فوتبال به‌مثابه لولا و مفصل میان طبقات اجتماعی

زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: پیروزی ایران در بازی مقابل ژاپن در قالب امری که شاید برای مردم غیرقابل باور بود، خوشحال‌کننده بود اما این شادی جمعی یک نکته را نیز مورد توجه قرار می‌داد، اینکه در مدت زمان سال گذشته، همین شادی برای یک پیروزی نیز تبدیل به امر قبیحی شده بود که حتی برخی افراد در این فضا از شادی کردن، هراس داشتند. سوالی که وجود دارد این است که چه اتفاقی افتاده بود که تلاش می‌شد، پیروزی تیم ملی را تبدیل به امری دور از جامعه ایرانی کند. برای پاسخ به این سوال با محمدحسین شهرستانی، جامعه‌شناس گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

خوشحالی کردن برای باخت تیم ملی رسیدن به یک پارادوکس بود
محمدحسین شهرستانی با اشاره به اینکه رسیدن به شرایط امروز و شادی کنونی ملت امر عجیبی نیست، گفت: «جامعه اکنون به حالت طبیعی خود بازگشته اما نه به‌صورت کامل. اگر بخواهیم نسبت به سال قبل بگوییم، بله این شادی بیشتر شده؛ اما طی سال‌های گذشته و در چنین مواقعی شادی‌های خیلی بیشتری داشتیم. وضعیت امروز نیاز به توضیح ندارد و حالت طبیعی جامعه ایران این است که تیم ملی پیروز می‌شود و مردم شادی می‌کنند. آنچه نیاز به توضیح بیشتر دارد، وقایع سال گذشته است. می‌دانیم شرایط اجتماعی و روانی به‌گونه‌ای حاکم بود که قسمتی از جامعه را در حبابی قرار داده بود و آن حباب باعث شده بود بخشی از جامعه ایرانی در یک موقعیت خاص واکنش‌های خاصی از خودش بروز دهد. همان‌طور که به خاطر داریم جماعت معترض شیشه‌های مراکز عمومی را می‌شکستند اما آنها برای این‌کارشان می‌توانستند توضیحی ارائه دهند. اما خوشحالی کردن برای باخت تیم ملی رسیدن به یک پارادوکس بود و توضیحی برایش نداشتند. بنابراین یک رفتار متناقض و توضیح‌ناپذیر بود و کسی که این رفتار را انجام می‌داد دچار پارادوکس می‌‌شد و در دلش از این باخت و شادی که انجام می‌داد ناراحت بود. مردم ایران بسیار عاطفی هستند. ما ملتی داریم که خاطرات مشترکی باهم دارند. این بازی‌ها وجه دراماتیک و جذابی پیدا کرده، حساسیت‌برانگیز شده و هیجانات ملی را تحریک کرده است. بنابراین جامعه واکنش طبیعی خودش را نشان می‌دهد. البته اگر بار سنگین حوادث سال قبل نبود، می‌توانستیم شاهد واکنش‌های بیشتری هم باشیم.»
فوتبال میان طبقات اجتماعی به‌عنوان لولا عمل می‌کند
شهرستانی در ادامه به فعالیت رسانه‌های فارسی‌زبان که در چند وقت اخیر به دنبال کم کردن این احساس ملی شدن در جامعه ایرانی بودند، اشاره کرد و گفت: «طبیعی است رسانه‌هایی که تاکنون ساز مخالف با ایران می‌زدند اکنون و در این شادی جمعی همساز با مردم نشوند. رسانه‌های ضدایرانی طبق معمول حرف‌شان را می‌زنند اما این‌بار دیدیم که تاثیر چندانی نداشت. البته در داخل کشور هم اگر برخی بخواهند از این پیروزی‌ها در جهت مشارکت مردم و به‌عنوان یک امر سیاسی استفاده کنند، ممکن است مردم واکنش نشان نداده و همراه نشوند. بنابراین فضای فوتبال میان طبقات اجتماعی به‌عنوان لولا و مفصلی عمل می‌کند و می‌تواند نقاط اصطکاک را در بلندمدت روان کند. به‌خصوص اینکه تیم ملی اکنون بی‌حاشیه و ارزشمند است. نه آنطرف آبی‌ها می‌توانند از این ماجرا کره بگیرند و نه این‌طرف، می‌توان انتظار داشت که فورا چک را نقد کرده و از میدان فوتبال بهره سیاسی ببریم. اما این موضوع در میان‌مدت باعث تلطیف فضا می‌شود و این ا‌ن‌شاءالله به نفع ثبات ایران و ساختار آن خواهد بود. البته به این موضوع اشاره کنم که نمی‌شود، نسبت به قشری که سال گذشته رفتاری از خود نشان‌داد، واکنش کینه‌توزانه داشت. بخشی از برادران و خواهران ما ناراحت و عصبانی بودند که قسمتی از این ناراحتی زمینه حق و درستی داشته است. آنها رفتارهایی از خود نشان دادند که شاید خودشان هم از آن ناراحت باشند و موقعیتی نیست که بخواهیم آنها را محاکمه کنیم که چرا چنین کردید. حتی سلبریتی‌هایی که تحت‌ تاثیر فالوورهایشان هستند بعضی وقت‌ها حرف‌هایی می‌زنند که نباید خیلی جدی گرفت و آنها را مذمت کرد.»

تیم ملی نشان داد که ما می‌توانیم به دور از حواشی، برای کشورمان دستاورد داشته باشیم
شهرستانی با بیان اینکه‌ اعضای تیم ملی طی این دو سال رفتار هوشمندانه‌ای ارائه دادند نیز گفت: «جنس رفتار تیم ملی خیلی حرفه‌ای، باثبات و متانت بود. تیم ملی ایران در طول این دو سال جامعه ایرانی را قانع کردند راه این است که هرکسی کار خودش را درست انجام دهد. آنها الگوی خوبی نشان دادند که ما می‌توانیم به دور از حواشی برای کشورمان دستاورد داشته باشیم و با ثبات قدم در مسیرمان همه را قانع کنیم که می‌شود برای کشور کاری کرد و این حباب بدبینی و ایران‌ستیزی را شکست. تیم ملی همه را همراه و مجبور کرد که تسلیم زیبایی و ارزشمندی و همت و غیرت‌شان شوند. مقاومت‌ها را شکست و گاردها را باز کرد. یک روشی است که ما می‌توانیم با این متانت و ثبات رفتارها با جامعه ارتباط مجدد برقرار کنیم.