دوبرابر شدن کنسرت‌های پاپ نسبت به جشنواره پارسال

رضا مهدوی، کارشناس، مدرس و نوازنده سنتور و منتقد حوزه موسیقی است. او در مدرسه هنر و ادبیات صدا‌و‌سیما از محضر محمدتقی صادقی و اسفندیار قره‌باغی و بعد‌ها از محضر وارطان ساهاکیان و محمدعلی بهارلو، داریوش صفوت و تقی بینش بهره برد. مهدوی نشان درجه یک هنری ۱۳۸۰ و ۱۳۹۲ در دو گرایش هنرآموزی و نوازندگی هم‌تراز با درجه تحصیلی دکترا همراه با نشان فرهنگ و هنر دارد. وی عضو شورای تخصصی فرهنگستان هنر دارای سوابق مدیریتی در هنرستان موسیقی سوره، دانشگاه سوره، مدیرکل مرکز موسیقی حوزه هنری و دفتر کتب موسیقی سوره است. او امسال دبیری جشنواره موسیقی را به عهده دارد و برای اینکه بدانیم در این حوزه چه اتفاقاتی افتاده است با او گپ‌ و‌گفتی داشتیم.

ما در جشنواره‌‌ امسال اجرا و سالن‌های بیشتری داریم و بخش پاپ دو برابر از سال گذشته است. بخش کودک و نوجوان برای اولین بار در این 38 سال به طور خاص اضافه شده است. کودکان بین 7 تا 18 سال از سراسر ایران آمده‌اند و 21 کودک به اجرای تک‌نوازی و بداهه‌نوازی می‌پردازند که در نوع خودش ویژه است، با توجه به سن‌شان، دختر‌ها و پسرها اجراهای قوی‌ای دارند. بخش پژوهش هرسال در رادیو توسط خودم برگزار می‌شد و به گفت‌وگو می‌پرداختیم. اما پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رشته‌های غیرمرتبط با موسیقی ولی با موضوع موسیقی، رساله‌های دکتری رشته‌هایی مثل پژوهش هنر و موسیقی اضافه شده و اینها را بررسی کرده‌ایم.

نکته‌‌ دیگر این است که جشنواره‌‌ امسال به نسبت سال گذشته بیشتر حالت رقابتی پیدا کرده است و ما جوایز بیشتری در مباحث گوناگون داریم و امیدوارم که این بخش رقابت در زمینه‌های مختلف کارش بیشتر شود.

در هر بخش که رقابتی اعلام شده است، کارشناسان و استادان خبره‌ای حضور دارند و موشکافانه بررسی می‌کنند. به عنوان مثال خبرگزاری‌ها که یادداشت، مصاحبه و نقد و بررسی دارند یا رادیو و تلویزیون و یا کسانی که پادکست و مستند می‌سازند همگی بررسی می‌شوند. در دیگر بخش‌ها هم به همین ترتیب کارشناسان حضور دارند و و مواردی را طبق شاخصه‌های علمی و تجربه‌های گذشته لحاظ و بررسی می‌کنند. در بخش پژوهش هم به همین ترتیب در اجرای صحنه‌ای که بالاترین جایزه جشنواره را که 100 میلیون تومان است، دارد... داوران در تالار رودکی می‌نشینند و اجرای کامل آنها را بدون حضور مردم و مثل یک کنسرت تماشا و از زوایای مختلف بررسی می‌کنند. ریتم، ملودی، تلفیق، آداب صحنه، نوع خوانندگی، اوج و فرودها را با توجه به موضوع امسال جشنواره که سبک زندگی ایرانی است، بررسی می‌کنند که چقدر به این سبک نزدیک است.

هرکسی که دوست دارد در رقابت شرکت کند آثارش را می‌فرستد تا بررسی شود. کتاب‌هایی که در طول سال به دبیرخانه فرستاده شده است، خیلی‌ها دوست دارند جشنواره رقابتی باشد تا حضور پیدا کنند. البته جشنواره در دو بخش رقابتی و غیر‌رقابتی برگزار می‌شود. ولی ما فکر می‌کنیم بخش رقابتی را باید در دیگر بخش‌ها هم تقویت کنیم و همه بخش‌ها را به جایزه نزدیک کنیم. یا اینکه جوایز دیگر با عناوین دیگر تولید کنیم و اینها را مصوب کنیم، چرا‌که من معتقدم ما خیلی جایزه در حوزه موسیقی در کشورمان کم داریم. شخصیت‌های برجسته‌ای داریم؛ استاد صبا را داریم، باید یک جایزه به اسم صبا بگذاریم. استادان دیگری داریم در گونه‌های نواحی و موسیقی تلفیقی و کلاسیک و... ما در دوره‌های مختلف می‌توانیم جایزه‌های مختلف و جشنواره‌های متعدد داشته باشیم که خروجی آن در جشنواره موسیقی فجر که کلان جشنواره کشور است و حساسیت بالایی دارد بیاید. این جوایز می‌تواند برای کسانی که دوست دارند در جشنواره حضور پیدا کنند به ویژه نسل جوان انگیزه ایجاد کند تا برای یک رقابت تازه‌تر حضور پیدا کنند، چه کسانی که جایزه گرفته‌اند چه آنهایی که نگرفتند. برای همین باید این فراوانی را توسعه دهیم و به فکر همه حوزه‌ها و هنرمندان موسیقی کشور باشیم.

اینکه ما در پهنه تالار وحدت اجرای خیابانی داریم، رقص‌های آیینی و بازی ‌های آیینی داریم که از موسیقی خراسان هستند و مردم می‌توانند از آن استفاده کنند. یک گروهی از کرمان داریم که به صورت کاپلا و کاپلا و بدون ساز اجرا می‌کنند که تداعی‌گر دهه 60 و ابتدای انقلاب اسلامی است. در کنار آن بخش سرود به شکل دیگری را داریم؛ سرود پاپ و مداحی است که در مجموعه آب و اتش اجرا می‌شود و مردم می‌توانند رایگان اینها را ببینند و دیگر اینکه ما امسال فرهنگسرای بهمن را انتخاب کردیم که از مرکز هم تمرکززدایی کنیم. این فرهنگسرا، تالار معتبری در این فرهنگسراست که امکانات ویژه دارد و می‌توان در آن کنسرت برگزار کرد. امسال‌ کنسرت ستاره‌های پاپ را در آنجا داریم، نسل قبل‌تر از نسل جدید هم در برج میلاد است که آنها هم معتبر و مردم هوادارشان هستند. امیدواریم در سال‌های بعد هم بتوانیم دیگر سالن‌ها را به عنوان توسعه فرهنگی و عدالت‌محوری برای مردم داشته باشیم و هر ساله به یک‌سری سالن‌های محدود در مرکز شهر بسنده نشود.

قیمت بلیت‌ها را امسال نسبت به سال قبل کاهش دادیم چرا‌که اعتقاد داریم مردمی که در طول سال به هر دلیلی نمی‌توانند کنسرت بروند -یا به خاطر قیمت بلیت یا دوری مسیر- فرهنگسرای بهمن این امکان را ایجاد می‌کند که کنسرت‌اولی‌ها به آنجا بروند. درست است ظرفیت کم است اما قدمی است که همه مردم بتوانند از آن استفاده کنند. در 14 استان دیگر هم اجرای‌ مناطق را داریم. پیشنهادم این بود از تهران هم گروه‌های خارجی و داخلی بتوانند به شهرستان‌ها بروند. اما ایاب و ذهاب و سالن‌های استان‌ها هم نکته مهمی است که باید برای سال بعد به آن فکر کرد.

بخش بین‌الملل تفاوت چندانی با سال پیش ندارد. ما افغانستان، تاجیکستان، هلند، آلمان، هندوستان و ارمنستان را داریم. می‌خواستیم گروه‌های بیشتری داشته باشیم، منتهی بودجه جشنواره اجازه نداد. پیش‌بینی من این بود که حداقل 10 کشور را داشته باشیم که این اتفاق نیفتاد چون هزینه‌های سنگینی دارد، دلار و یورو هر روز گران‌تر می‌شود، یورویی که ما امروز خریداری کردیم و موظف هستیم به‌روز خریداری کنیم، بالای 60 هزار تومان شد. بحث هتل و دستمزد این عزیزان است اما این کشورهایی که حضور دارند‌ را بر اساس نگاه جاده ابریشم انتخاب کردیم و در کنارش یکی دو کشور اروپایی هم حضور دارند. این انتخاب‌ها به دلیل این بود که موسیقی کلاسیک هم در ایران جایگاهی دارد. ما ارکستر سمفونیک تهران را داریم و خواستیم گوش‌های علاقه‌مند به این نوع موسیقی را پوشش دهیم. قطعا باید به بخش بین‌الملل به لحاظ رقابتی در سال‌های بعد ‌بپردازیم و امسال این توفیق را نداشتیم. چرا‌که خود خارجی‌ها هم دوست دارند اگر ببینند جایزه رقابت چنگی به دل می‌زند و ارزش دارد به لحاظ مادی، البته با همه ایران‌هراسی که برایشان ایجاد شده جایزه برایشان ارزش معنوی دارد، دوست دارند بیایند، بعضی از آنها حتی باور نمی‌کنند بانوان ایرانی در کنار مردان موسیقی اجرا می‌کنند یا موسیقی مستقلی دارند. دوست دارند بیایند ببینند. ما باید بحث رقابت را ایجاد کنیم و سالن‌های استاندارد داشته باشیم. تفاوت این بخش ما با سال گذشته در نوع انتخاب شخصیت‌های هنری است. ما سعی کردیم کمترین اجراهای تکراری را چه داخلی چه خارجی امسال داشته باشیم.

بخش کودک و نوجوان برای ما بسیار بسیار مهم است. چون اینها آینده‌سازان موسیقی هستند و هیچ وقت اجازه نداشتند که به تنهایی برای اجرا بیایند و توانایی‌هایی‌شان را نشان بدهند. گاهی به صورت نمادین از هنرستان‌های موسیقی دعوت می‌شد که در جشنواره حضور داشته باشند اما خب رقابتی وجود نداشت. امسال اما به صورت تک‌نوازی هم دعوت کردیم و بخش کودک و نوجوان به صورت یک بخش جداگانه تدارک دیده شد و به نظرم نقطه قوت این دوره این بچه‌ها هستند. بخش پایان‌نامه هم در این دوره مهم است چون ما خلأ رقابت را در دانشکده‌ها داریم و با این بخش کمک می‌کنیم که پایان‌نامه‌ها به رقابت برسند تا از آن طرف ایده هم به دانشجو داده شود.

امسال خوانندگان زیادی در حوزه پاپ در جشنواره حضور دارند. مردم هم از این مورد استقبال کردند. فرهنگ‌سرای بهمن 2 هزار نفر و سالن میلاد 2 هزار و 500 نفر گنجایش دارد که از همه این کنسرت‌ها استقبال شده است و بلیت‌ها به فروش رسیده است. ما چه بخواهیم چه نخواهیم کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، بخش مهمی از بدنه جامعه موسیقی کشور را تشکیل می‌دهند. اگر اینها را در عرصه رقابت بیاوریم قطعا خدمت بزرگی به خودشان و فرهنگ عامه جامعه کرده‌ایم. اگر اینها هدایت شده باشد و با هویت خالص ایرانی پاپ را بشنویم... ما می‌توانیم با هدایت این کار را انجام بدهیم. با اینکه پاپ وطنی نیست‌ اما در جشنواره رقابتی برایشان در نظر بگیریم، با کمک اساتید این حوزه می‌توان خط سیر و سیاست‌گذاری برایشان مشخص شود.

موسیقی پاپ ایرانی، بعد از انقلاب شکل خود را پیدا کرده است. بدنه این سبک به قدری وسیع شده که رسانه‌ها را تحت تاثیر خود قرار داده است. تا جایی که تک‌شیار‌ها در گونه‌های مختلف و البته‌ حجم بیشتری در موسیقی مردم‌وار بیشترین وقت مجوزهای مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به خود اختصاص داده است. با توجه به حضور موسیقی پاپ در بخش جنبی جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر در سال‌های گذشته، باید به این بخش از موسیقی کشور نگاه جدی‌تری پیدا کنیم. در کنار دیگر گونه‌های موسیقی ملی ایران، قبل اینکه نگاه جشنواره‌ای به این موضوع‌ باشد باید سعی کنیم موسیقی مردم‌وار با عنایت به ایرانی بودن در راستای سبک زندگی و خانواده ایرانی آن مدنظر باشد. از اصطلاح پاپ ایرانی به جای پاپ استفاده کنیم، چرا‌که هویت پاپ برای هر کشوری شناسه خود را داراست‌ و در ایران با تنظیم‌هایی از دیگر کشورها به گوش مردم می‌رسد که همانند هجوم دیگر زبان‌ها به زبان معیار فارسی محسوب می‌شود. ‌در مرحله اول باید برای آن جایگاهی قرار دهیم. می‌شود برای سال آینده جشنواره اختصاصی موسیقی تلفیقی با پاپ ایرانی داشته باشیم.

موسیقی پاپ ایرانی جایگاه فراگیر و رسانه‌ای دارد و مردم به این میزان از آن استقبال می‌کنند و از لحاظ اقتصادی هم آورده خوبی نسبت به موسیقی‌های دیگر دارد، باید برای آن شاخص‌گذاری کرد و به آن جایگاه ویژه قائل شد. پس از پایان جشنواره می‌توانیم بهترین آنها را شناسایی کنیم و با حضور چهره‌های شاخص و برتر پیشکسوت موسیقی پاپ دهه 60 الگوسازی و نمونه‌آفرینی داشته باشیم. یعنی وجه سومی را با این حرکت استخراج کنیم که آنها را به داوری هم بکشانیم و جایزه خاص و یا جایزه باربد را هم به آنها اختصاص دهیم. نباید این دید را داشته باشیم که پاپ برای سرگرمی مردم و درآمدزایی بخشی از جشنواره است و فقط به دنبال سود بردن از آن باشیم. امیدوارم برای این نگاهی که عرض کردم سال بعد بتوانیم بخش‌هایی از آن را اجرایی کنیم. متاسفانه امسال شرایط آن فراهم نیست.