رقابت برای به دست آوردن فضا در قرن بیستم توسط شوروی و آمریکا، رشته هوافضا را به رشتهای مهم تبدیل کرد، هرچند در آن زمان گمان میشد دعوا بر سر بهدست آوردن فضا، تنها یک قدرتنمایی است، اما با پیشرفتهای علمی بهخصوص پیشرفتهای مهمی مانند GPS، اینترنت و... این رشته بهعنوان رشتهای راهبردی شناخته شد. همین موضوعات باعث شد نخستین دوره کارشناسی رشته مهندسی هوافضا برای نخستین بار در سال 1366 در دانشگاه صنعتی امیرکبیر راهاندازی شود. این رشته در ایران دارای زیرمجموعههایی از جمله آیرودینامیک، جلوبرندگی، طراحی سازه و... است.
ایران براساس رتبهبندی سایماگو در سال 1996 در رتبه 46 دنیا و ششم منطقه قرار داشت، اما توجه به این رشته راهبردی باعث شده ایران ظرف 22 سال، در سال 2018 به رتبه اول منطقه و 13 جهانی دست پیداکند و نمود پیشرفتهای عینی رشته مهندسی هوافضا را میتوان در زمینههای مختلفی مانند موشکی که امروزه یکی از مولفههای قدرت ایران محسوب میشود و نیز پرتاب ماهوارههای امید و سینا دید، که نشان از موفق بودن ایران در این رشته و رسیدن دانش ایران به مرحله تکنولوژیک این رشته است که همین موضوع باعث تحریم ایران در زمینههای فضایی و هوایی نیز شده است. چنانکه گفته شد، امروز دیگر عرصه فضا مربوط به فضا نیست، بلکه این تکنولوژی سبب شده انسانها بتوانند روی موضوعاتی مانند آب و هوا، منابع زمینی و... برنامهریزی کنند. برای مثال حسین صمیمی، رئیس پژوهشگاه فضایی در نشستی با اشاره به صرفهجویی ۱۵۰۰ میلیارد تومان در هزینههای سیل فروردین با استفاده از خدمات پژوهشگاه فضایی گفت: «تعامل خوبی با وزارت کشور برای برآورد سیل ۹۸ داشتیم که بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان صرفهجویی را به همراه داشته است.» ایران با داشتن پنجهزار و 473نفر دانشجوی در حال تحصیل در گرایشهای مختلف مهندسی هوافضا (براساس سال تحصیلی 96-95) ظرفیت عظیمی در زمینه فعالیتهای هوایی و فضایی به وجود آورده و البته موضوع توجه به فارغالتحصیلان دانشگاهی این رشته را پراهمیتتر کرده است، هرچند برخی از فارغالتحصیلان رشته مهندسی هوافضا معتقدند کار در این رشته محدود است، اما برخی از افراد بهدلیل توانمند بودن متخصصان این رشته معتقدند فارغالتحصیلان آن میتوانند دانش خود را در رشتهها و زمینههای دیگر به کار ببرند. به همین خاطر در گفتوگویی با رئیس دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی شریف به بررسی وضعیت مهندسی هوافضای ایران و البته فارغالتحصیلان این رشته راهبردی پرداختیم.
سیدعلی حسینی کردخیلی، رئیس دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی شریف در گفتوگو با «فرهیختگان» پیرامون سطح علمی ایران در منطقه و جهان میگوید: «میشود گفت تمام کارهای تحقیقاتی که در رشتههای مختلف بهخصوص رشته مهندسی هوافضا در دانشگاه صنعتی شریف و در دانشکده مهندسی هوافضا انجام میدهیم، از لحاظ سطح علمی در حال رقابت با دانشگاهها و مراکز علمی معتبر است و اکنون در لبه علم قرار داریم و با این حساب میتوانیم تمام نیازهای صنعتی داخل را برطرف و حتی فراتر از آن میتوانیم نیازهای آینده را شناسایی کنیم و از لحاظ علمی جلوتر باشیم. از طرف دیگر همیشه سطح دانش و تحقیقات ما جلوتر از صنعت ماست. ما امروز میتوانیم همه نیازهای صنعت مربوط به خود را برطرف کنیم و حتی نیازهای آینده را شناسایی کرده و برای آنها برنامهریزی کردهایم، چراکه میدانیم صنعت ما به کدام سمت حرکت خواهد کرد و ما برای آن برنامه و جواب داریم. بنابراین در منطقه و دنیا در سطح خوبی قرار داریم که نمود آن را میتوان در چاپ مقالات محققان داخلی کشور در ژورنالهای معتبر علمی دید.» رئیس دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی شریف در ادامه با اشاره به امکانات محدود برای تحقیقات پروژههای علمی این رشته میگوید: «یقینا امکانات آزمایشگاهی ما محدود است و این امکانات میتوانسته بهتر باشد، در این بین با تمام محدودیتهایی که وجود داشته، ما توانستهایم آزمایشگاههای خود را تجهیز کنیم و کارهای تحقیقاتی دانشجویان دکتری را که برخی از آنها در سطح منطقه بینظیر است، در آزمایشگاههای داخلی انجام دهیم. اعتقاد داریم اگر حمایت بشویم میتوانیم آزمایشگاههای بهتری داشته باشیم و کارهای تحقیقاتی باکیفیتتری را پیش ببریم. اما به خاطر فعالیتهای صنعتی و حمایتی که صنعت از ما دارد، بیشتر کارهای تحقیقاتی ما بهروز و قابلرقابت با کشورها و دانشگاههای منطقه و دنیا است.»
او با اشاره به پیشرفتهای موشکی و پهپادی ایران طی سالهای اخیر، لازمه تبدیل دانش به تکنولوژی را سرمایهگذاری و حمایت دانست و گفت: «اگر صنعت یا تکنولوژی بخواهد رشد داشته باشد، یک بخش آن نیازهای علمی و پژوهشی و بخش دیگر آن تکنولوژیکی است. ما اعتقاد داریم از لحاظ علمی هیچ مشکلی وجود ندارد و اکنون میتوانیم تمام نیازهای علمی را برطرف کنیم. باید توجه داشت در بعضی بخشها مانند موشکی و پهپادی پیشرفتهای علمی نمود خوبی داشته و اگر در برخی بخشها این نمود وجود نداشته، بهخاطر عدم تکنولوژی شدن آن دانش بوده است. معتقدیم دولت باید در بخشهای مختلف تکنولوژی سرمایهگذاری کند تا بتوانیم دانشی را که داریم، به تکنولوژی تبدیل کنیم. درواقع ما در برخی زمینههای صنعتی و دفاعی پیشرفتهای خوبی داشتهایم، حتی از لحاظ دانش جلو رفته و به تکنولوژی آن هم رسیدیم. اما در برخی بخشها تنها در دانش پیشرفت داشتهایم، زیرا برای رسیدن به تکنولوژی نیازمند سرمایه و حمایت دولت و شرکتهای بزرگ برای کمک به دانشگاهها هستیم تا از طریق همافزایی بتوانیم توسعههای لازم را داشته باشیم.»
حسینی پیرامون کاربردهای رشته هوافضا در ایران میگوید: «همکاران ما در صنایع مختلف اقدام به فعالیت میکنند، چراکه دانش هوافضا دانشی فراگیر است و ما اعتقاد داریم بالاترین حد علمی و تکنولوژیکی را دارا است و افرادی که در زمینههای هوافضا فعالیت داشته و مسائل هوافضا را حل میکنند، میتوانند در زمینههای مختلفی ازجمله صنایع نفت و گاز، صنایع شیمی، صنایع برق و نیروگاهها، برای حل کردن مشکلات این رشتهها تلاش کنند. در زمینه هواپیمایی نیز تا جایی که توانسته و امکان داشتهایم، در زمینههای مختلفی مانند عمردهی قطعات هواپیماها کار کردهایم و با توجه به پیرشدن ناوگان هوایی کشور، یکی از زمینههایی که میتوان به خوبی کار کرد، بخش عمردهی است، این دانشی است که همکاران ما امروز به آن دست یافتهاند و در این زمینه در حال کمک کردن به کشور هستند.»
این استاد دانشگاه صنعتی شریف پیرامون مهاجرت دانشجویان رشته هوافضا و زمینههای کاری فارغالتحصیلان این رشته نیز میگوید: «به جرات میتوانم بگویم در چند سال اخیر مهاجرت بهشدت کاهش پیداکرده است، ممکن است بگوییم پنج یا 10 سال پیش، 30 تا 40 درصد دانشجویان قصد مهاجرت داشتند، اما اکنون کمتر از 10 درصد دانشجویان قصد مهاجرت دارند، هرچند نمیتوان گفت همه این افراد جذب صنایع هوافضا نمیشوند، اما فکر میکنم میتوانیم تمام نیازهای هوایی و فضایی کشور را برطرف کنیم؛ یعنی همه صنایعی که فارغالتحصیلان هوافضا نیاز دارند، میتوانند نیروی متخصص موردنیاز خود را تامین کنند.»
رئیس دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: «رشته هوافضا در ایران رشته نسبتا نوپایی است، از طرفی در حالی که فکر میشود رشته هوافضا زیرمجموعه رشته مکانیک است، اما ما معتقدیم رشته هوافضا فراتر از رشتههای موجود است. اینکه بیشتر افراد فکر میکنند رشته هوافضا همپوشانی و شباهت زیادی دارد، به خاطر تعریف اولیه آن است و به همین دلیل بهدنبال بازتعریف رشته هوافضا هستیم. ما اعتقاد داریم دانشی که تاکنون داشتهایم، توانسته مسائل 20سال اخیر ما را حل کند، اما کارگروههایی برای برنامهریزی و شناخت مسائل 20سال آینده به وجود آمده تا از این طریق بتوانیم مشکلات آینده را برطرف کنیم.»
.gif?v=0)
