چرا «پرویزخان» صرفا یک فیلم ورزشی نیست؟

سیدمهدی موسوی‌تبار، دبیر فرهیختگان‌آنلاین: فیلم‌های ورزشی عموما مورد توجه مخاطبان و حتی منتقدان قرار می‌گیرند. فیلم‌هایی که یا در ستایش یک چهره ورزشی ساخته می‌شوند یا برای تحلیل یا سودهی به نگاه بخشی از جامعه درباره یک اتفاق تاریخی درست می‌شوند. در سینمای ایران هم فیلم‌های ورزشی در رشته‌های مختلف ساخته شده و کشتی و فوتبال، بیشترین سهم را دارند. یکی از جدیدترین فیلم‌ها در این ژانر، «پرویزخان» به کارگردانی علی ثقفی و تهیه‌کنندگی عطا پناهی ساخته شده است. فیلم آن‌طور که از اسمش پیداست درباره شخصیت و زمانه پرویز دهداری است. اسم و چهره‌ای که احتمالا برای اکثر جوانان و نوجوانان حال حاضر ما، ناشناخته است. مربی خاص و متفاوتی که سبک و اخلاق خودش را داشت و چهره‌های متعدد و مستعدی را به فوتبال ایران معرفی کرد که همچنان از مفاخر فوتبال ما محسوب می‌شوند. ماجرای پرویزخان معطوف به بازی‌های آسیایی ۱۹۸۶ سئول است و نامه معروف استعفای 14 یا 15 بازیکن تیم ملی است. دوازدهم مهرماه سال ۱۳۶۵ و پس از حذف ایران از بازی‌های آسیایی، ۱۴ بازیکن ملی‌پوش کشورمان با انتشار نامه‌ای با انتقاد از رفتار شادروان پرویز دهداری سرمربی وقت تیم ملی، کناره‌گیری خودشان از تیم ملی را اعلام کردند و مدعی شدند تا وقتی این کادر فنی بر سر کار باشد آنها دیگر حاضر نیستند برای تیم ملی به میدان بروند و ترجیح می‌دهند کناره‌گیری کنند.
متن نامه متاثر از فضای حاکم بر جامعه آن زمان است و ظاهرا با دقت و آگاهی هم نوشته شده تا افکار عمومی را با توجه به شرایط روز کشور تحت تاثیر قرار بدهد. در میان فهرست امضا‌کنندگان اسامی بازیکنان استقلال و پرسپولیس بیش از سایر تیم‌ها دیده می‌شد و همین دلیل کافی بود تا پای این دو تیم مشهور پایتخت هم به این دعوا کشیده شود. به این اسامی دقت کنید: «محمد پنجعلی، شاهرخ بیانی، حمید درخشان، ناصرمحمدخانی، مرتضی فنونی‌زاده، ضیا عربشاهی، سیدمهدی ابطحی، شاهین بیانی، عبدالعلی چنگیز، احمد سجادی، غلامرضا فتح‌آبادی، اصغر حاجی‌لو، مرتضی یکه و فرشاد پیوس» مرحوم سیروس قایقران هم در این فهرست حضور داشت که در آخرین لحظات روی اسم خودش قلم قرمز کشیده است و از این استعفا انصراف می‌دهد. با توجه به حضور چهره‌های مشهور آبی و قرمز در میان منصرفان، فضای سکوها در زمان بازی‌های این دو تیم ملتهب می‌شد. ماجرای برف زدن به مرحوم دهداری که هنوز هم از دهان قدیمی‌ها نقل می‌شود.
یکی از ویژگی‌های خاص پرویزخان یا به تعبیری یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایش با سایر فیلم‌های ورزشی این است که قرار نیست صرفا راوی یک پیروزی یا نبرد فرد با فرد یا تیم با تیم باشد. پرویزخان از ویژگی‌های مرحوم دهداری می‌گوید و نگاه و تفکرش در زندگی و فوتبال. دهداری از مکتب شاهین آمده بود و شاهین‌ها، فوتبال برایشان همه چیز نبود و «انسان‌سازی» را به «بازیکن‌سازی» ترجیح می‌دادند. در فیلم هم قرار است همین ویژگی‌ها را ببینیم. در زمانه‌ای که سیاسیون بیشتر از حالا در فوتبال هم دخالت می‌کردند و کشور درگیر جنگ هم بوده صحبت از ایدئولوژی و نگاه و مکتب، شاید اصلا قابل فهم نبوده است. مسئولان فارغ از اینکه چه امکاناتی به تیم داده‌اند از همه تیم‌ها برد می‌خواستند و هزینه شکست تیم‌ها از پاداش پیروزی‌شان بیشتر بوده است.
در پرویزخان قرار نیست از دهداری ستایش شود و داستان هم از گذشته نمی‌گوید. بارها در این فیلم، شاهد این همانی هستیم و تکرار آنچه بر ورزشکاران و مربیان خاص در دهه‌های بعدی گذشت. بازی ایران و کویت که به‌عنوان نقطه عطف این فیلم در نظر گرفته شده تا حدودی حال و هوای بازی ایران و استرالیا را تداعی می‌کند. مساله این بار اما گلزنی خداداد عزیزی و پاس گل علی دایی نبود و دهداری با بازیکنانی این بازی را برد که برای اولین بار پیراهن تیم ملی را می‌پوشیدند. دهداری در این فیلم آن مربی خشک و متصلبی نیست که می‌گفتند و هنوز هم می‌گویند و وقتی پای منافع کشورش وسط باشد قید آبروی خودش را هم می‌زند. پرویزخان در مجموع و به‌عنوان یک فیلم‌اولی توانسته راضی‌کننده باشد و صرفا برای مخاطبان ورزشی ساخته نشده است و احتمال دریافت یک یا دو جایزه به‌طور خاص در بخش بازیگری هم برایش زیاد است.