سهیلا عباس پور، خبرنگار اندیشه:امر تبلیغ در عرصه دین با حساسیت و ظرافتهای خاصی همراه است که نهتنها به تقویت و نهادینه شدن آموزههای دینی و فرهنگی میانجامد، چنانچه با مقتضیات بنیادین روشمند پیش نرود، نتیجه عکس نیز در بر خواهد داشت. مبلغان دینی بنا بر مناسبتهای مختلف غالبا با طیف گستردهای از مخاطبان روبهرو هستند که امروزه در دنیای بدون مرز ارتباطات، در کوتاهترین زمان ممکن به انبوهی از اطلاعات دسترسی مییابند و امر آگاهی ولو از جنس دینی در پرتو انتقال سریع اطلاعات و شبکههای مجازی حتی تا دورترین نقاط هر لحظه دستخوش دگرگونی است. دفاع از اصول و کلیت نظام بهعنوان یک اصل مهم و نمایاندن جایگاه مردم و ملت در همراهی و همیاری با نظام اسلامی که همواره آماج عرصههای وسیع تبلیغاتی دشمن با بیشترین ابزار و حجم از پیام و محتوا است، تبلیغ در شرایط کنونی را در سطحی گسترده و با کارویژه خاص الزامی میکند. ایام محرم و صفر مهمترین برهه تبلیغ دینی در کشور و فرصتی برای اصلاح برخی مناسبات و زمینههای فرهنگی است که چند ویژگی خاص آن را از سایر مناسبتهای دینی متمایز میکند: 1- عزاداریهای حسینی فراگیرترین شرکتکننده و مخاطب از هر طیف و عقیده با هر مقطع سنی را دارد که منحصر به درون کشور نیستند و صرفنظر از تفاوت در اعتقادات و ظواهر، حضورشان در مراسم مختلف عزاداری از جنس ارادت و احترامی دیرینه به اهلبیت علیهمالسلام است و با نظم و شوری خودجوش در روضههای خانگی، حسینیهها و تکایای محلی تا محافل بزرگتر سوگواری به عزاداری میپردازند. 2- مسائل و بحرانهای مهم در برهههای مختلف سیاسی و اجتماعی کشور با دهه محرم چنان گره خورده است که اغلب به محوری برای بازتولید کنشهای فردی و جمعی در مقاطع بعدی و نقطهعطفی مسالهساز تبدیل شده است و ثابت کرده درجهت کاهش یا افزایش سرمایه اجتماعی کشور بهشدت قابلیت بهرهبرداری دارد. 3- گزارههای محتوایی که از سوی مبلغان مطرح و اثرگذار در این مدت از منابر و تریبونهای رسمی ارائه میشود، مبنایی برای تحلیلهای مختلف دوست و دشمن و نیز مرجعی برای تولید محتوا و جهتگیری فرهنگی از سوی افراد، گروهها و نهادهای فعال درعرصه فرهنگی کشور خواهد بود. 4- با توجه به اینکه رشد پرشتاب فردگرایی از رهگذار توسعه افسارگسیخته و گسترش عرصههای نمود و تحرک فردی در جامعه امروزی که بسیاری از کارکردهای اجتماعی مثبت را که در پیوند با مراجع اقتدار دیرینه شکل میگرفت، کماثر و بیجلوه ساخته است، بازگشت به مناسک و شعائر جمعی به هر مناسبتی که تقویتکننده روح جمعی و تعاون است راهکاری اثربخش درجهت حذف تعینات فردی و تمایزات خردهفرهنگی خواهد بود که هرچه بیشتر و باشکوهتر برگزار شود، منشأ همدلی بیشتر تودهها خواهد بود.
با توجه به شرایط کنونی در جهان و عرصه روابط بینالملل که همواره از انگارههای دو جبهه شرق و غرب متاثر میشود و سایر کشورهایی را که در این دستهبندی بهعنوان تابعی از نتایج تحمیلی سیاستهای این دو جبهه با حذف تاریخ در وضعیت انفعال و شکست نشان میدهند و دو جبهه حق و باطل را از هم متمایز میکند، نمایاندن روشها و سیاستهای دیگران در عرصه بینالمللی، فهم برنامهها و توطئههای استکباری را هموارتر میکند.
فهم این مناسبات و سواد مخاطبشناسی و توجه به آموزههای روانشناسی مخاطب، اقتضای تبلیغی موثر و مفید خواهد بود که ضمن لحاظ کردن گوناگونی مخاطبان و ذائقه آنها در نسبتشان با حاکمیت دینی در منظومهای کلان، بتواند ضمن پرهیز از کلیشهها و با گزینش شبکهای از پیامها و مفاهیم و انتخاب سوژههایی از متن واقعیت جامعه و زیست سپهر افراد، بر کارکرد اقناعی خود بدون کمترین عدول از اصول و مبانی دینی بیفزاید و در کنه خود علاوهبر تبیین بحث استحاله فرهنگی در سایه تبلیغات فراوان خارجی و وضعیت موجود که تقویت همبستگی و همدلی در جامعه متکثر کنونی که عقلانیت مخاطب پیشتر از سوی رسانههای خرد دارای مرجعیت متاثر شده و اکنون بیشتر زمینههای استدلالی متقن و مجمل را برمیتابد، راه را بر طرح امیدی سازنده باز کند که شور حسینی آن را میآفریند. پیامهایی که از رویدادی اینگونه زاینده سرچشمه میگیرند باید بتوانند در بازنمایی رسانهای تداوم مصرف و بازخوانی داشته باشند و نهتنها در عرصه فردی و ذهنیتهای منفرد منشأ اثر شوند، بلکه بتوانند ذهنیت اجتماع و عقل جمعی را در رابطهای موثرتر و تعاملیتر با ساختارهای کلان حاکمیت همراه سازند. بدیهی است که ساماندهی مبلغان با توجه به ویژگیهای بومی مناطق مختلف کشور و داشتن برنامهای تبلیغاتی با اصول صحیح منطبق بر استانداردسازی فرهنگ در برآیند دو نیروی تاریخی گذشته و آینده امری دشوار است و نیازمند بازنگری در ابزارهای تبلیغ و حفظ جنبههای کارکردی تبلیغ سنتی خواهد بود که همزمان با کاستن از بار بدعتها، خرافات و باورهای عرفی نادرست، غنای ذاتی گوهر دین و هویت دینی را پررنگتر کند. موارد ذکرشده جامعه مبلغان زن نیز را هم شامل میشود اگرچه عرصه تبلیغ آنها محدودتر است و اغلب کمتر به محافل رسمی دعوت میشوند تا مخاطب قرار گیرند، اما در مواجهه با نیمی از جامعه که زنان هستند و نقش عمدهای در تحولات اجتماعی دارند، امر تبلیغ زنانه بنا بر سرشت خود، اقتضائات بیشتری پیشرو دارد که با جدی گرفته شدن از سوی متولیان امر میتواند نتایج فرهنگی موثری بهویژه در استحکام و تکریم بنیان خانواده و کاستن از بار آسیبهای فرهنگی از رهگذار انتقال معارف اصیل و تاکید بر الزامات امر و نهی صحیح در جامعه را در پی داشته باشد.
شماره ۳۹۱۱ |
صفحه ۱ |
صفحه نخست
دانلود این صفحه
۴ ویژگی تبلیغ در محرم














