نویسنده   :  علی آهنگر، پژوهشگر حوزه نفت و انرژی

چندی است كه در محافل سیاسی و اقتصادی جهان سخن بر سر این است كه ایران می‌خواهد به ونزوئلا بنزین صادر كند. سخن از پنج ابرتانكری است كه با پرچم برافراشته جمهوری اسلامی‌ایران و با سامانه‌های مكان‌یابی روشن به‌سمت مقصدی دور در اقیانوس اطلس و دریای كارائیب درحال حركت هستند. سامانه مكان‌یابی روشن به تانكرتراكر، پایگاه رصدكننده حركت كشتی در دریاها این امكان را داد كه در 24 اردیبهشت گزارشی را به جهان مخابره كند كه به‌سرعت درصدر خروجی خبرگزاری‌های مهم بین‌المللی قرار گرفت.
یكشنبه 28 اردیبهشت رسانه‌های خبری گزارش دادند چهارمین نفتكش حامل بنزین ایران به‌نام فاكسن از تنگه مهم جبل‌الطارق كه تحت حفاظت دولت برتانیاست به‌سلامت عبور كرد. به‌گزارش همین خبرگزاری، نفتكش‌های فورچون، پتونیا و فارست قبلا از این تنگه عبور كرده و راهی آبی ناپیداكران اقیانوس اطلس شدند و پنجمین كشتی به‌نام كلاول هم درپی آنان است.
بررسی ردیابی كشتی‌ها نشان می‌دهد فاكسن نخستین تانكر حامل بنزین ایران است كه احتمالا در 3 یا 4 خرداد در سواحل ونزوئلا لنگر خواهد افكند. اگر همه‌چیز در مسیر طول و دراز و پر امواج اقیانوسی به‌خوبی پیش رود، پنجمین یا آخرین كشتی از این گروه هم در 13 خرداد از سوی مقامات كاراكاس مورد استقبال قرار خواهد گرفت.
مقام‌های سیاسی و نظامی‌آمریكا به‌محض اطلاع از این اخبار به جنب‌وجوشی سخت افتادند. علاوه‌بر مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای خشماگین با رسانه‌ها از اقدام احتمالی نظامی‌ علیه تانكرهای نفت ایران سخن به‌میان آوردند. آنها یك ناوگان عظیم جنگی به دریای كارائیب اعزام داشتند که گفته می‌شود شامل چهار ناوجنگی و یك هواپیماست.
واكنش مقام‌ها و رسانه‌های غربی از این هم فراتر رفته و به‌نحوه پرداخت پول این محموله فرآورده‌های نفتی هم كشیده شده است. تا آنجا كه مطرح ساخته‌اند پیش از این، محموله‌های بزرگ طلا توسط بعضی خطوط هوایی ایران از ونزوئلا به ایران حمل شده‌اند.
تحلیلگران غربی مدعی هستند كه این محموله‌های طلا درواقع بهای سوختی است كه قرار است از سوی ایران به ونزوئلا تحویل داده شود.
منطقه کارائیب در غرب اقیانوس اطلس و در جنوب ایالات متحده آمریكاست. اطراف دریای بزرگ کارائیب كشورهایی مانند كوبا، گواتمالا، هندوراس، نیكاراگوئه، پاناما، كلمبیا و برزیل قرار دارند. كشورهایی مانند آرژانتین، شیلی و مكزیك هم سمت غربی‌تر اقیانوس را به‌خود اختصاص داده‌اند. این كشورها در ادبیات سیاسی، آمریكای لاتین نامیده می‌شوند. جایی كه با خود ایالات متحده و كانادا درمجموع قاره آمریكا را تشكیل می‌دهند.
كشور آمریكا كه سرتاسر قرن نوزدهم را دوره انزوای خود کرده بود که به بازسازی درونی بپردازد، در سال 1823 در مواجهه با كشورهای اروپایی دكترینی صادر كرد. این دكترین كه در زمان پنجمین رئیس‌جمهور آمریكا یعنی جیمز مونرو صادر شد، در تاریخ سیاسی آمریكا و دیپلماسی بین‌الملل دكترین مونرو نام گرفت و در سال 1823 به كنگره آمریكا ارائه شد که بر دو پایه استوار بود؛ نخست مخالفت با مداخله كشورهای اروپایی در قاره آمریكا و به‌ویژه آمریكای لاتین و دوم عدم مداخله آمریكا در امور اروپا. آمریكا در این دكترین، كشورهای آمریكای لاتین را حوزه انحصاری نفوذ خود دانسته و هرگونه دخالت بیگانه را در این حوزه منع ‌كرده بود.
ونزوئلا یكی از كشورهای آمریكای لاتین است که از نظر منابع نفتی دارای رتبه نخست ذخایر نفت اثبات‌شده در دنیاست؛ 303 میلیارد بشكه نفت در اعماق سرزمین آبشارها، چشمه‌ها و رودخانه‌های مواج نهفته است. بزرگی این عدد را زمانی درمی‌یابیم كه برپایه گزارش BP عربستان دارای 298، روسیه 106، كویت 102 و آمریكا تنها 61 میلیارد بشكه ذخایر نفت متعارف هستند.  
در اوایل سال‌های 2000، ونزوئلا روزانه 3.2 میلیون بشكه ظرفیت تولید داشت كه همین حدود را نیز تولید می‌كرد. حدود 500 هزار بشكه از این میزان به مصرف داخلی و حدود 2.5 میلیون بشكه نیز عمدتا به آمریكا صادر می‌شد. ونزوئلا در آن زمان‌ پنج پالایشگاه بزرگ داشت كه ظرفیت پالایشی معادل 1.3 میلیون بشكه در روز برای این كشور می‌آفرید و آن را در ردیف بالاترین پالایشگران نیمكره غربی و جهان قرار می‌داد.
تحریم‌های ظالمانه آمریكا اما كار را به جایی كشاند كه تولید نفت خام كشور از 3.2میلیون بشكه، در نوامبر 2019 به 697 هزار بشكه در روز كاهش یافت. به‌علاوه، پالایشگاه‌ها نیز دیگر كهنه شده و قادر به تامین نیاز روزانه كشور نبودند. این امر باعث نایابی بنزین در كشور شد تا حدی كه موجب قاچاق بنزین از سوی كلمبیا و برزیل به داخل كشور با قیمت سرسام‌آور هر لیتر 4 دلار شد. بنزین 4 دلاری درحالی است که تا چندماه گذشته قیمت بنزین در این کشور با حدود یک سنت دلار برای هرلیتر، ارزان‌ترین بنزین جهان لقب گرفته بود. اینکه فقط طی چندماه قیمت بنزین در بازارهای غیررسمی ونزوئلا 40 برابر شده، نکته حائز اهمیتی است که نشان می‌دهد خودکفایی ایران در تولید بنزین تا چه حد استراتژیک، ارزشمند و قابل‌تقدیر بوده است.
به‌هرحال در این شرایط است كه پنج كشتی ایرانی با پرچم‌های برافراشته و مكان‌یاب روشن، از یك‌سو به‌سمت نجات مردم ونزوئلا، از سوی دیگر به‌سمت تجارت نفت با طلا كه درخشش آن تعبیر تلخ نفت در برابر غذا را از ذهن‌ها می‌زداید و از نظر استراتژیكی، با پشت سر گذاشتن دكترین مونرو و منطقه نفوذ آمریكا، به‌سمت لغو تحریم‌های آمریكا علیه هر دو كشور به‌پیش می‌تازند. سخن آخر اینكه، دریاسالار كریگ فالر، فرمانده ارشد پنتاگون و فرمانده نیروهای نظامی‌ آمریكا در آمریكای جنوبی دوشنبه 18 می در دانشگاه فلوریدا كه آرگوس‌مدیا آن را منتشر ساخت، گفت: «روابط تهران-كاراكاس چالشی برای ایالات متحده است، اما احتمال رهگیری محموله‌های سوخت ایران به ونزوئلا كمرنگ است.»