یک وس اندرسون ایرانی تمام‌عیار

آراز مطلب‌زاده، منتقد: چند جوان قرار است شبی را در عروسی دوست خود بگذرانند و سودای یک شب پر از بزن‌وبکوب، رقص، آواز و مست و منگی را در سر می‌پرورانند اما وقتی با شکل و شمایل رسمی و خانوادگی عروسی مواجه می‌شوند، تصویر رویایی‌شان از شب فرومی‌پاشد. اما همچنان وسوسه «زدن چیزی» با آنها باقی می‌ماند. وسوسه‌ای که نقطه آغاز فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» است و برسازنده جهانی است جنون‌آمیز، هجوآلود و معنازدایانه. جهانی که یک بک‌گراند فلسفی مفصل در تاریخ اندیشه بشری دارد و بازنمود آن در ادبیات داستانی غرب همیشه واجد اهمیت مطالعاتی بوده است. جهانی که معنایش در بی‌معنایی است. یک کلان گفتمان مشخص وجود ندارد و گفتمان‌های خرد جریان دارند. طنز و تلخی در هم آمیخته شده است. هرچیزی، از بشقاب گرفته تا فلان اندیشه تاثیرگذار بشری به یک اندازه استحقاق به مضحکه کشیده شدن را دارند. فراروایت‌ها سقوط می‌کنند و مفاهیم از پیش موجود مخدوش و منهدم می‌شوند. در سینما اعلاترین و پیراسته‌ترین شمایل این جهان را می‌توان در آثار وس اندرسون دید. جهانی موسوم به «پسامدرنتینه» یا «پست‌مدرن» که سروش صحت پس از سریال «شمعدونی»(1394) و مشخصا با آغاز سریال «لیسانسه‌ها»(1395) به سمت آن رفته است و در دو اثر اخیر خود یعنی سریال «مگه تموم عمر چندتا بهاره»(1401) و فیلم صبحانه با زرافه‌ها(1402) در ترسیم آن به بلوغی مثال‌زدنی و نایاب رسیده است.
نکته جالب توجه این است که صحت این جهان را برای روایت ایرانی‌ترین موقعیت‌ها برگزیده است. کیست که شیطنت‌های جوانانه‌اش در تعارض با مناسبات رسمی و خانوادگی ایرانی قرار نگیرد؟ فیلم هرقدر که جلوتر می‌رود در بازنمایی این موئلفه‌های پست‌مدرن قدرتمندتر می‌شود. در فیلم با فضایی ناهمگون، غیرعادی و غیرشفاف مواجه هستیم و فیلمساز به مدد یک هارمونی از پیش تعیین‌شده در روایت، صحنه‌پردازی، موسیقی و... مدام در حال آشنازدایی از مفاهیمی از قبیل رفاقت، عشق و رسالت پزشکی و به یک معنا در حال پشت پا زدن به «فراروایت‌ها» و به سخره گرفتن آنهاست. فیلمساز گاهی هراس و اندوه را با هم در هم می‌آمیزد و به واسطه خنده‌ای که از این هم‌آمیختگی از مخاطب می‌گیرد می‌توان از جهاتی فیلم را گروتسک هم نام نهاد. فیلم صبحانه با زرافه‌ها قطع به یقین تنها فیلم خوب جشنواره است. یگانه فیلم در خور تامل و تماشای جشنواره که هزار سروگردن از قدوقواره کوتاه برگزارکنندگان جشنواره و آثار انتخابی‌شان بالاتر است. باید در فرصتی مناسب درباره جزئیات فیلم حرف زد و اجزای آن را از مناظر گوناگون واکاوید. فیلم بسیار جای بحث دارد.