش در شاخص تولید را ثبت کرده‌اند که بیشترین سهم در کاهش شاخص تولید به رشته‌فعالیت‌های «محصولات فلزی به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات»، «لاستیک و پلاستیک» و «فلزات پایه» تعلق داشت. 

وضعیت مساعد شرکت‌های معدنی
براساس این گزارش شاخص تولید شرکت‌های معدنی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش 50.5درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش نیم‌درصدی مواجه شده است که احتمالا به دلیل مدیریت بهتر مساله برق در این بخش است. همچنین شاخص فروش شرکت‌های معدنی بورسی هم نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش 19.8 درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش 9.6 درصدی مواجه شده است. نسبت به ماه قبل نیز شاخص تولید زیر بخش‌های «کنسانتره» و «سایر» و شاخص فروش زیر بخش‌های «کنسانتره» و «گندله» کاهش یافته است. در مقابل، افزایش شاخص تولید و فروش زیربخش گندله باعث افزایش شاخص تولید و فروش شرکت‌های معدنی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل شده است. 

تورم صنعتی‌ها کمترین مقدار از تیرماه 99 
با استفاده از شاخص قیمت صنایع با استفاده از داده‌های شرکت‌های بورسی که به تفکیک محصول ارائه می‌شود می‌توان قیمت فروش محصولات این شرکت‌ها را به دست آورد. در گزارش پژوهشکده پولی با استفاده از این داده‌ها و به‌کارگیری روش‌های مرسوم شاخص‌سازی، شاخص قیمتی به تفکیک صنایع مختلف ساخته و ارائه شده است. طبق اطلاعاتی که در نمودار قابل مشاهده است، رشد شاخص قیمت برآوردی بخش صنعت که با داده‌های ماهانه شرکت‌های بورسی محاسبه شده نشان می‌دهد روند نزولی نرخ تورم صنعت از ابتدای سال ۱۴۰۰ آغاز شده است. البته اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی باعث روند صعودی رشد شاخص قیمت صنعت در بهار ۱۴۰۱ شد اما رشد شاخص قیمت بخش صنعت از مردادماه ۱۴۰۱ دوباره وارد روند نزولی خود شد. براساس اطلاعات قیمتی شرکت‌های بورسی شاخص قیمت صنعت در تیرماه  28.5 درصد نسبت به مدت مشابه رشد داشته است که ادامه روند نزولی شاخص قیمت را نشان می‌دهد. طبق این آمارها، در تیرماه کمترین تورم مربوط به محصولات کاغذی و پس از آن به صنایع شیمیایی و درنهایت به فرآورده‌های نفتی تعلق دارد. بالاترین مقدار تورم نیز مربوط به صنایع دارویی با 63.2 درصد، منسوجات 57.5 درصد، ماشین‌آلات 49 درصد، محصولات فلزی 46.6 درصد و فلزات اساسی 42.7 درصد بوده است. لازم به ذکر است تورم صنایع در خردادماه 30.1 درصد بوده که تورم فعلی 28.5 درصدی تیرماه وضعیت بهتری نسبت به خردادماه را به نمایش گذاشته است. 

سودآوری 90 درصد از شرکت‌های بورسی
برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به شمار می‌آید. با استفاده از اطلاعات صورت سود و زیان شرکت‌های بورسی می‌توان تغییرات سودآوری صنایع را بررسی کرد. پژوهشکده پولی بانک مرکزی در گزارش ماهانه تولیدات صنعتی به بررسی وضعیت سود و زیان تعداد 413 شرکت بورسی در 3 ماهه بهار 1402 و سال 1401 پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد طی 12 ماهه ۱۴۰۱ در مجموع از ۵۱۰ شرکت مورد بررسی، تعداد ۳۱ شرکت زیان‌ده بوده‌اند که نسبت به سال مالی قبل ۲ شرکت کمتر بوده است. رشد سود اسمی در این دوره 12.8 درصد بوده که در مقایسه با تورم در این دوره می‌توان گفت که ارزش واقعی سودهای شرکت‌های بورسی به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش داشته است. در این دوره در بین صنایع صنعت خودروسازی با بدترین عملکرد زیان‌ده بوده و زیان این صنعت بیش از 144 درصد افزایش داشته است. سود اسمی صنعت فلزات اساسی نیز در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل کاهش داشته است. از طرف دیگر سود صنایع محصولات غذایی فرآورده‌های نفتی و صنعت محصولات دارویی به ترتیب 93، ۷۶ و ۷۳ درصد رشد داشته‌اند که بیشترین رشد در بین صنایع در سال ۱۴۰۱ بوده است. طبق این گزارش در سال 1401 از 44 شرکت هیچ شرکتی زیان‌ده نبوده و رشد اسمی سود نیز نزدیک به 43 درصد بوده است. 
براساس داده‌های عملکرد ماهانه تولیدات شرکت‌های بورسی، در سه‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ تعداد شرکت‌های زیان‌ده ۴۲ شرکت از ۴۱۳ شرکت بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۸ شرکت کمتر شده است. به‌عبارتی از 413 شرکت مورد بررسی در بهار سال 1402 حدود 10 درصد از شرکت‌ها زیان‌ده و 90 درصد شرکت‌ها سودده بوده است. در این دوره تعداد شرکت‌های زیان‌ده در تمام صنایع به‌جز صنعت فرآورده‌های نفتی کاهش داشته است. سود اسمی صنایع درمجموع در سه‌ماهه ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد محسوسی نداشته است (نزدیک به یک درصد رشد داشته) و تقریبا ثابت بوده است که با توجه به تورم کشور می‌توان گفت که ارزش واقعی سود شرکت‌های بورسی به اندازه تورم در این دوره کاهش داشته است. ارزش اسمی سود خالص صنایع خودروسازی محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی در این دوره نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش داشته و باز همچون سال 1401 بیشترین رشد در سود اسمی در این دوره مربوط به صنعت دارویی بوده است.