شاید شبیهترین مردم به ایران در برگزاری مراسم ماه محرم، پاکستانیها باشند. آنها باوجود برخورداری از قومیتها و مذاهب مختلف، برعکس افغانستان مشکلی در برگزاری مراسمها ندارند و درکنار هم با صلح این مراسمها را برپا میکنند. نکته مهم در اجرای مراسم عزاداری امسال پاکستان و اینکه بسیار شبیه ایران هستند، به حرفهای عمرانخان، نخستوزیر پاکستان برمیگردد که در سخنرانی هفته گذشتهاش - باتوجه به شیوع کرونا در پاکستان و اینکه مرگومیر ناشیاز این ویروس در این کشور روبه کاهش است- از شیعیان خواست تا مراسم محرم را با رعایت پروتکلهای بهداشتی برگزار کنند و در میان حرفهایش به مردم تاکید کرد که در ایران هم این مراسم با رعایت پروتکلها برگزار میشود و به مانند هرسال نیست.
این صحبتها نشان از این دارد که عزاداری امامحسین(ع) در پاکستان بسیار شبیه به ایران است و در هر محله و کوچهای، یک حسینیه و تکیه برپا شده است.
البته نباید از این نکته بگذریم که در شهر کراچی پاکستان، یک حسینیه به اسم ایرانیان وجود دارد که ایرانیها در این حسینیه حضور پررنگی برای عزاداری ماه محرم دارند. این حسینیه توسط برخی از یزدیهای مقیم پاکستان تاسیس شده و قدمت زیادی دارد و معمولا در روزهای عاشورا و تاسوعا، جمعیت زیادی بهصورت سینهزن و زنجیرزن بهسمت این حسینیه میروند.
میرو پاکستانی است. به ایران هم زیاد رفتوآمد دارد، چون پدرش تاجر است و حالا سنی از او گذشته و باید کمکحال پدر باشد. وقتی موضوع گفتوگو را میگویم، استقبال میکند و میگوید: «من عاشق ایران هستم. البته این عشق از امامحسین(ع) میآید. این حسینیهداشتن و عزاداریها برای محرم، از پدربزرگهایم به ما رسیده است. میتوانم بگویم همیشه با شوق و علاقه حسینیه را برای ماه محرم آماده میکنیم، چون واقعا اگر عزاداری محرم نباشد، انگار یک چیزی گم کردهایم.»
از مراسمهای خاص پاکستان در این روزها میپرسم و میگوید: «میتوانیم بگوییم چندان با ایران فرقی ندارد، چون از قدیمالایام، پاکستانیها با تأسی از مردم ایران عزاداریهای محرم را برگزار میکردند، از همان زمانی که تعزیه در ایران بسیار موردتوجه بود. ما هم از این سنت زیبا در پاکستان استفاده میکردیم. الان هنر تعزیهای که در پاکستان استفاده میشود دقیقا همان چیزی است که در ایران بود. البته میتوان گفت تفاوتهایی هم دارد، اما بالاخره شبیه هم هستند، چون ما این کار را از هنر تعزیه ایران برداشتیم. البته مراسم سنتی خودمان را هم داریم. این مراسم در روستاها متفاوت از شهرها است. در روستاها بیشتر مردم علاقهمند به روضهخوانی هستند و این اتفاق در همه حسینیههایی که در روستاها برپا شده است، میافتد. اما در شهرهای بزرگ مانند كراچی، لاهور، حیدرآباد و غیره سخنرانیهای علمی برگزار میشود و بیشتر سخنرانها و خطبا به زبان اردو سخنرانی میكنند و باتوجه به اوضاع سیاسیای که در آن برهه وجود دارد، موضوع سخنرانیها تغییر میکند. البته یک نکته مهم را باید درنظر بگیریم که اصل واقعه کربلا هرساله توسط سخنرانان برای مردم بیان میشود و این مساله اهمیت زیادی دارد، چون بسیاری از جوانان و نوجوانانی که پای صحبتهای این سخنرانان مینشینند، خیلی برایشان اهمیت دارد که از اصل واقعه کربلا و اتفاقی که برای امامحسین(ع) و یارانشان افتاد، آگاه شوند.»
ذوالجناحی که نماد روشنی است
شیعیان پاکستان و چند فرقه اهلتسنن در این کشور درکنار هم مراسم محرم و عزاداری را برپا میکنند. آنها از دوهفته قبل محرم دستبه کار میشوند تا مراسمی درخور مراسم عزای اباعبدالله برگزار کنند. نکته مهم این مراسم، پایبند بودن به یکسری مراسم آیینی و سنتی است که از قدیم در این کشور اجرا میشد و هنوز هم این پایبندی وجود دارد و مردم این مراسمها را برگزار میکنند.
برای اینکه با این مراسم سنتی آشنا شویم، بهسراغ یکی از حسینیههای شهر کراچی رفتیم که سالهاست توسط یک خانواده شیعه پاکستانی اداره میشود. سلطان محمد 58 ساله است. او از سالها پیش در این حسینیه خدمت میکند و درباره مراسم عزای امامحسین(ع) میگوید: «مراسم زیاد داریم، اما چند مراسم وجود دارد که مردم همیشه آنها را بهخاطر اعتقادی که دارند، برپا میکنند. یکی از این مراسمها، مراسم «ذوالجناح» است که هرسال بهصورت نمادین برگزار میشود و بخش مهمی از مراسم عاشورا در پاكستان است. در راهپیماییای که در روز عاشورا انجام میگیرد، هر دسته از عزاداران ذوالجناحی را بههمراه دارند. مردم اعتقاد زیادی به این مراسم دارند و خصوصا به همین منظور كرهاسبی را كه تاكنون برای حملونقل استفاده نشده باشد خریداری میکنند و در جای مخصوصی همانند نوزادی از آن مراقبت میكنند و چون این اسب، منسوب به ذوالجناح است، كسی جرأت سوار شدن بر آن را ندارد. در سال، دو یا سهبار از این حیوان استفاده میشود؛ اولینبار در روز عاشورا حیوان را با پارچههای زیبا و گرانبها آراسته و به نشانه سوگ بهرنگ قرمز درمیآورند. مردم با عقیده به استجابت حاجت بر آن بوسه میزنند و حاجت خود را از ذوالجناح میطلبند. این مراسم برای مرم اهمیت بسیاری دارد. آنها ذوالجناح را نمادی برای روشنی و پیروزی حق بر باطل میدانند.»
او از مراسمهای دیگر در پاکستان هم میگوید؛ مراسمی که در این کشور هم به مانند افغانستان بسیار پررنگ است، «عَلَمکشی» است. سلطانمحمد میگوید: «شیعیان در پاکستان ارادت بسیاری به علم دارند و علم را وسیلهای برای شفاعت خود میدانند و با احترام و ارادت علم را لمس میکنند و بر آن بوسه میزنند. ما خانوادههای زیادی در کراچی داریم که با توسل به امامحسین(ع) حاجتروا شدهاند و صدها علم را برای مراسم محرم آماده کردهاند و به حسینیهها تحویل میدهند تا در مراسم عزاداری محرم استفاده شود. البته این را هم بگویم که ما هم مانند ایران نذری داریم که در قسمتهای مختلف پاکستان، این نذریها فرق میکند. نکته دیگری که در بحث مراسم سنتی پاکستان باید به آن اشاره کنم، راهرفتن روی آتش است. البته این بیشتر در بین مسلمانان هندی که در پاکستان حضور دارند، رواج دارد، اما خب در برخی نقاط پاکستان هم این اتفاق میافتد و مردم با درست کردن آتش، روی آن راه میروند و عزاداری میکنند.»
سلطانمحمد به پارچههای سیاهی که در سراسر شهرها در ایام محرم نصب میشود اشاره میکند و میگوید: «محرم برای ما خیلیخیلی مهم است؛ یعنی برای هر خانواده پاکستانی این مساله اهمیت دارد، برای همین وقتی در ایام محرم، شما وارد هر کوچه و محلهای که بشوید، میتوانید این پارچههای سیاه را ببینید که هرکسی جلوی در خانهاش آویزان کرده است. حتی مثلا در محله خود ما پیرزنی زندگی میکند که نمیتواند راه برود، اما برای این مراسم از دیگران میخواهد جلوی خانهاش را سیاهپوش کنند، چون اعتقاد قلبی به این مراسم داریم که حتما و در هر شرایطی باید برگزار شود. این سیاهپوش شدن شهر تقریبا یک هفته قبل شروع میشود و تقریبا همه با هم و خودجوش این کار را انجام میدهند.»
او از سنت دیگری به اسم «سبیل» یاد میکند و میگوید: «این سنت خیلی قدیمی نیست، اما ابتدا توسط یک نفر انجام شد و حالا تقریبا این کار در همهجا انجام میشود. در هر کوچهای که شما عبور کنید، میتوانید یک جایی را ببینید که ما در پاکستان به آن «سبیل» میگوییم و فکر میکنم در ایران نامش سقاخانه است. در این مکان شربت و آب خنک به یاد لب تشنه امامحسین(ع) و یارانشان برای عزاداران آماده میشود و چندسالی است که مردم نذریهایی را هم که غیر از آب و شربت باشد، در این «سبیل»ها به عزاداران تقدیم میکنند.»
این همه رسم و آیین برای برگزاری یک مراسم در هر کشور نشان از این دارد که همه امامحسینیها میخواهند با یاد و نام حسین(ع) نفس بکشند.
.gif?v=0)
