شرایط اتخاذ شده توسط شرکت ملی نفت برای بخش خصوصی در مقایسه با تجربه‌های قبلی بسیار مطلوب‌تر است و امتیازهای ویژه‌ای برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده است.

به گزارش «فصل اقتصاد»، با نزدیک شدن به موعد اعمال مجدد تحریم‌های نفتی از 13 آبان‌ماه، رسانه‌های غربی مدعی کاهش قابل توجه صادرات نفت ایران شدند به‌طوری که «رویترز» مدعی شد صادرات نفت خام ایران در هفته اول اکتبر تا 1/1میلیون بشکه در روز سقوط کرده است. یکی از گزینه‌های جدی برای مقابله با تحریم‌های نفتی، عرضه نفت در بورس و استفاده از توانمندی بخش خصوصی در صادرات نفت است. در این راستا 27شهریورماه شورای عالی هماهنگی اقتصادی با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به صورت ارزی را تصویب کرد. سپس شرکت ملی نفت با انتشار پیش‌اطلاعیه‌ای در 18 مهرماه اعلام کرد که درنظر دارد تا پایان مهرماه امسال، نسبت به عرضه یک میلیون بشکه نفت خام در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران اقدام کند. سرانجام اطلاعیه عرضه نخستین محموله نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی صادر شد که در این اطلاعیه جزئیات شرایط عرضه نفت و مشارکت بخش خصوصی اعلام شده است. 

با بررسی اطلاعیه شرکت ملی نفت مبنی‌بر عرضه نخستین محموله و مقایسه شرایط اتخاذ شده برای ورود بخش خصوصی با تجربه‌های قبلی مشاهده می‌شود که این بار بستر مناسبی برای ورود و مشارکت بخش خصوصی در این عرصه فراهم شده و لازم است بخش خصوصی فرصت را غنیمت شمرده و حداکثر مشارکت را برای خرید نفت از سازوکار بورس داشته تا از این طریق اهداف عرضه نفت در بورس یعنی جلوگیری از افت میزان صادرات نفت کشور محقق شود. در ادامه به نقاط قوت موجود در اطلاعیه شرکت ملی نفت پرداخته می‌شود.

 نقاط قوت اطلاعیه بورس انرژی مبنی‌بر عرضه نفت در بورس

1  طبق اطلاعیه شرکت ملی نفت، مقصد حمل و فروش نفت خام سبک خریداری شده آزاد بوده و صادرات به تمام کشورها به جز سرزمین اشغالی فلسطین مجاز است و بخش خصوصی می‌تواند حتی به مشتریان شرکت ملی نفت نیز نفت بفروشد. به این صورت کار بخش خصوصی برای فروش محموله‌های دریافتی از بورس بسیار آسان می‌شود؛ هر چند هنر بخش خصوصی این است که در شرایط فعلی بازاریابی کند و نفت کشور را در بازارهای جدید به فروش برساند.

2  طبق اطلاعیه، محدوده نوسان قیمت پایه و قیمت مجاز در این عرضه به صورت نامحدود خواهد بود، در حالی که در تجربه‌های قبلی قیمت هر بشکه نفت تنها تا 5درصد زیر قیمت بازار قابلیت انعطاف داشت؛ در مصوبه کنونی این کف قیمت برداشته شده است. بدین صورت در سازوکار رقابتی بورس قیمت واقعی نفت تحریمی ایران کشف می‌شود که حتی ممکن است چند دلار پایین‌تر از قیمت پایه وزارت نفت باشد، در نتیجه در عرضه پیش‌رو برخلاف تجربه‌های قبلی شاهد عدم انعطاف‌پذیری در تعیین قیمت پایه نخواهیم بود.

3  طبق مصوبه کنونی محموله‌های نفتی در احجام کوچک( 35 هزار بشکه‌ای) خرید و فروش می‌شوند درحالی که در تجربه قبلی محموله‌ها در حجم بسیار بزرگ( 500 هزار بشکه‌ای) عرضه می‌شد. کوچک‌سازی حجم محموله‌های عرضه شده مسائل مربوط به ارائه‌ تضامین را برای بخش خصوصی تسهیل می‌کند. در تجربه قبلی تنها افرادی می‌توانستند نفت خام کشور را از بورس دریافت کنند که به اندازه بهای 500 هزار بشکه توانایی ارائه تضامین لازم را داشته باشند. اما درحال حاضر با کوچک‌سازی حجم محموله‌ها زمینه برای ورود اکثر شرکت‌ها فراهم شده است.

4 در مدل فعلی 20درصد بهای نفت معامله شده به صورت ریالی تسویه می‌شود و مابقی 80درصد با ارائه‌ ضمانتنامه ریالی پس از فروش نفت به حساب شرکت ملی نفت به صورت ارزی واریز می‌شود. در حالی که در تجربه قبلی شرکت‌های خصوصی باید 80درصد بهای محموله را در موعد تحویل و به صورت نقدی تسویه می‌کردند. همچنین اصل فروش نفت به صورت اعتباری نیز از نکات مثبت این مصوبه است زیرا در گذشته خریداران باید 80درصد از بهای نفت معامله شده را در موعد تحویل به صورت نقدی پرداخت می‌کردند.

 سایر الزامات برای گسترش ابعاد و موفقیت بیشتر عرضه نفت در بورس

1 با تسویه ارزی 80درصد بهای نفت معامله شده این امکان وجود دارد که در فرآیند انتقال ارز به حساب‌های مورد تایید شرکت ملی نفت، بخش خصوصی نیز مورد شناسایی و تحریم‌های آمریکا قرار گیرد. لذا پیشنهاد می‌شود  شرکت ملی نفت امکان تسویه ریالی را نیز از عرضه‌های بعد درنظر بگیرد.

2 یکی از نکات مهم برای موفقیت این طرح تداوم عرضه نفت در بورس است تا این فرصت به بخش خصوصی داده شود و کسب‌وکار و تجارت نفت شکل بگیرد. در نتیجه ضرورت دارد عرضه نفت خام در بورس حداقل به مدت یک سال ادامه پیدا کند و اقدامات لازم برای جذاب شدن محموله‌ها به تدریج و در طول زمان انجام شود.

3 عرضه محموله‌های 35هزار بشکه‌ای در قالب حواله‌های بی‌نام و قابل انتقال به غیر نیز یکی از ظرفیت‌های موجود برای توسعه این راهکار است. به این صورت با خرید و فروش حواله‌ها بین افراد مختلف احتمال شناسایی خریدار نهایی کاهش می‌یابد و همچنین به جذب نقدینگی موجود در کشور کمک می‌کند. در مجموع به نظر می‌رسد که شرایط اتخاذ شده توسط شرکت ملی نفت برای بخش خصوصی در مقایسه با تجربه‌های قبلی بسیار مطلوب‌تر است و امتیازات ویژه‌ای برای بخش خصوصی درنظر گرفته شده است. در نتیجه با توجه به انعطاف‌پذیری وزارت نفت برای عرضه نفت در بورس، لازم است که بخش خصوصی این فرصت را غنیمت شمرده و از همه‌ ظرفیت‌های خود برای صادرات نفت کشور استفاده کند. البته باید توجه داشت که برای توسعه این روش لازم است شرایطی مانند امکان تسویه ریالی، تداوم عرضه نفت در بورس و صدور حواله‌های بی‌نام و قابل انتقال به غیر در نظر گرفته شود.

به گزارش «تسنیم»، قرار است نخستین عرضه نفت خام در بورس انرژی امروز(یکشنبه 6 آبان ماه) صورت بگیرد. طبق اعلام مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران «تاکنون شرکت‌های خارجی بیش از 100 کد معاملاتی در بورس انرژی دریافت کرده‌اند، بنابراین می‌توانند از طریق آن محموله‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی بخرند.»