بازگشت به دوران سلاح‌سازی از غذا

سجاد عطازاده، مترجم: اک هلدر (مشاور ارشد برنامه سیاستی غذا و کشاورزی در مجلس نمایندگان آمریکا)، مایک اسپی (وزیر کشاورزی اسبق ایالات‌متحده آمریکا در دوران بیل کلینتون)، دان گلیک‌من (وزیر کشاورزی اسبق ایالات‌متحده آمریکا در دوران بیل کلینتون)، مایک ژوهانس (وزیر کشاورزی اسبق ایالات‌متحده آمریکا در دوران بوش پسر) و دوری بوقنر وروک (اقتصاددان ارشد سابق ریاست کمیسیون تجارت بین‌المللی ایالات‌متحده) در مقاله «بازگشت مهلک سلاح‌سازی از غذا، نحوه مقابله با احیای یک تاکتیک قدیمی» که در وب‌سایت فارن‌افرز منتشر شده است، به بررسی روند اخیر استفاده از غذا و محدود کردن دسترسی به آن به‌عنوان یک سلاح پرداخته‌اند. اهمیت این مقاله از دو جهت ناشی می‌شود؛ اولا مفهومی جدید تحت‌عنوان «سلاح‌سازی از غذا» مطرح شده است؛ مفهومی که پیش‌ از این کمتر مورد توجه قرار گرفته بود و ظاهرا در آینده بیشتر از آن خواهیم شنید. دومین نشانه اهمیت مقاله از نویسندگان برجسته آن ناشی می‌شود؛ به‌طوری‌که سه وزیر کشاورزی اسبق ایالات‌متحده از مولفان آن به‌شمار می‌روند. اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که آنان علی‌رغم داد سخن سردادن از «اسلحه‌سازی از غذا» و اشاره به نبرد روسیه و اوکراین، به جنایات صهیونیست‌ها در غزه- که جلوه‌ای از آن در همین استفاده از غذا به‌عنوان اسلحه و گرسنگی دادن مردم فلسطین نمود یافته است- اشاره قابل‌توجهی ندارند.

غذا یک سلاح جنگی است. استفاده از غذا به‌عنوان سلاح، همانند تسلیحات هسته‌ای می‌تواند منجر به مرگ گسترده غیرنظامیان شود و صحنه‌های وحشتناک غیرقابل‌تصوری را به‌وجود آورد، بنابراین به‌درستی خشمی اخلاقی نسبت به «استفاده از غذا به‌عنوان یک سلاح» وجود دارد. اما برخلاف سلاح‌های هسته‌ای، از این سلاح به‌طورمعمول در جنگ‌ها استفاده می‌شود. در دنیای جهانی‌شده ما، این ابزار خطرناک‌تر از همیشه شده است.
نبرد و درگیری مدت‌هاست به یکی از عوامل اصلی گرسنگی جهانی بدل شده است. این الگوی پایدار امروزه در اماکنی مانند نوار غزه، هائیتی و سودان- که میلیون‌ها غیرنظامی در آنها در آستانه قحطی هستند- به نمایش گذاشته ‌شده است. حلقه وصل نبرد و گرسنگی تا حدی متاثر از خود سلاح‌سازی غذاست؛ روشی جنگی که در آن از پتانسیل قهری اختلال (یا تهدید به ایجاد اختلال) در منابع غذایی حیاتی از طریق غارت و تخریب مزارع، دستکاری در ذخایر مواد غذایی برای اعمال کنترل سیاسی داخلی و دست یازیدن به محاصره برای گرسنگی دادن به غیرنظامیان محصور شده استفاده می‌شود. یکی از نمونه‌های جدیدتر استفاده از غذا به‌عنوان تسلیحات جنگ داخلی سوریه است که طی آن رژیم بشار اسد آنچه را «کمپین گرسنگی تا تسلیم» نامیده بود، به‌راه انداخت و ورود مواد غذایی به مناطق مسکونی را- که تصور می‌شد پناهگاه نیروهای شورشی است- ممنوع کرد، همچنین جنگ داخلی یمن که در آن هر دوطرف جنگ داخلی تولیدات کشاورزی را مورد هدف قرار دادند و نابود کردند، بازارهای محلی مواد غذایی را مختل‌ و جریان کمک‌های بشردوستانه را مسدود یا منحرف کردند.
اما از زمان حمله به اوکراین در سال 2022، روسیه استفاده از این ابزار را وارد مرحله جدیدی کرده است. کرملین نه‌تنها ظرفیت کشاورزی اوکراین را مورد هدف قرار داده، بلکه عرضه گسترده‌تر غذای جهانی را نیز تهدید کرده است. در اقتصاد جهانی وابسته به هم استفاده از غذا به‌عنوان سلاح در یک منطقه می‌تواند امنیت غذایی همه مناطق را تحت‌تاثیر قرار دهد. مسکو از این وابستگی متقابل سوءاستفاده و تعمدا عرضه مواد غذایی را با هدف پیشبرد اهداف نظامی کرملین مختل کرده است. درطول جنگ، مسکو محدودیت‌های صادراتی را اعمال کرده، دریای سیاه را محاصره کرده، انبارهای غله را بمباران کرده، صادرات کشاورزی اوکراین را نابود کرده، اهرم فشاری بر کشورهای بی‌طرف واردکننده مواد غذایی به‌دست آورده و در این فرآیند عزم غرب را به بوته آزمایش گذاشته است.
در آغاز تهاجم روسیه، قیمت جهانی مواد غذایی به بالاترین حد خود رسید. تورم و نوسانات قیمت مواد غذایی امروز همچنان بر کشورهای کم‌درآمد موثر است. شوکی که این جنگ به تولید و تجارت کشاورزی وارد کرده عامل اصلی بحران غذایی جهانی است که میزان گرسنگی حاد جهانی را از سال 2020 تقریبا سه‌برابر کرده و 333 میلیون نفر را در معرض خطر گرسنگی قرار داده است.
شوک مذکور به نظام جهانی غذایی نشان‌دهنده فرصتی برای به پای کار آوردن همه جهان با هدف ممنوع کردن یکی از شرم‌آورترین و پایدارترین سلاح‌های جنگی بشری است. برای این منظور واشنگتن باید برای انعقاد یک معاهده بین‌المللی برای منع استفاده از «سلاح‌سازی غذا» تلاش کند. مذاکره و تصویب معاهدات امری بسیار چالش‌برانگیز است اما همین چالش است که این معاهدات را از وزن سیاسی و اخلاقی بسیار سنگین‌شان بهره‌مند می‌سازد. فرآیند مترتب بر یک معاهده، کل جامعه، از شهروندان عادی گرفته تا رهبران جهانی را درگیر خود می‌کند تا خطر سلاح‌سازی غذا را جدی بگیرند و درصورت موفقیت‌آمیز بودن هم یک الزام‌آور و قانونی برای صرف‌نظر از این سلاح جدید ایجاد خواهد شد.

متن کامل گزارش را از اینجا بخوانید.