«تمساح خونی» شرافتی برای فیلم‌های کمدی

میلاد جلیل‌زاده، خبرنگار گروه فرهنگ: «تمساح خونی» اولین اثر سینمایی جواد عزتی، در جشنواره چهل‌و‌دوم رونمایی شد. از آن فیلم‌هایی که غالب مخاطبان وقتی از سالن سینما بیرون می‌آمدند، هم راضی هستند و هم خوشحال. راضی بودن از تماشای یک فیلم چه کمدی باشد، چه درام، چه در هر ژانر و حال و احوال دیگر، وضعیت طبیعی و شناخته شده است اما خوشحالی از کجا می‌آمد؟ راستش این است که وقتی هنرپیشه محبوبی مثل جواد عزتی قرار شد فیلم بسازد، خیلی‌ها نگران بودند که خوب از آب درنیاید و او اعتبار بازیگری‌اش را در حرفه کارگردانی ببازد اما ظاهرا این‌طور نشده. انگار دل خیلی‌ها برای عزتی شور می‌زد که چطور ظاهر می‌شود و این نکته‌ای است که اتفاقا به فیلم تمساح خونی هم ربط دارد. اگر عزتی تا این حد محبوب است، همه‌چیز به تکنیک بازیگری او برنمی‌گردد. بله درست است، شخصیت این بازیگر در فضای خارج از فیلم‌ها و سریال‌ها که آرام و بی‌حاشیه و متین است، در به وجود آمدن چنین محبوبیتی موثر بوده اما آنچه اهمیت اصلی را دارد و معمولا کمتر به آن توجه می‌شود، شخصیت یک بازیگر در فیلم‌هاست. همه فکر می‌کنند بازیگر فقط آنچه که سناریست نوشته و کارگردان اجرا می‌کند را پیاده می‌کند اما همیشه کاملا این‌طور نیست. بازیگر مولف ممکن است یک‌سری زیرلایه‌های شخصیتی را با خودش از فیلمی به فیلم دیگر ببرد. به عبارتی، چه آن فیلم کمدی باشد چه درام، چه تاریخی باشد و چه امروزی و نقشی که هنرپیشه‌اش بازی می‌کند چه کوتاه باشد و چه بلند، می‌تواند یک‌سری خصوصیات ثابت را همراه با بازیگرش به آن وارد کند. کاراکتر طنز جواد عزتی مردی است که به‌رغم بعضی رندی‌ها و خطاها، عموما آدم بدذاتی نیست. در رفتارهای غیراخلاقی وقاحت به خرج نمی‌دهد، انتقام‌جو نیست، گستاخ نیست، با بزرگ‌ترها یا زنان رفتار اصول‌مندی دارد عموما و بی‌رحم و تنگ‌نظر نبوده است. عزتی حتی وقتی نقش منفی هم بازی می‌کند، مقداری از این خصوصیات را با خودش به آن نقش‌ها وارد می‌کند. او برخلاف کاراکترهایی که مثلا مهران مدیری یا جواد رضویان بازی می‌کردند و بچه‌زرنگ و وقیح و چاپلوس و دروغگو و سودجو بودند، حتی در رندانه‌ترین رفتارهایش خالی از اصول اخلاقی نیست. رضا عطاران هم چنین شخصیتی خلق کرده بود، منتها مقداری سنتی‌تر. او هم در کل شمایل یک مرد سنتی ایرانی را داشت که حتی وقتی خلافکار می‌شد پا روی یک‌سری اصول سنتی‌اش نمی‌گذشت. همین چیزهاست که یک هنرپیشه طنز را به عموم مخاطبان نزدیک‌تر می‌کند و هر کس می‌تواند خودش را در او ببیند. بچه‌زرنگ‌هایی که کمدین‌های دیگر پیاده می‌کردند، برای اکثریت مخاطبان شبیه لات‌ها و زبان‌آورهایی هستند که خیلی از اوقات حق ما را می‌خورند، نه شبیه خود ما. اما جواد عزتی کاراکتری خلق می‌کرد که مثل خود ما بود؛ نه آنقدر بی‌عیب و خطا که حس کنیم ربطی به ما ندارد و نه به قدری بدجنس و بی‌انصاف که نه‌تنها حس نکنیم مثل ماست، بلکه فرسنگ‌ها از او فاصله بگیریم. اینها باعث محبوبیت شخصیت جواد عزتی شده‌اند و او وقتی فیلم ساخت، تمساح خونی هم دقیقا روی همین خط باریک میان رندی و اخلاق‌مداری حرکت کرده. با دو جوان طرفیم که در همه زندگیشان تا به حال باخت داده‌اند. آنها این بار دست به یک قمار بزرگ می‌زنند و با آدم‌های گردن‌کلفتی در می‌افتند اما آدم‌های کاملا بدی نیستند. در فیلم جواد عزتی، بدی پیروز نمی‌شود و اساسا چشم‌انداز روایت در سویی قرار نگرفته که مخاطب را با آدم‌بدهای قصه همدل کند و وقتی آنها در فیلم در نیل به اهداف‌شان از راه ناصواب شکست خوردند، آن مخاطب در دلش به اخلاقیاتی که باعث می‌شود ته فیلم‌ها این‌طور تمام شود، لعنت بفرستد. شاید عبارت شاهکار را نتوان در مورد فیلم تمساح خونی به کار برد چه اینکه این فیلم اگرچه به غایت سرگرم‌کننده و مفرح است، چیز چندانی به سینمای ایران اضافه نمی‌کند و از زمانه‌اش جلوتر نیست اما لااقل در نسبت با انبوه کمدی‌های مبتذلی که این روزها در سینمای ایران می‌بینیم همان نجابت و شرافت شناخته‌شده از شخصیت جواد عزتی را حفظ کرده است. ماجرای این فیلم در جاهایی اتفاق می‌افتد که به‌شدت مستعد شوخی‌های رکیک هستند اما فیلمساز روش‌های دیگری برای خنداندن مخاطب پیدا می‌کند. حالا جواد عزتی با اولین فیلمش به جشنواره فجر آمده است؛ فیلمی که در ژانر قصه می‌گوید، ریتم بالا و یکسره‌ای دارد، داستانش درست جمع می‌شود و در کارگردانی آن چیزی سرسری گرفته‌ نشده است.