انعطاف‌پذیری؛ کلید بقای دانشگاه

ندا اظهری، مترجم: شاید باور آن سخت باشد که با ورود به سال 2024، قریب به چهار سال از شروع همه‌گیری کرونا گذشته است. این دوره به‌ویژه برای آموزش عالی برهه دشواری بود و اختلال و تغییرات زیادی در بخش‌های مختلف ایجاد کرد. فناوری را شاید بتوان در مرکز این تحول قرار داد که در کنار مدیریت دانشگاه، افزایش شمار ثبت‌نامی‌ها و ثبات مالی آینده را به‌گونه‌ای دیگر تغییر خواهد داد. در دنیای فناوری اطلاعات بحث‌های زیادی درمورد انعطاف‌پذیری مطرح می‌شود. به عبارت دیگر این موضوع مطرح می‌شود که آیا دانشگاه‌ها می‌توانند سطح خدمات خود را در زمان بروز اختلال در حالت ثابت حفظ کنند و آیا می‌توانند سیستم‌ها، شبکه‌ها و برنامه‌های کاربردی و ضروری فناوری اطلاعات را فعال و راه‌اندازی کنند؟ کارشناسان مالی به موسسات آموزش عالی درمورد تهدیداتی هشدار می‌دهند که پس از همه‌گیری پیش‌روی انعطاف‌پذیری مالی قرار گرفته‌اند. تورم، نرخ بهره و کاهش تعداد ثبت‌نامی‌ها تاثیر منفی روی ثبات مالی دانشگاه‌ها خواهد داشت.

زنگ خطر بی‌ثباتی مالی دانشگاه‌ها سال‌ها قبل به صدا درآمد
به گزارش bain، پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد که ثبات مالی کالج‌ها و دانشگاه‌ها طی سه سال آینده به کمتر از میزان پیش از همه‌گیری افت خواهد کرد. کارشناسان بر این باورند که انتظار می‌رود موسسات نخبگانی و خصوصی بعد از مواجهه با این افت ثبات و رکود مالی، شانس بیشتری برای ادامه حیات در اختیار دارند اما در این میان، دانشگاه‌های دولتی با چالش‌های بزرگ‌تری روبه‌رو می‌شوند و باید کاهش هزینه‌ها و جایگزین‌های بودجه مازاد را نیز برای فعالیت و بقای خود در نظر بگیرند. این چالش‌ها می‌توانند بر توانایی موسسه یا دانشگاه برای استطاعت مالی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، عملیات و کارکنان مهم فناوری اطلاعات تاثیر بگذارند. در گزارش مختصری با عنوان «دانشگاه مالی پایدار» که در سال 2012 منتشر شد، هشداری درباره حباب آموزش عالی داده شد که بسیاری از کالج‌ها و دانشگاه‌ها را در مسیر ملی ناپایداری قرار داد؛ چراکه هزینه‌ها همچنان از درآمد پیشی می‌گرفت. اگرچه آموزش عالی یک دوره طولانی رشد اقتصاد کلان را به دنبال داشت، بسیاری از کالج‌ها و دانشگاه‌ها فرصت را برای تقویت موقعیت استراتژیک و مالی خود از دست دادند و نزدیک به 100 موسسه مجبور به تعطیلی یا ادغام با سایر موسسات شدند. درواقع، زمانی که این موسسات باید هزینه‌ها را در یک ردیف دریافت می‌کردند، شاهد افزایش هزینه‌ها بودند؛ چراکه آنها برای ساخت و نوسازی امکانات و گسترش خدمات دانشجویی و عملکردهای اداری تلاش می‌کردند. شهریه‌ها در این دوره به میزان قابل توجهی افزایش یافت اما هزینه‌ها رشد سریع‌تری داشتند. تعداد موسسات در موقعیت‌های مالی نامطمئن تا 70 درصد افزایش یافت.

کاهش هزینه‌ها؛رمز عبور آموزش عالی از رکورد
سپس در سال 2020 با وقوع همه‌گیری کرونا، دانشگاه‌ها در سراسر آمریکا تعطیل شدند که خود فاجعه‌ای برای آموزش عالی به شمار می‌آمد. اما برخلاف آنچه تصور می‌شد این بخش انعطاف‌پذیری بسیار بالایی در مواجهه با چنین چالشی از خود نشان داد و شاید کسی تصورش را هم نمی‌کرد که آموزش عالی بتواند از بار سنگین کرونا کمر راست کند. بسیاری از کالج‌ها و دانشگاه‌ها اقدامات تهاجمی کوتاه‌مدتی را برای کاستن از میزان شوکی که با آن روبه‌رو شده بودند در پیش گرفتند که از آن جمله می‌توان به کاهش یا قطع روند استخدام، کاهش حقوق و مزایای کارمندان و نیز کاهش بودجه‌های اختیاری اشاره کرد. به‌عنوان مثال، مدیران دانشگاه ایالتی اوهایو با توقف استخدام و افزایش شایستگی‌ها و کاهش هزینه‌های اختیاری برای جبران درآمد ازدست‌رفته خود از بخش شهریه، مسکن و غذا و نیز بخش ورزشی دانشگاه‌ها در سال مالی 2021 هزینه‌ای بالغ بر 195 میلیون دلار را کاهش دادند. در همان زمان، آموزش عالی با تزریق 76 میلیارد دلار از سوی صندوق امداد اضطراری آموزش عالی و رشد بی‌سابقه موقوفات با بازده سرمایه‌گذاری 35 درصدی توانست از نظر مالی به ثبات نسبی برسد و از خطر رکود و ورشکستگی جان سالم به در ببرد.

سنجش انعطاف‌پذیری مالی دانشگاه‌ها
کارشناسان جهت سنجش میزان تاثیر این عوامل بر انعطاف‌پذیری مالی، ترکیبی از امتیازها را برای هر موسسه با استفاده از سه معیار محاسبه می‌کنند. نخستین معیار، نسبت ذخیره اولیه (خالص دارایی‌ها تقسیم بر هزینه‌ها) است که نشان می‌دهد یک موسسه چه مدت می‌تواند بدون اتکا به درآمد خالص مازاد به فعالیت خود ادامه دهد. معیار دوم، حاشیه سود خالص است که معیاری برای عملکرد و ثبات مالی جاری موسسات آموزش عالی محسوب می‌شود. حاشیه سود خالص نسبت سودآوری است که میزان سوددهی یک شرکت یا موسسه را ارزیابی می‌کند که از تقسیم سود خالص به کل میزان فروش به دست می‌آید. معیار سوم نیز رشد سه ساله ثبت‌نام است که بیانگر قدرت تقاضای دانشجو و ارزش پیشنهادی موسسه است. وضعیت مالی بیشتر کالج‌ها و دانشگاه‌های آمریکا روی کاغذ و بین سال‌های 2021- 2020 بهبود یافته و بسیاری از آنها ذخایر نقدی قابل توجهی در این دوره کسب کرده‌اند که نه‌تنها آنها را از رکود نجات داده بلکه ذخیره مالی را برای آنها به همراه داشته است. به عبارتی، تاب‌آوری یا همان انعطاف‌پذیری مالی دانشگاه‌ها حدود یک دهه قبل از ورود به جهش موقت در همه‌گیری کرونا، کاهش یافت. این افزایش ممکن است مثبت تلقی شود اما تحلیل‌ها نشان می‌دهد که بیشتر می‌تواند نشانه یک ناهنجاری در روندی نزولی باشد و آن را نمی‌توان به‌عنوان نشانه‌ای از بهبود کلی در سلامت مالی بنیادی موسسات دانست. درواقع، انتظار می‌رود که ثبات مالی آنها طی سه سال آینده به پایین‌تر از میزان قبل از همه‌گیری برسد. کارشناسان با نگاهی که به آینده دارند شاهد فضای نگران‌کننده‌ای از اقتصاد کلان در آموزش عالی هستند. تورم و رشد نرخ بهره در حال حاضر باعث افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و عملیاتی می‌شود. این در حالی است که فضای رکود در بسیاری از کالج‌ها و دانشگاه‌ها آنها را مجبور کرده تا روند افزایش شهریه را کاهش دهند، هزینه‌های کمک‌های مالی نهادی را افزایش دهند و تخصیص‌های مالی خصوصی و موقوفات را کاهش دهند. (نمودار شماره 1)

بقای موسسات از خطرات آینده
اما بخش آموزش عالی آمریکا همچنان شاهد چالش‌های خاصی چون کاهش نرخ ثبت‌نام دانشجویان بومی، کاهش بودجه کمک‌های فدرال، کاهش هزینه‌های جدید و پایدار مرتبط با وضعیت جدید (مانند حمایت از کلاس‌های ترکیبی حضوری و مجازی)، و سخت‌گیری نسبت به شرکت‌های مدیریتی برنامه‌های آنلاین و سایر شرکت‌هایی که موسسات استخدام می‌کنند بوده تا پیشنهادهای آنلاین خود را اجرا و دانشجویان بومی را جذب کنند. علاوه براین، آموزش عالی آمریکا همچنین شاهد افزایش هزینه‌های عملیاتی پس از کاهش آنها در سال 2020 بوده است. این عوامل استرس‌زای کوتاه‌مدت باید در کنار فرآیندهای گسترده‌تری در این بخش، از جمله تغییر جمعیت‌شناسی، تاثیر فزاینده مسائل اجتماعی و سیاسی بر موسسات دانشگاهی، تضعیف روش‌های سنتی آزمون‌های استاندارد و رتبه‌بندی‌ها، و افزایش انتظارات دانشجویان درباره خدمات و ارزش آموزش عالی مدیریت شوند. در چنین فضای پرخطری، کالج‌ها و دانشگاه‌ها با تلاقی عواملی که آنها را قادر می‌سازد تا سال‌های همه‌گیری را پشت سر بگذارند، مورد حمایت قرار نمی‌گیرند. این موسسات برای خلاصی یافتن از شوک‌های آینده یا بقا، باید از هم‌اکنون برای تقویت تقاضای دانشجویان و تقویت پایه‌های مالی خود اقداماتی انجام دهند.

کدام دانشگاه‌ها در معرض خطرند؟
در حالی که هر موسسه‌ای باید موقعیت مالی خود را ارزیابی و برای تقویت و رونق آن اقدام کند، تنوع بالایی در انعطاف‌پذیری کالج‌ها و دانشگاه‌ها در سراسر آموزش عالی آمریکا وجود دارد. با وجود برخی کاهش‌های موقت و قابل توجه در هزینه‌ها، بیشتر دانشگاه‌ها اساسا پایه‌های مالی خود را در همه‌گیری تغییر ندادند. بنابراین با نزدیک شدن این موسسات به مجموعه چالش‌های بعدی، در موقعیتی قوی‌تر از زمان شروع همه‌گیری قرار نخواهند گرفت. البته عملکرد برخی موسسات از سایر موسسات بهتر خواهد بود. در این میان، یک گروه پرخطر، موسسات خصوصی نخبگانی و سایر موسسات خصوصی درجه یک هستند که نسبت به سایرین در موقعیت مالی منعطف‌تری قرار دارند که به نسبت، ذخیره مالی اولیه سالم‌تر، حاشیه خالص بیشتر و موقوفات بزرگ‌تری را در اختیار دارند. دسته دوم، دانشگاه‌های دولتی بزرگ هستند که چالش‌های بزرگ‌تری نیز دارند، چراکه دارای ذخایر نسبی کمتر و حاشیه‌های سود ضعیف‌تری هستند. در حالی که با توجه به مقیاس، حمایت عمومی و گزینه‌های کاهش هزینه‌ها و ایجاد درآمد جدید، انتظار شکست این موسسات را نداریم، اما انتظار می‌رود که بسیاری نیاز به ایجاد تغییرات اساسی برای جبران کسری‌های بالقوه داشته باشند. دسته دیگر موسسات پرخطر آموزش عالی، شامل سایر موسسات خصوصی و دولتی می‌شود که پشتوانه‌های کمتری برای کاهش شوک‌های مالی در اختیار دارند و بسیاری نیز به همین ترتیب نیاز به کاهش شدید هزینه‌ها و سایر اقدامات برای مقابله با چالش‌های پیش‌رو دارند. درمجموع، انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری در بخش‌های مختلف با هم متفاوت است، به طوری که موسسات خصوصی برتر معمولا در موقعیت مالی قدرتمندتری نسبت به همتایان دولتی خود قرار دارند. (نمودار شماره 2)

تاب‌آوری موسسات براساس شاخص‌های پرخطر
کالج‌ها و دانشگاه‌هایی که کمتر مورد انتخاب قرار می‌گیرند و نیز دانشگاه‌هایی‌ که دانشجویان تمایل کمتری به آنها دارند یا شاخص‌های مالی بدتری دارند و به عنوان مثال با کاهش درآمد شهریه‌ای روبه‌رو هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. موسساتی که هیچ یک از این شاخص‌ها را ندارند، خطر کمی برای داشتن امتیاز ترکیبی ضعیف دارند، بنابراین‌ بهتر می‌توانند شوک‌های وارد‌شده را جذب کنند. آن گروه از دانشگاه‌هایی که چهار شاخص یا بیشتر دارند، سه برابر بیشتر از سایر موسساتی که تنها یک شاخص هستند، تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری پایینی دارند. درواقع، هرچه شاخص‌های پرخطر یک کالج یا دانشگاه بیشتر باشد، تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری مالی آن موسسه ضعیف‌تر است. این موسسات با عملکرد ضعیف معمولا دارای حاشیه‌های عملیاتی بسیار کم یا منفی، دارایی‌های کمتر نسبت به هزینه‌ها و کاهش نرخ ثبت‌نام دانشجویان هستند. آنها همچنین نسبت به موسسات قوی‌تر، نوسانات درآمدی و ثبت‌نامی بیشتری را تجربه می‌کنند که حفظ عملیات کارآمد و ارائه برنامه‌های باکیفیت بالا را برای آنها دشوارتر می‌کند. این عوامل باعث می‌شود کالج‌ها و دانشگاه‌هایی با موقعیت‌های مالی ضعیف ذاتا نسبت به سایر موسسات انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری کمتری داشته باشند و در آینده نیز برای بقای خود به اقدامات بیشتری نیاز پیدا خواهند کرد. (نمودار شماره 3)

ایجاد تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری در دانشگاه‌ها
در سال‌های آینده انتظار می‌رود که آموزش عالی تلاطم‌های بیشتری را در نوسانات درآمدی، ثبت‌نام دانشجویان پشت سر بگذارد که در نهایت فضای مالی چالش‌برانگیزی را ایجاد می‌کند. در حالی که به درستی نمی‌توان چشم‌انداز این بخش را پیش‌بینی کرد، مدل‌سازی در سطح کالج‌ها و دانشگاه‌های شخصی می‌تواند تصویر روشنی از انعطاف‌پذیری موسسات تحت تاثیر اقتصاد کلان ارائه دهد، در عین حال، موسسات با انجام یک سری اقدامات برای بهبود نیاز به جذب دانشجو و افزایش نرخ ثبت‌نامی‌ها و پایه‌های مالی خود می‌توانند انعطاف‌پذیری خود را در درازمدت بهبود بخشند. موسسات به منظور افزایش نیاز به جذب بیشتر دانشجو با ارائه پیشنهادی ارزشمند و جذاب که از موقعیت و دارایی‌های منحصر به فرد آنها استفاده می‌کند، باید نیازهای دانشجویان را درک کنند. آنها برای این کار باید نگاهی انتقادی به جمعیت دانشجویی هدف و نیازهای منحصربه فرد آن گروه در کوتاه مدت بیندازند و دریابند که چگونه این نیازها ممکن است بین فراگیران سنتی تکامل یابد. اقدام دیگری که دانشگاه‌ها باید انجام دهند، ساده‌سازی ماموریت‌هاست. آنها باید یک استراتژی متمرکز و بلندمدت ایجاد کنند که طی آن، دیگر ارائه مدرک و برنامه، فرآیندها و خدمات موسسه پیچیدگی قبلی را ندارد و تنها باید روی مواردی متمرکز شوند که برای دانشجویان هدف موسسات اهمیت داشته باشند. اقدام دیگری که موسسات باید انجام دهند، نوآورانه کردن ارائه‌های دانشگاهی است. آنها باید ارائه‌های دانشگاهی خود را بازنگری کرده و به شکل نوین درآورند. به عنوان مثال، قابلیت‌هایی را برای راه‌اندازی سریع برنامه‌های جدید، مدیریت فعالانه مجموعه دانشگاهی و توسعه رویکردهای جدید مانند برنامه‌های درسی چند‌رشته‌ای یکپارچه و ساختارهای هیات علمی ایجاد کنند.

ایجاد پایه و اساس مالی قدرتمند در دانشگاه‌ها
با کاهش هزینه‌ها و افزایش جریان درآمدی، دانشگاه‌ها می‌توانند یک پایه مالی قدرتمند برقرار کنند که برای این کار نیاز دارند ابتدا، عملیات‌ها و اقدامات خود را بهینه‌سازی کنند. آنها برای این کار باید یک مدل عملیاتی برای ایجاد فرآیندهای تجاری کارآمد و ساختار هزینه انعطاف‌پذیرتر برقرار کنند؛ فناوری و اتوماسیون را در سراسر موسسه ایجاد کرده، از استادان به روشی حمایت کنند که ارزش آنها را بالاتر ببرند؛ و نقش بین اداره مرکزی و هر کالج، دانشکده یا گروه را مشخص کنند. علاوه بر این، دانشگاه‌ها و موسسات باید اقتصاد موسسه خود را متحول کنند، به طوری که در جریان‌های درآمدی خود تنوع ایجاد کنند، مجموعه کامل دارایی‌های خود را نقد کنند، و هزینه‌های ثابت خود را کاهش دهند، به عنوان مثال، می‌توانند این کار را از طریق مشارکت‌های تجاری و کنسرسیوم‌های اداری انجام دهند.

رشد دانشگاه «جانز هاپکینز» با برنامه‌ریزی 10 ساله
درنظر بگیرید دانشگاه جانز هاپکینز چگونه استراتژی متمرکزی را برای افزایش نیاز به جذب دانشجو دنبال کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این مرکز آموزشی، از مقیاس خود در تحقیقات بهداشتی و توسعه بیشتر مقطع کارشناسی استفاده می‌کند، به‌طوری‌که دانشکده پژوهش‌های بهداشتی خود را گسترش داده، برنامه‌های پژوهشی میان‌رشته‌ای را ایجاد و در زیرساخت‌های تحقیقاتی سرمایه‌گذاری کرده است. این سرمایه‌گذاری‌ها باعث رشد 71 درصدی پژوهش‌های حمایتی در دانشکده‌های پزشکی، بهداشت عمومی و پرستاری دانشگاه بین سال‌های 2015 و 2020 شد. جانز هاپکینز همچنین دوره‌های آموزشی را برای دانشجویان مقرون به صرفه‌تر کرده و از سال 2014 نسبت دانشجو به استاد را نزدیک به 50 درصد کاهش داده و به این طریق، درخواست ثبت‌نام در این دانشگاه را از سال 2010 تا 60 درصد افزایش داده است به‌گونه‌ای که نرخ ثبت‌نام در دانشگاه جانز هاپکینز از 2018 تا 2021 سالانه 7 درصد رشد کرده است. همچنین رتبه این دانشگاه از سال 2009 به‌طور پیوسته در رتبه‌بندی‌های جهانی صعود کرده و این دانشگاه در پنج سال گذشته به جمع 10 رتبه برتر دانشگاه‌های دنیا اضافه شده است.
تلاش دانشگاه‌های آمریکا برای تقویت مالی
مدیریت دانشگاه «متدیست جنوبی» تقویت بنیاد مالی را جزء اولویت‌های این مرکز قرار داده، به‌طوری‌که در یک دهه گذشته روی اجرای برنامه‌های تحولی اداری و عملیاتی متمرکز شده است. این راه‌های ابتکاری حاشیه سود خالص این دانشگاه را به 19 درصد افزایش داده و منابع مالی را به سرمایه‌گذاری در جذب دانشجو، افزایش حمایت از آموزش و پژوهش و سایر اولویت‌های استراتژیک اختصاص داده است. همچنین در دانشگاه «بیتس» که یک کالج برجسته در حوزه هنرهای آزاد است، مدیران این دانشگاه در سال 2023 از کاهش 5 درصدی بودجه برنامه‌های سال 2023 خبر دادند و درعین‌حال از جایگاه استادان و کارکنان حمایت و تلاش کردند موقعیت مالی این دانشگاه را تقویت کنند. در این میان دانشگاه «نیوجرسی‌سیتی» در سال 2014 برخی اقدامات استراتژیک را در پیش گرفت که آن را از اهداف دانشگاه دور کرد و به دنبال آن با کاهش نرخ ثبت‌نام دانشجویان، افزایش رقابت و اجرای مدل چالش‌برانگیز بودجه‌ای مواجه شد که مدیران دانشگاه را بر آن داشت تا اجرای استراتژی جسورانه املاک و مستغلات را برای گسترش و توسعه پردیس‌های دانشگاهی در پیش گیرند. اما این اقدامات نیز نتوانست جذب دانشجو را در این دانشگاه افزایش دهد و بعد از آغاز همه‌گیری، دانشگاهی که بیش از حد توسعه پیدا کرده بود، با کاهش نرخ ثبت‌نام و جریمه‌هایی از سوی شرکای املاک مواجه شد. در سال 2023 برخی رشته‌های مقطع کارشناسی حذف شد اما این تلاش‌ها تنها توانست کمبودهای کوتاه‌مدت را برطرف کند اما تاثیر آنها بر جذب دانشجویان در درازمدت و ارزش دانشگاه همچنان وجود داشت.