توپ در زمین خاتمی است

محمد زعیم‌زاده، سردبیر: 22 بهمن 1387 در دفتر مجمع روحانیون مبارز سیدمحمد خاتمی اعلام می‌کند که آماده رقابت با محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست‌جمهوری 88 است. چند روز بعد میرحسین موسوی در حسینیه‌ای در جنوب شهر تهران اعلام می‌کند او هم کاندیداست. تردیدها برای خاتمی جدی می‌شود، او انصراف می‌دهد. ویژه‌نامه‌های نوروزی اصلاح‌طلبان که مزین به میزانسن خاتمی در حوالی پاستور است، شبانه جلد عوض می‌کنند. موسوی بعد از 20 سال خانه‌نشینی به صحنه آمد و در نازی‌آباد از ولایت‌فقیه گفت که جلوی دیکتاتوری‌ها را می‌گیرد اما در عرض شش ماه تا «نه غزه نه لبنان» پیش رفت. موسوی 20 سال خانه‌نشین بود. از زمستان 87 تا زمستان 89 به میدان آمد اما طوری سیاست‌ورزی کرد که دوباره 13 سال خانه‌نشین شد. نوستالژی‌های تاریخی همیشه جوابگوی موضوعات امروز ما نیستند اما گاهی بازخوانی‌شان تلنگر می‌زند. خاتمی امروز از یک ‌طرف در موقعیت بهمن 87 است و از طرف دیگر در موقعیت اسفند 90 که در دماوند رای داد. گرفتار بین دو موقعیت تراژیک؛ کناره‌گیری‌ای که منجر به رادیکالیسم 88 شد و رای مخفیانه‌ای که زمینه‌ساز انتخابات‌ 92 یا 96 شد. بیانیه 110 اصلاح‌طلب مشارکت‌جو امروز مساله پیش‌روی خاتمی است.
110 چهره دانشگاهی و رسانه‌ای جریان اصلاح‌طلب بیانیه شرافتمندانه‌ای صادر کرده‌اند. می‌توان درباره استدلال‌های آنها چون‌وچرا کرد و می‌توان به شکل جدی به ایده‌های آنها درباره روش‌های حکمرانی نقد داشت اما نمی‌توان عقلانیت و خیرخواهی و میهن‌دوستی پشت این کنش سیاسی را ندیده گرفت. این بیانیه پاس گل خوبی است برای رفع انسداد سیاسی در بخشی از فضای سیاسی کشور. آقای خاتمی بعید است این واقعیت را نبیند و متوجه نشود، حالا او باید تصمیم بگیرد که اگر در بخشی از جامعه وجهه‌ای دارد و توانی برای اصلاح، آن را پای این بیانیه عقلایی خرج کند یا دستورالعمل‌های مخربی که از اوین می‌آید. او اینجا با دو سطح از چالش روبه‌رو است؛ چالش انتخاب بین یک کنش پشتوانه‌دار و مستدل و احتمالا پرهزینه که احتمال شکست هم در آن کم نیست یا یک تصمیم غریزی و عافیت‌طلبانه و کم‌هزینه در کوتاه‌مدت و مخرب و پرهزینه در درازمدت. خاتمی باید تصمیم بگیرد به واقعیت سلام کند یا به تله فرمان رادیکالیسم صادرشده از جانب مصطفی تاجزاده بیفتد.
یک نقطه نزاع دیگر خاتمی، تصمیم‌گیری درباره خاتمی 1401 است. او در وقایع 1401 با دو جریان رجویسم-پهلویسم و رادیکالیسم موسوی مرزبندی داشت. واکنش خاتمی به بیانیه تند موسوی مهم‌ترین کنش خاتمی 1401 بود. او حالا باید تصمیم بگیرد همان خاتمی 1401 باشد و به توصیه خودش عمل کند یا به خاتمی 1401 پشت کند و به کمپین بیانیه تند موسوی و تحریم‌طلبان اضافه شود. تصمیم امروز خاتمی ممکن است برای جامعه به اندازه سال‌های 87، 90 ، 92 یا 96 مهم نباشد اما اولا برای بدنه اصلاح‌طلب مهم است، ثانیا برای ثبت در تاریخ اهمیت دارد.