نویسنده :  احمد سبحانی،سفیر اسبق ایران در ونزوئلا

نفوذ ایران در هیچ دوره تاریخی تا منطقه آمریکای‌لاتین گسترش پیدا نکرده بود. از زمان تاسیس کشورهای جدید در منطقه آمریکای لاتین رابطه ایران با این منطقه به صورت یکطرفه بود و تهران تنها از آمریکای لاتین مواد غذایی وارد می‌کرد. بعد از پیروزی انقلاب در ایران و خصوصا بعد از به قدرت رسیدن جریان‌های انقلابی در آمریکای لاتین، ایران در یک معامله برد - برد و دوطرفه، صادرات به کشورهای آمریکای لاتین را گسترش داد و علاوه‌بر صادرات کالاهای صنعتی مانند تراکتور با ایجاد کارخانه‌های تولیدی مانند تراکتورسازی این صنعت را نیز به این منطقه منتقل کردیم. ساخت کارخانه سیمان، ساخت بیش از ۲۵هزار واحد مسکونی در ونزوئلا و همچنین صادرات تجهیزات کشاورزی و ماشین‌آلات موردنیاز کارخانه‌های لبنیات به کشورهای آمریکای لاتین در سال‌های اخیر ازجمله اقدامات صورت گرفته در روابط تجاری میان ایران و این منطقه است.
 متاسفانه در دولت جدید، توجه به آمریکای لاتین کم شد و در یک اشتباه استراتژیک همه تخم‌مرغ‌ها در سبد اروپا گذاشته شد. حال بعد از اینکه برجام بی‌سرانجام، باعث خسارت‌های زیادی به کشور شد دوباره توجه به کشورهای مستقل در سراسر دنیا و خصوصا آمریکای لاتین مجددا آغاز شده است. با توجه به اینکه ما از یک کشور وارد‌کننده بنزین به یک کشور تولید‌کننده این محصول تبدیل شده‌ایم و میزان تولید بنزین نیز از مصرف داخلی بیشتر بود، نیاز به صادرات آن به وجود آمد. از آنجایی که بهترین بازار برای ایران در شرایط فعلی ونزوئلا و آمریکای لاتین بود، تهران در یک اقدام کاملا شجاعانه و در یک عمل انساندوستانه سوخت موردنیاز دولت کاراکاس را به این کشور رساند.
خوشبختانه ظرف یک‌سال گذشته توجه ایران به توسعه روابط با آمریکای‌لاتین بیشتر شده است و امیدواریم با این توجه بتوان اشتباهات گذشته را در کمرنگ کردن رابطه با این‌گونه کشورها جبران کرد.
باید به این نکته مهم توجه کرد که اگر اروپا و آمریکا هردو نیز برای ما فرش قرمز پهن کنند بازهم ما نباید شرکای سنتی خود را از یاد ببریم؛ چه اینکه تمام صادرات ایران به آمریکای لاتین از نوع صادرات غیرنفتی بوده است. اگر بنزین نیز به این منطقه صادر شده جزء فرآورده‌های نفتی بوده است که ماده‌ای خام به حساب نمی‌آید. این دقیقا آن چیزی است که ایران همیشه در آرزویش بوده است؛ آرزویی که براساس آن تهران قصد داشته تا بتواند سبد صادراتی خود را متنوع کرده و آن را از صادرات تک‌محصولی موادخام و نفت‌فروشی جدا کند.
از سوی دیگر کشورهای آمریکای لاتین به‌خصوص ونزوئلا می‌تواند برخی نیازهای ایران را برآورده کند. ونزوئلا دارای بیشترین منابع آلومینیوم است که ایران وارد‌کننده آن است. آمریکا نیز صادرات آلومینیوم به ایران را تحریم کرده است. ونزوئلا دارای منابع عظیم و کم‌نظیر آب‌شیرین است که می‌تواند باعث رشد صنعت کشاورزی این کشور شود. ایران می‌تواند در کشت فراسرزمینی محصولاتی مانند ذرت و برنج را از این کشور وارد کند و به جای آن دیگر محصولات مانند گندم را به ونزوئلا صادر کند.
متاسفانه در طول چند دهه گذشته و قبل از دولت انقلابی آقای هوگو چاوز رئیس‌جمهور فقید ونزوئلا، این کشور به یک مصرف‌کننده صرف تبدیل شده بود و تقریبا همه مواد مصرفی موردنیاز خود را از خارج وارد می‌کرد. بعد از به قدرت رسیدن دولت انقلابی چاوز تیم او سعی در تصحیح وضعیت داشت اما جنگ اقتصادی، توطئه‌های نظامی و امنیتی و تحریم‌ها علیه این کشور باعث شد نتوانند به خودکفایی کامل برسند. در این نقطه یک فرصت طلایی برای ایران وجود دارد. ایران می‌تواند در یک همکاری برد-برد با کمک به ونزوئلا در زمینه تامین مایحتاج مردم این کشور، صادرات غیرنفتی خود را رونق بخشد.
اینکه اولین فروشگاه ایرانی در ونزوئلا افتتاح شد به این معنا نیست که قبلا کالایی از ایران به این کشور نمی‌رفته بلکه این نوع جدیدی از همکاری است که سود بسیاری برای دو طرف دارد. بنده به‌عنوان فردی که سابقه فعالیت دیپلماتیک در ونزوئلا دارم باید به تجار و بازرگانان ایرانی بگویم که بازار این کشور یکی از بهترین بازارها برای تولیدات ایران است.
تجار و تولیدکنندگان ایرانی نباید از تحریم‌ها بترسند. راه‌های زیادی برای ارسال کالا به ونزوئلا و همچنین دریافت پول از این کشور وجود دارد. شرکت‌های ایرانی در گذشته نیز با ونزوئلا کار کردند و موفق شدند چند صد میلیون دلار سود از محل فروش کالا و خدمات‌شان به ایران منتقل کنند.
ایران هیچ‌گاه سرمایه‌گذاری به معنی بردن منابع مالی در حجم زیاد به آمریکای لاتین نداشته است. ایران و شرکت‌های ایرانی اگر صادراتی نیز به ونزوئلا داشته‌اند، پول آن را دریافت کرده‌اند. ایران دو کارخانه خودروسازی و تراکتورسازی برای ونزوئلا ساخته است که سرمایه‌گذار اصلی آن خود ونزوئلا بوده و تهران تنها قطعات ساخت این کارخانه‌ها را به این کشور صادر کرده است. اگر سرمایه‌گذاری را مجموع هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی، مطالعه بازار و یافتن شرکای مطمئن و در مرحله آخر تامین بخشی از اعتبارات مالی بدانیم، قطعا این کار در آمریکای لاتین به نفع ایران خواهد بود.
خوشبختانه در ارتباط با ونزوئلا برای بازگرداندن درآمدهای ناشی از صادرات مشکل عمده‌ای نداشته‌ایم. کمترین مشکل به نسبت کشورهای دیگر در ارتباط با ونزوئلا بوده است و تاکنون دولت و تجار ایرانی توانسته‌اند درآمدهایشان را به شیوه‌های مختلف به کشور بازگردانند؛ برخلاف اینکه گفته می‌شود ونزوئلا دچار تنگناهای مالی است، این کشور یکی از ثروتمندترین کشورهاست و دارای منابع غنی زیادی است. علی‌رغم مشکلات تحریمی و فشارهای اقتصادی، امنیتی و سیاسی که آمریکا بر ونزوئلا وارد می‌کند اما این کشور می‌تواند با برنامه‌ریزی درست و کمک متحدان خود بر مشکلات فائق آمده و به قطب اقتصادی تبدیل شود.  نکته مهم اینجاست که درحال حاضر قیمت‌ کالا در ونزوئلا بسیار بالاست و کالاها عملا به دلار فروخته می‌شوند. اگر تجار ایرانی بتوانند به ونزوئلا کالا صادر کنند قطعا این کشور به یکی از بهترین بازارهای صادراتی ایران تبدیل خواهد شد. آمریکای لاتین از چند دهه گذشته شریک تجاری ایران بوده است و تهران از کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین مواد غذایی وارد می‌کرده که این روند تاکنون ادامه یافته است. ایران باید همکاری خود با کشورهای آمریکای لاتین را دوطرفه کند. برزیل امروز بخشی از کودهای شیمیایی موردنیاز خود را از ایران وارد کرده و در مقابل مواد غذایی به ایران صادر می‌کند. ایران از کشوری مانند اروگوئه برنج وارد می‌کرد و به جای آن مواد نفتی به این کشور می‌داد. امروز ایران می‌تواند صادرات متنوع‌تری به آمریکای لاتین داشته باشد و آن را گسترش دهد. کالاهای ایران در این منطقه می‌توانند بازار بسیار خوبی در ونزوئلا به دست بیاورند. این کشور علی‌رغم همه مشکلات اقتصادی که دارد می‌تواند به‌عنوان پایگاهی برای کالاهای ایرانی در منطقه باشد. ایران به صورت مشترک با ونزوئلا، کارخانه تراکتوری‌سازی در این کشور تاسیس کرده است که محصولات آن به 11 کشور صادر شده است. امروز اگر ونزوئلا ارز ندارد که به‌وسیله آن قطعات از ایران وارد کند، ایران می‌تواند بخشی از ساخت و مونتاژ کالاهای خود را در مناطق آزاد ونزوئلا انجام بدهد که با توجه به پایین بودن قیمت سوخت، برق، آب و کارگر بسیار با صرفه است. ایران از مناطق آزاد ونزوئلا می‌تواند به تمام کشورهای آمریکای لاتین صادرات داشته باشد.  از سالیان گذشته همواره قیمت تراکتورهای ایرانی در آمریکای لاتین قابلیت رقابت داشته است و این وضعیت همچنان ادامه دارد. ایران در ونزوئلا علاوه‌بر کارخانه مشترک تراکتورسازی، کارخانه خودروسازی نیز داشته است که امیدوارم با رفع مشکلات ارزی ونزوئلا، مجددا فعال بشود. این کارخانه نیز در صورت فعالیت مجدد می‌تواند تولیدات خود را صادر کند. اگر در ونزوئلا مشکل ارزی وجود دارد در کشورهای همسایه آن چنین مشکلی وجود ندارد و می‌توان به آنها صادرات داشت. ایران کارخانه سیمان و کارخانه‌های متعدد لبنیات و آرد ذرت برای ونزوئلا ساخته است. برخلاف ایران که نان گندم بیشترین مصرف را دارد در ونزوئلا نان ذرت و با نام «ارپا» پرطرفدار است. شرکت‌های ایرانی کارخانه تولید آرد این نوع نان را در ونزوئلا راه‌اندازی کرده‌اند و خوشبختانه کارخانه‌ها همچنان فعال هستند. اخبار خوبی در زمینه توسعه روابط میان ایران و ونزوئلا وجود دارد. به‌زودی و پس از فروکش کردن بحران کرونا پرواز مستقیم ایران و ونزوئلا برقرار خواهد شد، البته این پرواز در گذشته نیز وجود داشته که بنا به دلایلی تعطیل شد. مطمئن هستم با شروع مجدد این‌پرواز فرصت‌های بسیار زیادی برای ایرانیان در ونزوئلا ایجاد خواهد شد و ونزوئلایی‌ها نیز از حضور ایرانی‌ها می‌توانند منتفع شوند.