ابراهیم فیاض،استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران:تحلیل شما در رابطه با لایحه حجاب و عفاف از منظر جامعه‌شناسانه چیست؟
نکته اساسی این است که چه حجاب و چه برهنگی مبنای فلسفی کلامی دارد. مبنای دینی دارد. برهنگی‌ای که غرب در جهان به وجود آورد، قبلش نبود. جایی که متدینان برهنگی را به‌صورت گسترده ایجاد کردند، غربی‌ها بودند که با تحول کلامی در دین این کار را کردند. این مبنا را درآوردند که خدا انسان را به‌شکل خودش درآورده، شکل و بدن انسان همچون بند خداوند است. در مسیحیت این را به‌تصویر کشیدند. عبارت عربی «خلق‌الله الآدم علی صورته» مصداق همان چیزی است که در یهودیت و اسلام و مسیحیت مشترک هستند، اما تعابیر متفاوت است. در رسانس گفتند جسم انسان مقدس است و نقاشی و مجسمه برهنه از انسان کشیدند.
بعد به عقل و غریزه رسید و ما به آن اومانیسم می‌گوییم. اومانیسم دیگر نفی خدا کرد و خدا را کنار گذاشت. این مساله غرب امروز، برهنگی مبنایش اومانیسم است؛ اومانیسمی که در ایران هم اجرا شده سبب شده که دچار نوعی برهنگی شده‌ایم. وقتی ما در دانشگاه اومانیسم را ترویج کردیم و تمام شاخص‌های دانشگاهی ما غربی شد، نتیجه‌اش این شد که حالا ما شاهد نوعی رخنه ایده غربی و نوسازی اومانیستی در بستر جامعه و حجاب هستیم.در غرب هم رفته‌رفته مساله برهنگی اقتصادی شد. برهنه شدن باعث ایجاد شرایط بهتر اجتماعی شد. مخصوصا در رسانه این را بیشتر می‌بینیم. برهنه‌تر بودن، اقتصاد بیشتری را تامین می‌کرد. برهنگی دیگر اصل قرار داده شد، البته این را هم باید در نظر گرفت که برهنگی باعث پایین آمدن ارزش بدنی انسان‌ها خواهد شد. جسم حالا بی‌ارزش شده.
یک نکته این است که حجاب از باب زیبایی‌شناسی و لباس است. اگر در جامعه زن و مرد با یکدیگر رابطه نداشته باشند، نکته اولش این است که زیبایی‌ها از بین می‌رود. برهنگی نوعی زیبایی نیست. حجاب این است که زیبایی به وجود می‌آید. اگر خانواده در جامعه‌ای قوی باشد، حجاب هم قوی خواهد شد. خانواده استحکام داشته باشد، فرهنگ حجاب را ایجاب می‌کند. تعهد به خانواده و همسر که وجود داشته باشد، حجاب هم محکم‌تر خواهد بود. با نوسازی‌های فردگرایی که به وجود آمد و الگو‌های مختلف ارائه دادند، خانواده ضعیف شده، ازدواج و تعهد دیگر معنایی ندارد و وقتی فردگرایی روی کار می‌آید، طبیعی است که دیگر تعهد و درپی آن حجاب و پوشیدگی معنا پیدا نمی‌کند.
سیاستگذاری برای حجاب باید حول محور تقویت خانواده باشد، برای تقویت خانواده هم باید الزامات آن مانند مسکن و شرایط ازدواج و... فراهم شود، برای حجاب ابتدا باید زیربنا را درست کنیم. این زیربنا در گام ابتدایی خانواده است، برای نجات خانواده باید همه لوازم و جنبه‌هایی را فراهم کنیم که برای ازدواج لازم است. حالا ما برای اینکه حجاب را ترویج بدهیم، نیاز داریم هزینه‌های باحجابی را هم کنترل کنیم. هزینه چادر‌ها و لباس‌های محجبه الان چطور است؟ باید اینها ارزان باشد. معیاری که جامعه برای حجاب تعریف می‌کند، به‌شدت گران است. اقتصادی که نباشد، خودبه‌خود حجاب از بین خواهد رفت.
حالا ما دو کار داریم؛ حقوق کیفری داشته باشیم یا حقوق غنیمتی؟ طالبان الان حقوق کیفری دارد که شلاق می‌زند و... مقابل آن اگر جریمه وضع کنیم، غنیمت خواهد شد. جوامع از کیفری به غنیمتی حرکت می‌کنند، در اسلام حکومت و مبنایش غنیمتی هستند یا کیفری؟ این کاری که قوه قضائیه در لایحه حجاب کرده با دنیای امروز تطبیق دارد و کار به‌شدت مدرنی است اما با قوانین اسلامی تطبیق دارد. خشونت کیفری جواب نخواهد داد.
با توجه به لایحه‌ای که تنظیم شده و تا حدودی بی‌حجابی را مادی کرده، این‌طور به‌نظر می‌رسد که طبقه بالای جامعه با پرداخت هزینه می‌توانند پوشش خود را انتخاب کنند و این موضوع برای همه اقشار نخواهد بود، تحلیل شما از این اتفاق چیست؟
قانونگذاری که این قانون را وضع کرده با مشاهده و تحقیق میدانی‌ای که از جامعه داشته، فرض را بر این گرفته که بی‌حجاب‌ها بیشتر در شمال شهر تهران یا مرکز شهر دیده می‌شوند و این‌طور نتیجه گرفته پولدارها که متاثر از فرهنگ غرب هستند بی‌حجابند وگرنه در جنوب شهر یا مناطق کمتربرخوردار این بی‌حجابی را نمی‌بینیم. افرادی بی‌حجاب خواهند شد که هزینه اشتراک خریدن برنامه‌ها یا هزینه پرداخت شبکه‌های ماهواره‌ای را هم دارند. با این پیش‌فرض اتفاقا لایحه دقیقی وضع شده است. کسانی که این غربگرایی را ترویج می‌دهند یا از آن حمایت می‌کنند و حتی پوشش‌شان را با آن تطبیق می‌دهند، افراد متمول جامعه هستند. البته این معضلات اخلاقی فرهنگی را صرفا به حجاب نمی‌توان تقلیل داد، بسیاری از مسائل ناهنجاری مانند مصرف مشروبات الکلی و ماهواره هم مختص قشر خاصی هستند.
به‌نظر شما این لایحه قابلیت اجرایی شدن خواهد داشت یا آسیب‌های اجتماعی ممکن است مانع از اجرای آن شوند؟
نکته من این است که جریان بی‌حجابی و اعتراضات یک‌باره شروع شد و این یک شوک است و در درازمدت فرهنگ جامعه این‌طور نمی‌ماند. جامعه خوش را تنظیم خواهد کرد. امر اجتماعی به عقب بازنمی‌گردد اما ما تحولاتی خواهیم داشت.جامعه به‌شدت درحال پیشرفت است؛ در پس این پیشرفت، ساختار‌های اجتماعی تا حدودی تغییر می‌کنند و ما باید سعه‌صدر داشته باشیم تا نسل‌ها خود را پیدا کنند. الان نوجوانان باید خودشان را با این ساختارها تطبیق دهند. درخصوص این لایحه به‌نظر من، امروز جمهوری اسلامی با آزمون و خطا پیش می‌رود. می‌خواهند اجرا کنند و ببینند نتیجه چه خواهد شد پس از آن ببینند می‌توانند آن را تغییر دهند. من لایحه را کامل بررسی نکرده‌ام، لفظ دقیق آن حقوق غرامتی غالب است، نه کیفری. ما در حقوق اسلامی هم این مورد را داریم که ابتدا غرامتی است و بعد کیفری.
