سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: تولیدات علمی دانشگاه‌ها در دل مراکز تحقیقاتی دانشگاه تبدیل به راه‌‌حل‌های متناسب و پاسخ‌های مورد نیاز مسائل مختلف بوم و جامعه محیط دانشگاه می‌شوند. بنابراین شکل‌‌گیری مجموعه‌های تحقیقاتی تخصصی با اهداف مشخص یکی از کارویژه‌های پیاده‌سازی نتایج دستاوردهای علمی دانشگاه‌هاست. آزمایشگاه‌‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد از مجموعه‌‌هایی هستند که می‌‌توانند برای رونق بخشیدن به ارتباط دانشگاه با جامعه و البته صنعت نقش مهمی ایفا کرده و پژوهش‌‌های اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای را به معنای حقیقی کلمه عملیاتی کنند. درواقع مراکز تحقیقاتی دانشگاه‌ها را باید نبض حیات پژوهش دانشگاه دانست؛ مراکزی که بستر را برای تبدیل علم به ثروت و کاربردی‌ سازی علوم فراهم می‌کنند. چند سالی می‌شود که دانشگاه آزاد مراکز تحقیقاتی خود را رتبه‌بندی می‌کند و وضعیت و تغییرات آنها به‌صورت سالانه مورد رصد و ارزیابی قرار می‌‌گیرد تا از این طریق در کنار شناخت قوت‌‌ها، برای رفع کمبودهای این حوزه نیز برنامه‌ریزی شود. دانشگاه آزاد در حال حاضر 231 مرکز تحقیقاتی دارد که از این تعداد 50 مرکز تحقیقات پزشکی است. در آخرین رتبه‌بندی معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه 55 مرکز سطح یک معرفی شدند. در این گزارش به معرفی 10 مرکز تحقیقات برتر در دانشگاه آزاد از وجوه مختلف پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

1. مرکز تحقیقات فناوری و فرآورش مواد نو واحد نیشابور

مرکز برتر در تجهیزات آزمایشگاهی مستقل

مرکز تحقیقات فناوری و فرآورش مواد نو اولین مرکز تحقیقات حوزه‌ مهندسی مواد در شرق کشور است؛ مرکزی که در دانشگاه آزاد واحد نیشابور مستقر بوده و با دارا بودن کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های تخصصی پیشرفته در زمینه‌های مختلف مهندسی از جمله مهندسی مواد، مکانیک، برق، عمران و شیمی خدمات خود را عرضه می‌کند. تمرکز فعالیت این مرکز بیشتر براساس تحقیقات نیازمحور بوده و با توجه به نیاز و درخواست صنایع و جامعه هسته‌های تحقیقاتی تخصصی در زمینه مورد درخواست را تشکیل می‌دهد. مرکز تحقیقات فرآوری و فرآورش مواد نو واحد نیشابور مجوز فعالیت خود را در مردادماه 1396 از سازمان مرکزی دانشگاه دریافت کرد و در ابتدای فعالیتش براساس راهبرد ارتباط با صنایع منطقه، رسالت خود را در قالب دپارتمان‌های تحقیقات نانوفناوری، تحقیقات آهن و فولاد پیشرفته، فرآوری مواد معدنی پیشرفته، تحقیقات خوردگی پیشرفته، دپارتمان طراحی و ساخت مواد نو و دپارتمان اتوماسیون پیشرفته تعریف کرد. در ادامه و در بستر زمان و اعضای هیات‌علمی توانمند در حوزه انرژی، هسته ‌پژوهشی انرژی‌های نو به مرکز تحقیقات اضافه شد. فعالیت اعضای هیات‌علمی توانمند در این دپارتمان‌ها و هسته‌ پژوهشی منشا خدمات و افتخارات متعددی برای دانشگاه آزاد شد تا جایی که در سال 2021 دو نفر از اعضای مرکز در لیست دو درصد دانشمندان برتر جهان قرار گرفتند و در حال حاضر مجموعه مقالات ارزشمند منتشرشده به نام مرکز منجر به بیش از 2700 ارجاع و رسیدن به

h index، 28 در google scholarشده است. این مرکز تحقیقات حالا بعد از حدود شش سال توانسته در سه شاخص، یعنی تجهیزات آزمایشگاهی مستقل، همکارآزمایشگاه معتمد و استاندارد مستقل مرکز تحقیقاتی و مبلغ خدمات آزمایشگاهی بیشترین امتیاز را در بین سایر مراکز تحقیقاتی از آن خود کند. در حوزه تجهیزت مستقل آزمایشگاهی با توجه به محوریت گروه متالورژی و مواد و آینده‌نگری صورت‌گرفته فرآیند خرید میکروسکپ الکترونی روبشی(SEM) از زمان درخواست ایجاد مرکز تحقیقات به جریان افتاد و پس از گذشت یک سال از تاسیس مرکز خریداری شد. این ابزار به‌عنوان یک تجهیز با فناوری بالا و قابلیت‌ کاربرد چندگانه، کمک زیادی به توسعه‌ تولید علم و ارتباط صنعتی مرکز کرده است. در کنار این تجهیز، این مرکز مبادرت به ساخت دستگاه با فناوری بالای آنالیز حرارتی-ثقلی کرد که در کنار رآکتورهای مربوط به پیرومتالورژی موجود، بستر مناسب برای رغبت صنایع حوزه‌ معدنی به همکاری با مرکز را فراهم کرد. در شاخص همکارآزمایشگاه معتمد و استاندارد مستقل مرکز تحقیقاتی نیز باید گفت یکی از اولین اقدامات انجام‌شده ‌مرکز از بدو تاسیس، استراتژی توسعه بازار خدمات آزمایشگاهی با استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود بود. در این راستا و پیش از اعلام سازمان مبنی‌بر ضرورت عضویت مراکز آزمایشگاهی در شبکه راهبردی آزمایشگاهی معاونت ریاست‌جمهوری، مرکز تحقیقات مواد نو به‌صورت مستقل اقدام به انعقاد تفاهمنامه همکاری آزمایشگاهی با معاونت ریاست‌جمهوری کرد و درنهایت در سال 1399 به عضویت فعال در شبکه‌ آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی ریاست‌جمهوری درآمد. از سوی دیگر به گفته محمدحسین همتی رئیس این مرکز تحقیقات، با توسعه‌ ارتباط با صنایع و انعقاد چندین تفاهمنامه‌ صنعتی منجر به قرارداد و تصویب و اجرای چهار طرح پژوهشی به ارزش نزدیک به 10میلیارد ریال توانست بخش عمده‌ای از درآمد آزمایشگاهی خود را از طریق رفع نیاز این طرح‌ها و صنعتی‌سازی کاربرد تجهیزات آزمایشگاهی کسب کند. آن طور که او گفته است ارتباط موثر با شهرک‌های صنعتی منطقه نیز در افزایش مشتری‌های هدف تاثیر بسزایی داشت.

2. مرکز تحقیقات بذر واحد خوراسگان

مرکز برتر در فروش محصول

ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌‌های جهانی در سبزی و صیفی هر سال تمام بذر تجاری مورد نیاز خود را وارد کرده و ارز بسیار زیادی به این واسطه از کشور خارج می‌شود. بر همین اساس «خودکفایی در تولید بذر هیبریدی» یکی اقدامات دانشگاه آزاد در یک دهه اخیر است که برای رفع این چالش در دستور کار قرار گرفت. برای رسیدن به این هدف مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد واحد اصفهان (خوراسگان)، به‌عنوان یکی از مراکز پژوهشی در زمینه مهندسی کشاورزی با در اختیار داشتن امکانات آزمایشگاهی مجهز، سایت گلخانه‌ای و مزرعه‌ای وسیع از سال ۱۳۹۳ به‌طور رسمی و از سال ۱۳۹۰ به‌طور غیررسمی در حال فعالیت است.

فعالیت این مرکز تحقیقاتی با اصلاح و تولید بذر نسل اول (F۱) خیار پارتنوکارپ گلخانه‌ای آغاز شد و تا به امروز در دو سایت گلخانه‌ای و مزرعه‌ای (فضای باز)، روند اصلاح کلاسیک گیاهانی از قبیل گوجه‌فرنگی، فلفل، خربزه، انواع ملون، هندوانه، بادمجان، پیاز و دانه روغنی کنجد ادامه دارد. با اتمام مراحل تحقیقاتی در گیاه خیار، تاکنون ۹ رقم بذر هیبرید خیار گلخانه‌ای تولیدی، پس از تایید سازمان کنترل گواهی نهال و بذر، با اسامی سبا، ثنا، سامان، سما، سایا، سریر، سها، سورنا و سنم نامگذاری شد و تولید انبوه آن به شرکت زیرمجموعه مرکز واگذار شد. در این مسیر، مراحل تحقیقاتی اصلاح و تولید بذر گوجه‌فرنگی و فلفل گلخانه‌ای، انجام شده است و تاکنون چند رقم گوجه‌فرنگی با نام‌های تجاری هیوا، هاوین، هما، هوران، هیرو و هانا و چهار رقم فلفل گلخانه‌ای با نام‌های تجاری مارال، ماهور، ماهین و مایا ثبت شده است.

اگر بخواهیم روند 10 سال گذشته این مرکز تحقیقات را بررسی کنیم، می‌بینیم توسعه در چند بخش صورت گرفته است. پنج گروه پژوهشی هدفمند در این مرکز ایجاد شده که عبارتند از گروه پژوهشی اصلاح و تولید بذور هیبرید سبزی و صیفی گلخانه‌ای، گروه پژوهشی اصلاح و تولید بذور هیبرید سبزی و صیفی فضای باز، گروه پژوهشی آموزش، ترویج و بازاریابی محصولات کشاورزی، گروه پژوهشی فناوری مهندسی بیوسیستم در تولید بذر و گروه پژوهشی تکنولوژی دابل هاپلوییدی در اصلاح و تولید بذور هیبرید. در شاخص‌های مراکز تحقیقاتی، واحد خوراسگان در «مبلغ فروش محصول»، بالاترین امتیاز را گرفته است. علی سلیمانی، رئیس مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد واحد اصفهان (خوراسگان) در این باره می‌گوید: «اگر از سال 1399 تا 1402 بررسی کنیم می‌بینیم میزان فروش بذری که ممکن بود داشته باشیم حدود 20 میلیون بذر بوده است. برنامه‌ریزی کردیم تا تولید بذر را افزایش دهیم؛ در یک برنامه بلندمدت، هر سال به دنبال این هدف بودیم که بتوانیم تولید را 50 درصد بالا ببریم. اگر مبلغ فروش بالا بوده و شاخص شده، به‌خاطر برنامه‌ریزی صورت‌گرفته به شکل‌های مختلف در این زمینه از سال 1399 است.» به گفته او بعد از تاسیس گروه پژوهشی مدیریت، بازاریابی و فروش این هدف‌گذاری دقیق‌تر شد. سلیمانی می‌گوید: «از سال 1400 به این سو، بنای کار بر این است که هر ساله میزان فروش را صددرصد افزایش دهیم. اگر اکنون ملاحظه می‌کنید چنین اتفاقی افتاده، به‌خاطر زحمات همکارانی است که از سال 1399 برنامه‌ریزی کرده و هر ساله هدف‌گذاری کردند. اهداف سال‌های آینده نیز از هم‌اکنون مشخص است. در هر مورد از بذوری که اینجا تولید شده، دقیقا هدف را مشخص کرده‌ایم. گروه اقتصادی یکی از عوامل اصلی است. تولید ما دقیقا به هدف‌گذاری اقتصادی برمی‌گردد. اگر ببینیم منطقه‌ای نیاز دارد، حتما برای آن هیبرید و رقم را تولید خواهیم کرد.»

متن کامل گزارش را از اینجا بخوانید.