معمای قلع‌و‌قمع شبانه درختان خیابان پاسداران؛
علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: روز گذشته دو عکس به اسم پادگان 06 ارتش که نشان از تفاوت حجم درختان داشت در فضای مجازی منتشر شد که با واکنش‌های زیادی همراه شد. بسیاری از افراد به‌خصوص در شبکه‌های اجتماعی خواهان رسیدگی به این ماجرا بودند که چرا درختان پایتخت با وجود نیاز مبرم به درخت برای کنترل آلودگی هوا همچنان بیسروصدا قلع و قمع می‌شوند و حتی شهرداری تهران نیز پاسخی برای این موضوع ندارد. چندی پیش نیز خشکاندن تعدادی درخت در خیابان توسط مالک یک ملک نوساز بود که ظاهرا دید ملکش را کور کرده بود. این مورد هم به سرعت در فضای مجازی دست به دست شد و انتقادهای زیادی را از سوی مردم و به‌خصوص فعالان محیط‌زیست به همراه داشت. قطع درختان مجموعه سعدآباد نیز خبر دیگری بود که باز هم مدتی در صدر رسانه‌ها قرار گرفت و با پاسخ‌های مبهمی همراه بود و درنهایت ماجرا آن‌طور که باید شفافسازی نشد. سریال قلع و قمع درختان در پایتخت گویا همچنان به‌دلیل نداشتن پاسخگوی مشخص بیسروصدا ادامه دارد، اما چرا؟
درخت‌بری به‌جای درختکاری؟
عکس منتشر شده با نام قطع درختان پادگان 06 ارتش ابتدا به نام پادگان لشگرک منتشر شد، اما مشخص شد این عکس مربوط به این پادگان اما واقع در خیابان پاسداران تهران است. تطبیق این دو عکس به‌خوبی نشان می‌دهد از تعداد درختان این پادگان از آبان‌ماه امسال تا بهمن‌ماه به‌طرز قابل توجهی کاسته شده است. جدای از اینکه مشخص نیست این اتفاق برای چه افتاده و تنه این درختان به چه منظوری و کجا رفته‌اند؟
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران در تذکر پیش از دستور خود در جلسه روز گذشته شورای شهر تهران با بیان اینکه تصاویر و خبری مبنی‌بر قطع گسترده درختان در پادگان ۰۶ و لشگرک منتشر شده است، گفت که لوکیشن پادگان ۰۶ و لشگرک متفاوت بوده و لازم است شهرداری تهران در این خصوص شفافسازی کند و اگر خبر غلط است آن را تکذیب کند؛ چراکه در آستانه روز درختکاری هستیم و این موضوع خوب نیست. امانی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اعلام کرد به محض دریافت پاسخی از شهرداری، آن را اعلام خواهد کرد.
حوزه‌های میراث فرهنگی و محیط‌زیست در سال‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای میان مردم پیدا کرده‌اند. از این رو اخبار مربوط به آنها به‌سرعت دست‌به‌دست می‌شود و واکنش‌ها و افکار عمومی بخش بزرگی از جامعه را بر می‌انگیزاند. قطع درختان سعدآباد، خیابان ولیعصر از همین دست موارد بود. در ماجرای سعدآباد هم شهرداری تهران و هم شورای شهر اعلام بی‌خبری کردند و به نقل از ناصر امانی، عوامل کاخ سعدآباد سه روز بعد به شهرداری اجازه ورود دادند! پس از آن روابط‌عمومی سعدآباد اعلام کرد این کار به‌علت خشکی درختان صورت گرفته است. این ناهماهنگی میان دستگاه‌ها و تصمیمات عجولانه، پیامدهای چندان خوبی در میان‌مدت و بلندمدت به همراه نخواهد داشت.
درخصوص قطع درختان خیابان ولیعصر اما ماجرا به گونه دیگری بود. احسان صفایی، معاون خدمات شهرداری منطقه یک درباره قطع شبانه درختان گفته بود: «درختان محور خیابان ولیعصر که خشک شده‌اند قطع خواهند شد، اما این خیابان، چون همیشه در آن ترافیک در جریان است و ما نمی‌خواهیم به ترافیک این خیابان دامن بزنیم؛ بنابراین شبانه این کار را انجام می‌دهیم و درختان این خیابان ثبت سامانه هستند.» در این موارد اطلاع‌رسانی به موقع درخصوص این عملیات‌ها می‌تواند هم از فشار روانی تحمیل‌شده به مردم و هم از هزینه‌های منعکس شده توسط جریانات مختلف بکاهد.
خسارت بریدن یک درخت زود جبران نمی‌شود
یکی از بهانه‌هایی که درخصوص قطع درختان مطرح می‌شود، اشغال فضای ساختمان‌سازی است. به‌طور مثال در مناطق شمالی تهران که از فضای سبز بیشتری برخوردارند ساختمان‌ها و برج‌هایی ساخته می‌شوند و مالک نیز بدون مجوز از شهرداری منطقه، اقدام به هموارسازی زمین و سپس ساخت‌وساز می‌کند. البته بدیهی است که مساله مسکن نیز درحال‌حاضر به امری مهم تبدیل شده است و مردم به‌خصوص در تهران و دیگر کلانشهرها در گیر و دار خانه‌دارشدن هستند؛ اما آیا کسی که تصمیم به زندگی در این شهر دارد، اکسیژنی برای تنفس نمی‌خواهد؟ طبق آمار رسمی، میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا رو به فزونی است و چطور می‌شود از چنین بحرانی که حال و آینده مردم را مورد هدف قرار داده چشم‌پوشی کرد. از طرفی خسارت ناشی از بریدن یک درخت را اصلا نمی‌توان در کوتاه‌مدت پاسخ داد. کاشت درخت و درختکاری اقدامی بلندمدت در راستای بهبود وضعیت محیط‌زیستی است، اما قطع آن می‌توان در مدت زمان کوتاهی به‌سادگی رخ دهد و تمام زحمات چندده ساله را به باد بدهد.
ضعف قانون یا ضعف اجرا؟
آشفتگی‌های موجود در بحث حراست از محیط‌زیست موجب شکل‌گیری قانونی تحت عنوان «حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درخت» شد. در ماده یک این قانون آمده است: «قطع درخت به موجب ماده 686 قانون مجازات اسلامی جرم است و حتی بدون شاکی خصوصی نیز دادستان حق تعقیب مرتکب را دارد.» شهرداری‌ها در محدوده قانونی و حریم شهر مکلفند ظرف مدت یک‌سال شناسنامه شامل تعداد و نوع درختان محل‌های مشمول این قانون را تنظیم کنند و این شناسنامه که هر پنج‌سال یک‌مرتبه قابل تجدید است ملاک و سند اجرای این قانون خواهد بود. بدین ترتیب قانون هم به این امر مهم پرداخته اما همچنان شاهد تخلفات مربوطه هستیم. جالب است که علی‌رغم بازنشر گسترده این خبر طی 24 ساعت گذشته، شهرداری تهران و نهادهای مرتبط به حوزه محیط‌زیست همچنان در سکوت به سر می‌برند و تاکنون هیچ توضیحی در این خصوص ارائه نشده است. به نظر می‌رسد قوانین موجود در این زمینه و همچنین شیوه اجرایی آن چندان محکم نبوده و نیست که این میزان درخت‌بری به آسانی انجام می‌شود. بد نیست عاملان و ناظران در این باره پاسخ دهند که علت اتفاق رخ داده چه بوده و آیا راهبردی برای جبران آن نیز وجود دارد؟
