چرا امسال بیشتر آبله‌مرغان گرفتیم؟

علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: روز گذشته دکتر محمدرضا کشت‌مندی، متخصص اطفال و مدیر بیمارستان کودکان اکبر مشهد اعلام کرد که میزان مراجعه کودکان مبتلا به آبله‌مرغان نسبت به سال گذشته هفت برابر افزایش داشته است. از طرفی گزارش‌ها حکایت از شیوع بیماری مخملک در این شهر دارد. بیماری‌ای که شامل تب طولانی و دانه‌های پوستی است. نگرانی‌هایی از شیوع گسترده‌تر و تهاجمی‌تر این بیماری‌ها شکل گرفت و یکی از مواردی که به‌عنوان علل این اتفاق مطرح شد، حضور پررنگ مهاجران کشورهای همسایه در این شهر مهاجرپذیر بود. مساله‌ای که در سال‌های اخیر تهدیدها و فرصت‌های زیادی را در کشور ایجاد و افکار عمومی را بیش از پیش نسبت به خود حساس کرده است. این موضوعات، پرسش‌ها و واکنش‌هایی را در اذهان عمومی ایجاد کرد که به منظور پاسخ به آنها در گفت‌وگوهای مجزا به بررسی علل آن پرداخته‌ایم.
آیا مهاجران مقصرند؟
نفیسه برهانی، متخصص اطفال جزئیاتی درخصوص چرایی رشد همه‌گیری آبله‌مرغان گفت: «در دو سال گذشته بچه‌ها ماسک می‌زدند و به سبب مجازی شدن مدارس، مواجهه کمتری با یکدیگر داشتند و فعالیت‌ها غیرحضوری بود. در این مدت کودکان از جهت اینکه بخواهند آنتی‌بادی و ایمنی کسب کنند خیلی ضعیف شدند و نتوانستند به‌خوبی مقاوم شوند. پس از قرنطینه به مدرسه رفتند و با جمعیت زیادی مواجه شدند. از طرفی هم امسال حجم مهاجرت به مشهد خیلی زیاد شده هم از کشورهای دیگر و هم از خود مردم ایران؛ به دلیل اینکه در سال‌های کرونا و دلایل دیگر نتوانسته بودند به مسافرت بروند. شاید یکی از علت‌های شیوع چندبرابری آبله در مشهد، مهاجرپذیری مشهد باشد. فقط کافی است یک نفر از ما در حرم مطهر و دیگر اماکن شهر این ویروس را به بچه‌ها انتقال دهد. سپس اینها هم به مدرسه می‌روند و آن را پخش می‌کنند. مشهد به دلیل زیارتی بودن، در فصول زیارتی حجم مسافر زیارتی زیادی را به‌خصوص از عراق می‌پذیرد. در حرم خیلی‌ها عامل انتقال این بیماری هستند و شاهد هستیم که مردم درحال سرفه و بیماری و حال بد به حرم می‌آیند و در آن فضای محدود و مسقف قرار می‌گیرند. همین باعث انتقال بیماری می‌شود. البته این انتقال بیماری خیلی هم بد نیست و بالاخره بدن باید آنتی‌بادی کسب کند.»
مخملک هم کنار آبله می‌تازد
برهانی درخصوص شیوع بیماری مخملک گفت: «مورد دیگری که شایع شده بیماری مخملک است و شیوعش معمولا میان کودکان کم است ولی الان در مشهد زیاد شده‌ است. این بیماری شامل گلودرد چرکی هست و برای کسانی اتفاق می‌افتد که قبلا دچار گلودرد چرکی نشده‌اند و بدن‌شان چون آنتی‌بادی ندارد وارد خون می‌شود و در واقع یک‌جور مسمومیت خونی است با آن گلودرد چرکی هم می‌گیرند که هم دوره بیماری طولانی تر می‌شود و هم کودکان مقداری بدحال‌تر می‌شوند و هم تب‌شان طولانی‌تر می‌شود و از بدن‌شان بیرون می‌ریزد و دانه‌های پوستی می‌زنند و خیلی خطرناک نیست مگر اینکه به سمت بیماری‌های جدی‌تر پیش برود و هم ریه را درگیر کند و می‌شود روی این بررسی‌هایی انجام شود.»
محمدرضا کشت‌مندی متخصص اطفال و مدیر بیمارستان کودکان اکبر مشهد درمورد نسبت آبله مرغان و کودکان گفت: «بیماری‌ های ویروسی در دوران کودکی شایع هستند خصوصا بیماری‌هایی که با بثورات هستند که مخملک و آبله‌مرغان هم جزوش می‌شود. آبله مرغان و مخملک همه‌ساله در خردسالان شایع است و این در روال عادی مشکلی ایجاد نمی‌کند. فقط در برخی موارد یک‌سری عفونت‌هایی به آن اضافه می شود که این عفونت‌ها منجر به بستری شدن فرد می‌شود. به‌طور مثال اگر بخواهیم بگوییم فرد صرفا به دلیل آبله‌مرغان یا مخملک بستری شده صحیح نیست؛ چراکه عوامل مختلفی باعث آن شده است. بیماری آبله‌مرغان در اطفال بیماری شایعی است و در اکثر موارد بدون عارضه است. اما در مواردی که ما امسال دیدیم ویروس به شکل تهاجمی‌تر نمود پیدا کرده بود. مشکلی که هست این است که در خیلی از موارد، بیمارانی که به‌صورت سرپایی و بستری موقت و دائم بودند به دلیل موارد شدید و البته حساسیت پزشکان نیز بود. بیمارستان ما یک بیمارستان فوق‌تخصصی در شرق کشور است و از قسمت های مختلف استان های همجوار برای ما بیماران اطفال می‌آورند و این آمار صرفا محدود به مشهد نیست. به‌صورت گلوبال ما میزان بستری سال قبل تا امسال را مقایسه کردیم.»
با این ویروس‌ها چه کنیم؟
این پزشک متخصص مواردی را درخصوص نحوه مواجهه با کودکان مبتلا به آبله‌مرغان تشریح کرد: «همان‌طور که گفتم آبله مرغان یک بیماری شایع در اطفال است و معمولا بدون عارضه است؛ اما نکته مهم این است که چطور با این بیماری برخورد شود؟ این بیماری در کودکان زیر دو سال و افراد بزرگسال پرعارضه‌تر و پر‌سروصداتر است. مواردی که دچار این مشکلات می‌شوند تب و بثوراتی دارند که به آبله‌مرغان شبیه است باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک ضمن آنکه درمان‌های رایج را انجام می دهد در مواردی که با مشکلات اضافه تری مواجه شده باشد درصورت نیاز به بررسی بیشتر و بستری به فیلدهای فوق‌تخصصی ارجاع می دهد. بعضی از این مواردی که بستری می‌شوند مربوط به عفونت‌های پوستی است. همان‌طور که می‌دانید خارش یکی از علائم شایع این بیماری است و اگر درمان درستی انجام نشود و داروهایی که بر خارش موثر هستند مصرف نشود، کودک شروع به خاراندن پوست کرده و همین باعث خراش‌های سطحی پوستی می‌شود و اولین سد دفاعی بدن از بین می رود و میکروب روی آن سوار شده و باعث می‌شود کودکان عفونت پوستی بگیرند. این عفونت‌ها شاید یکی از مسائلی است که ما روی آن حساس‌تر بودیم و با توجه به اینکه موارد محدودی مشکلاتی ایجاد کرده ما موارد دیگر را با دقت بیشتر مدیریت می‌کردیم که به مشکلات بعدی دچار نشوند. یک قسمتی از آن هم مرتبط با ذات خود میکروب است که تهاجمی تر شده و قسمتی از آن نیز مرتبط است با نوع برخوردی که خانواده کودک بیمار با این بیماری دارند، یعنی چون در روال عادی این بیماری راحتی است و با یک تب‌بر قصد مدیریت بیماری را دارند و در برخی موارد می‌گویند همین ضدخارش‌ها در دچار نشدن با عفونت‌های پوستی موثر است.» دوره نقاهت نیز حتما باید طی شود و در روال عادی اگر این اقدامات صورت بگیرد جای نگرانی وجود نخواهد داشت. مگر اینکه تعدادی از موارد خاص همان‌طور که گفتم افرادی که به هر علتی حساسیت بیش از حد داشته باشند، نوع واکنش‌هایی که این ویروس دارد، موارد زیر دو سال و بزرگسالان ممکن است نیاز به اقدامات تکمیلی دارویی و حتی بستری هم پیدا کنند.»

چرا 7 برابر بیشتر از سال قبل؟
مدیر بیمارستان فوق تخصصی اکبر مشهد گلوبال بودن این بیمارستان را علتی بر زیادتر بودن مراجعان به آن دانست و درمورد عوامل رشد این بیماری گفت: «قسمتی از آن شاید برگردد به اینکه ما در این دوره موارد شدیدی از عفونت‌های پوستی که به دنبال این بیماری ایجاد شده بود را داشتیم، بنابراین احتیاط بیشتری نسبت به آن داشتیم. عفونت‌های پوستی که سال‌های قبل به آن اهمیت نمی‌دادیم با توجه به واکنش‌هایی که امسال از این ویروس دیدیم تصمیم گرفتیم با وسواس بیشتری با این مقوله برخورد کنیم تا دچار عوارض کمتری شویم. در آماری که ما اعلام کردیم آمار بستری موقت و سرپایی با هم است و همان‌طور که می‌دانید کودکان در اکثر موارد اشتهای خود را نسبت به غذا از دست می‌دهند و همین امر باعث بی‌حالی شده و شدت مریضی بیشتر می‌شود. بستری اینها به دلیل توجه بیشتر به آنها است و اگر نیاز به آنتی‌بیوتیک است به‌صورت تزریقی انجام شود؛ چراکه به همان دلیل بی‌اشتهایی شاید همکاری لازم برای خوردن داروهای موردنیاز نداشته باشند. همان‌طور که گفتم اینجا بزرگ‌ترین مرکز فوق‌تخصصی اطفال در شرق کشور است و خیلی از بیمار‌ها شاید از جاهای دیگر به‌صورت ریفرال باشند و ما اینجا به‌صورت روتین بیمارانی از استان های همجوار پذیرش می‌کنیم. این بیماری اکنون تحت کنترل است و مشکل حادی وجود ندارد. اما ما بحث های آماری خودمان را داریم. اهمیت آن بیشتر به لحاظ آماری است و اینکه تمهیدات لازم برای مواجهه با آن در سال های آینده اندیشیده شود یا اینکه بخواهیم برخی از رفتارها را تصحیح کنیم و اگر لازم باشد آموزش‌هایی داشته باشیم. این آمار برای یک بازه زمانی کوتاه نیست که بگوییم حالت التهاب و بحران است.»

آیا مهاجران باعث شیوع آبله‌اند؟
کشت‌مندی درخصوص موثربودن مهاجران در شیوع هفت برابری این ویروس در مشهد گفت: «سویه ویروس را باید دقیق و علمی مشخص کرده و براساس آن نظر داد. ما هم چون هنوز کاری به آن شکل انجام نداده‌ایم در این مورد نظری نمی‌توان داد. بیمارانی که داریم شامل مدل‌های مختلف از جاهای مختلفی هستند اما اینکه اگر بخواهیم بگوییم این سویه خاصی از فلان‌جاست خیر؛ من آن را تایید نمی‌کنم و نظری درباره‌اش ندارم. اما اگر قرار بر بررسی باشد اطلاعات آماری ما برای این است مراکزی که در دانشگاه‌ها و مراکزی که در این زمینه‌ها کار می‌کنند در جریان باشند و اگر لازم است اقدامات مربوطه را انجام دهند. ویروس‌شناسی یکی از کارهای دشوار است و اگر شما بخواهید شدت بیماری‌زایی ویروس را به‌صورت مجزا با سویه سال گذشته مقایسه کنید باید نمونه‌های کافی وجود داشته باشد. یک‌سری بحث‌های علمی خاص دارد و نمی‌توان به‌صورت سطحی درباره‌اش صحبت کرد. ما از قمست‌های مختلف بیمارانی داریم و نمی‌توان گفت این ویروس در بیماران افغانستانی بیشتر بوده و ما چنین چیزی نداشتیم.»