فرهیختگان: بانک مرکزی ایران روز گذشته داده‌های اعطای تسهیلات بانکی به خانوار و بخش‌های اقتصادی را منتشر کرد. ازجمله موارد قابل تامل در این گزارش، افزایش سهم خانوار از تسهیلات بانکی به 20.5 درصد است؛ رقمی که در سال 1401 حول‌و‌حوش 16 درصد بوده است. آمار قابل تامل دیگر، رشد قابل‌توجه سهم بخش صنعت از تسهیلات پرداختی نظام بانکی است، به طوری‌که سهم صنعت و معدن از کل تسهیلات بانکی امسال به 36.6 درصد رسیده که بالاترین مقدار در 13 سال اخیر است.

رشد 28 درصدی تسهیلات‌دهی
براساس گزارش بانک مرکزی، در 11ماهه امسال تسهیلات پرداختی بانک‌ها حدود 4 هزار و 795 هزار میلیارد تومان بوده که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل حدود 1050 هزار میلیارد تومان معادل 28 درصد افزایش داشته است. موضوع تسهیلات اعطایی نظام بانکی امسال همواره محل بحث و جدل بوده است. از سویی بدنه کارشناسی کشور بر کنترل تورم تاکید زیادی دارد و از سوی دیگر، همزمان به نقد سیاست کنترل ترازنامه بانک مرکزی می‌پردازند که برای کنترل نقدینگی و درنهایت کنترل تورم طراحی و اجرا می‌شود. به عبارتی بخشی از بدنه کارشناسی کشور درحالی خواستار سیاستگذاری پولی فعال از سوی بانک مرکزی است که با ادعای کمبود سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی خواستار کنار گذاشتن یا تعدیل سیاست کنترل ترازنامه بانکی است.
بانک مرکزی ایران در آخرین گزارش خود با اشاره به این موضوع، توضیح داده است که برای حرکت در مسیر کنترل تورم، سیاست کنترل ترازنامه و سالم‌سازی بانک‌های ناتراز را ادامه خواهد داد. در این توضیحات آمده است: «همچنان باید در تداوم مسیر جاری، ملاحظات مربوط به کنترل تورم را نیز درنظر گرفت و همواره مراقب قدرت گرفتن پتانسیل تورمی ناشی از فشار تقاضای کل در اقتصاد نیز بود. بر این اساس ضروری است به افزایش توان مالی بانک‌ها از طریق افزایش سرمایه و بهبود کفایت سرمایه بانک‌ها، کاهش تسهیلات غیرجاری و بازگرداندن آنها به مسیر صحیح اعتباردهی بانک‌ها، افزایش بهره‌وری بانک‌ها در تامین سرمایه در گردش تولیدی، پرهیز از فشارهای مضاعف بر دارایی بانک‌ها و ترغیب بنگاه‌های تولیدی به‌سمت بازار سرمایه به‌عنوان یک ابزار مهم در تامین مالی طرح‌های اقتصادی (ایجادی) توجه ویژه‌ای کرد.»
رکوردشکنی 13‌ساله سهم صنعت از تسهیلات بانکی
براساس گزارش بانک مرکزی ایران، از مجموع 4 هزار و 795 هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی، حدود سه هزار و 886 هزار میلیارد تومان از آن (معادل 81 درصد از کل تسهیلات نظام بانکی) به بخش‌های مختلف اقتصادی اعم صاحبان کسب‌وکار (حقوقی و غیرحقوقی) پرداخت شده و 19 درصد نیز مربوط به خانوار است. از کل تسهیلات بخش‌های اقتصادی، بخش خدمات با سهم 40.6 درصدی در رتبه اول قرار دارد. پس از آن بخش صنعت و معدن با سهم 36.6 درصدی دوم بوده، بخش بازرگانی با 10.1 درصد سوم، بخش کشاورزی با سهم 7.1 درصدی چهارم و بخش مسکن و ساختمان نیز با سهم 5.6 درصدی در رتبه آخر قرار دارد.
بررسی آمارها نشان می‌دهد سهم 36.6 درصدی بخش صنعت و معدن از تسهیلات نظام بانکی که در 11 ماهه امسال رخ داده، طی یک‌دهه اخیر رکوردی برای بخش صنعت و معدن محسوب می‌شود. براساس این آمارها، در سال‌های 1390 تا 1393 سهم بخش صنعت و معدن از کل تسهیلات بانکی حدود 31 تا 32 درصد بوده که این مقدار در سال‌های 1394 تا 1397 با افت شدیدی به 27 درصد رسیده است. این مقدار در سال‌های 1398 و 1399 به ترتیب به 32.5 و 30.5 درصد رسیده، اما در سال 1400 رقم مذکور به 34.7 درصد، در 11ماهه سال 1401 به 35.7 درصد و درنهایت طی 11ماهه امسال این مقدار به 36.6 درصد رسیده که طی 13 سال اخیر یک رکورد به حساب می‌آید.
نگاهی به داده‌های یک‌دهه اخیر نشان می‌دهد بهبود سهم بخش صنعت و معدن با عقب‌نشینی تسهیلات بخش بازرگانی (عمدتا بازرگانی خارجی) و در مرتبه بعدی با کاهش سهم بخش مسکن و ساختمان رخ داده است. البته باید توجه داشت آنچه با عنوان سهم بخش مسکن و ساختمان در سال‌های گذشته ذکر می‌شد، بخش قابل توجهی از آن صرف مال‌سازی و لوکس‌هایی همچون ایران‌مال و مگامال‌هایی می‌شد که عملا آورده‌ای هم برای اقتصاد ایران نداشتند. این عقب‌نشینی به‌نفع صنعت به همراه افزایش قابل توجه اشتغال بخش صنعت را باید به فال نیک گرفت که طی دو سال اخیر رخ داده است. این آمارها نشان می‌دهد تابستان امسال تعداد شاغلان بخش صنعت به 8.4 میلیون شاغل رسیده که بالاترین تعداد شاغلان بخش صنعت در تاریخ ایران است.

تسهیلات 1000 همتی خانوار در 11 ماهه
طبق گزارش بانک مرکزی، طی 11 ماهه سال 1402 تسهیلات پرداختی بانک‌ها حدود 4 هزار و 795 هزار میلیارد تومان بوده که مبلغ 3 هزار و 886 هزار میلیارد تومان از آن معادل 81 درصد به صاحبان کسب‌وکار (حقوقی و غیرحقوقی) و 909 هزار میلیارد تومان معادل 19 درصد به مصرف‌کنندگان نهایی (خانوار) تعلق گرفته است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد با احتساب کارت‌های اعتباری اعطا شده، سهم بخش خانوار به 20.5 درصد از کل تسهیلات پرداختی می‌رسد. به عبارتی با احتساب 909 همت تسهیلات پرداختی و نزدیک به 94 همت کارت اعتباری، سهم خانوار از تسهیلات 11 ماهه امسال به بیش از 1000 همت می‌رسد.

سهم 75 درصدی سرمایه در گردش
نگاهی به تسهیلات بخش‌های اقتصادی نشان می‌دهد از کل تسهیلات این بخش، حدود 75.4 درصد برای تامین سرمایه در گردش، 17.6 درصد برای ایجاد، 5.2 درصد برای توسعه و کمتر از 2 درصد نیز برای سایر اهداف داده شده است. البته در بخش‌های اقتصادی نیز این مقادیر متفاوت است. برای مثال حدود 82 درصد از تسهیلات بخش صنعت مربوط به تامین سرمایه در گردش بوده، این میزان برای بخش کشاورزی 67 درصد، مسکن و ساختمان 35 درصد، بازرگانی 87 درصد و خدمات 74 درصد بوده است.

وام خانوارها کجا صرف شد؟
در بخش خانوار از تسهیلات 1000 همتی (مجموع تسهیلات و کارت‌های اعتباری) حدود 41 درصد از آن برای خرید کالاهای شخصی دریافت شده، 22.4 درصد مربوط به قرض‌الحسنه ضروری، 14.5 درصد وام ازدواج (131 همت)، 5.6 درصد برای خرید مسکن غیرنوساز، 3.7 درصد برای قرض‌الحسنه فرزندآوری (33.7 همت)، 3.4 درصد برای جعاله تعمیر مسکن 3.1 درصد (معادل 28.6 همت) برای خرید مسکن نوساز، 2.3 درصد (معادل 22.4 همت) برای خرید خودرو و حدود 2.3 درصد (بیش از 21 همت) برای ودیعه مسکن پرداخت شده است. در یک جمع‌بندی، از کل تسهیلات پرداختی به خانوار، 41 درصد برای خرید کالای شخصی، 22.4 درصد برای قرض‌الحسنه ضروری، 16 درصد سهم مسکن (خرید و تعمیر و ودیعه) و 18 درصد نیز برای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و 2.5 درصد نیز برای خرید خودرو پرداخت شده است.