گزارش «فرهیختگان» از مناسبسازی شهرها برای معلولان
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، براساس قانون، معلول کسی است که به تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان بهزیستی بر اثر ضایعه جسمی، ذهنی، روانی یا هر سه اینها به صورت همزمان، اختلال مستمر و قابل‌توجهی در سلامت و کارایی عمومی او ایجاد شود، به‌طوری که این اختلالات باعث کاهش استقلال فردی فرد در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی شود.
بر همین اساس تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسات، شرکت‌های دولتی و عمومی موظف هستند در طراحی، تولید و احداث ساختمان‌های عمومی، معابر و وسایل خدمات شهری امکان دسترسی و بهره‌مندی معلولان را مثل افراد عادی جامعه فراهم کنند.
در این میان شهرداریها موظف هستند تا از صدور پروانه احداث و پایان کار برای ساختمان‌ها و معابری که استانداردهای لازم را رعایت نکردند، خودداری کنند. بر همین اساس سازمان بهزیستی هم مجاز است تا پیشنهادها و درخواست‌هایی را برای انجام این امر به سازمان‌ها و نهادهای مربوط ارائه دهد.
با وجود چنین قوانینی برای معلولان، هنوز فضاهای شهری برای معلولان مناسب نیستند و به دلیل محدودیت‌های موجود معلولان ترجیح می‌دهند در منازل خود بمانند.
درحال حاضر معلولان گلایه دارند که آنها در طراحی‌های شهری فراموش شده‌اند. یکی از مشکلات فعلی معلولان موانع مختلفی است که در سطح معابر شهری وجود دارد، موضوعی که باعث شده معلولان نتوانند به تنهایی از فضای شهری استفاده کنند. این موانع می‌تواند سطح بالای پلهای روی جوی‌ها از سطح خیابان باشد تا موانع فلزی که برای در پیادهروها به‌منظور وارد نشدن موتورسواران به پیادهروها تعبیه شده است. موضوعاتی که باعث شده است حضور بزرگ‌ترین اقلیت کشور در شهرها با مشکلات بسیاری همراه شود.
چندی پیش مجید کیان‌پور، نایب‌رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با انتقاد از توجه نکردن به شرایط معلولان و جانبازان در طراحی‌های معابر عمومی گفته بود: «مناسبسازی معابر عمومی برای معلولان و جانبازان باید به یک فرهنگ حرفه‌ای در مقوله طراحی و ساخت فضاهای شهری تبدیل شده و تمامی مسئولان امر به این موضوع توجه ویژه داشته باشند. با این حال این تمام ماجرا نیست، درحال حاضر خدمات حمل‌ونقل عمومی نیز برای معلولان و جانبازان مناسبسازی نشده است.»
براساس گفته‌‌های حسین نحوی‌نژاد، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور تنها کمتر از 30 درصد معابر و اماکن عمومی کشور برای معلولان قابل استفاده است و یکی از مشکلات موجود در این حوزه فراهم نشدن شرایط لازم برای استفاده معلولان از مترو و اتوبوس است و اغلب ایستگاه‌‌های مترو فاقد آسانسور هستند.
در این میان خبرهایی که دائما از سقوط معلولان به دلیل استفاده همزمان از ویلچر و پله‌برقی منتشر میشود، ضرورت توجه به این نکته را نشان می‌دهد. از طرفی اگر برخی ایستگاه‌ها مثل ایستگاه امام خمینی دارای آسانسور باشد، اطمینانی وجود ندارد که ایستگاه مقصد به آسانسور مجهز باشد، همین موضوع باعث سردرگمی معلولان در استفاده از مترو میشود.
رئیس دبیرخانه کمیته مناسبسازی وزارت کشور در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح کرد: ما با مناسبسازی قهریم
مدتی است کمیته مناسبسازی فضاهای شهری در وزارت کشور به ریاست وزیر کشور تشکیل میشود. وظیفه این کمیته پیگیری اجرای وظایفی است که قانون برعهده دستگاهها به‌منظور مناسبسازی شهرها قرار داده است. ابراهیم کاظمی‌مومن‌سرایی، رئیس دبیرخانه این کمیته در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از وضعیت مناسبسازی در کشور و نواقص آن می‌گوید.
قوانین مربوط به مناسبسازی معابر شهری برای معلولان چیست؟
وظیفه دبیرخانه مناسبسازی کشور پیگیری و نظارت و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف کشور است. قانونگذار برای هرکدام از دستگاهها وظایفی برای مناسبسازی معابر شهری در نظر گرفته است. درحال حاضر در حوزه محیط‌های شهری قانونگذار 12 وظیفه برای شهرداریها قرار داده است. این وظایف 12 کار اساسی در شهرها ازجمله پیادهروها، پارک‌ها، بوستان‌ها، فضای شهری، عدم‌صدور پروانه برای اماکن عمومی، مترو و حمل‌ونقل داخل شهری است. اگر این وظایف از سوی شهرداریها در کل کشور انجام شود، به مرور زمان شاهد خواهیم بود که وضعیت مناسبسازی معابر و فضای شهری به مراتب بهتر خواهد بود. از طرفی قانونگذار مشخص کرده است که دستگاه‌های مختلف سالانه 30 درصد از ساختمان‌های مربوط به دستگاه‌های خود را مناسبسازی کنند. این قانون مربوط به 13سال پیش است. اگر این دستگاهها هر چهار سال یک‌بار هم این قانون را اجرا می‌کردند، پس از گذشت 12 سال این مناسب‌سازی‌ها به اتمام می‌رسید. اما درحال حاضر می‌بینیم که با وجود گذشت 13 سال، قانونگذار این موضوع را وظیفه هر ساله دستگاهها اعلام کرده است.
دلیل اجرایی‌نشدن این قوانین از سوی دستگاهها و نهادهای مختلف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شاید بتوان چند نکته درباره این سوال گفت. دلیل اصلی این است که ما هنوز با فرهنگ مناسبسازی آشنا نیستیم و با آن قهریم. ما احساس می‌کنیم که مناسبسازی مربوط به یک قشر اقلیت به نام معلولان و جانبازان است. برای همین زمانی که مباحث مربوط به مناسبسازی مطرح میشود، با توجیه اینکه جمعیت اندکی نزدیک به یک و نیم میلیون نفر معلول داریم و بودجه‌ای که وجود دارد، محدود است، این موضوع را به زمانی که بودجه مناسبی به دست آید، به تاخیر می‌اندازند. این اولین باور غلطی است که در دبیرخانه مناسبسازی کشور با آن مبارزه می‌کنیم. این درحالی است که مناسبسازی باید برای همه آحاد جامعه به‌ویژه جانباز، معلول، سالمند، خانم‌های باردار، خانم‌های خانه‌دار و کودکان انجام شود و به‌زودی با پدیده سالمندی در کشور روبه‌رو خواهیم بود. در مواردی حتی افراد سالم جامعه هم نیاز به استفاده از مناسبسازی معابر دارند. در واقع عبور کردن افراد سالم از یک فضای مناسب به مراتب بهتر از استفاده از یک فضای نامناسب شهری است. برخی اوقات دیده میشود که فضاهای نامناسب شهری باعث ایجاد مشکلات جسمی و حرکتی در افراد سالم میشود. مثلا ممکن است مدیری که در ساختمان طبقه سوم یک ساختمان اداری مشغول به کار است، روزی پایش بشکند و دیگر نتواند از آن ساختمان استفاده کند، چراکه ساختمان تحت‌مدیریت خود را مناسبسازی نکرده است. به نظر من این اتفاق باید بیفتد تا مدیران بفهمند که مناسبسازی به چه اندازه مهم است.
آیا می‌توان درصدی از فضاهای شهر در کشور که مناسبسازی شده‌اند، ارائه داد؟
شاید بتوان گفت که بین 20 تا 30 درصد معابر شهری ما مناسبسازی شده‌اند. البته قائل هستیم که زیر 30 درصد معابر مناسبسازی شده است. اما اقدامات خوبی در چند سال اخیر صورت گرفته است. جلسات ستاد هماهنگی پیگیری مناسبسازی کشور در وزارت کشور راه‌اندازی شد. رئیس این کمیته وزیر کشور و دبیری آن به عهده رئیس سازمان بهزیستی است. در این کمیته 9 معاون وزیر و رئیس شورای عالی استان‌ها حضور دارند. همچنین رئیس تشکل‌های غیردولتی جانبازان و معلولان و نماینده سازمان شهرداریها و دهیاری‌های کشور در جلسات این کمیته شرکت می‌کنند. موازی این کمیته، کمیته‌های استانی و شهرستانی هم در سراسر کشور تشکیل میشود.
مهم‌ترین مشکل در این حوزه بودجه است. در این باره چه اقداماتی انجام شده است؟
بودجه مشکل اصلی این موضوع است. ردیف بودجه مستقلی برای این موضوع در سطح دستگاه‌های دولتی نداریم. مکاتباتی در این باره داشتیم و گزارش‌های خود را برای هیات دولت فرستادیم و درحال پیگیری این ماجرا هستیم. فعلا هماهنگی‌ای با مدیران بهزیستی استان‌ها داریم و تفاهمنامه‌هایی با رئیس سازمان بودجه استان‌ها امضا می‌کنند که در این قالب انجام میشود اما اگر سرفصل مناسب ایجاد شود، اوضاع بهتر خواهد شد.
* نویسنده : الهام کاظمی خبرنگار گروه اجتماعی
مطالب پیشنهادی
