جای خالی راهبری اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌ها

فرهیختگان: یک‌صدوچهل‌وهشتمین نشست علمی-تخصصی با عنوان«نقش دانش‌بنیان‌ها در رشد تولید و توسعه اقتصادی کشور» با حضور جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحب‌نظران، مدیران، کارشناسان دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی برگزار شد. در این نشست صابر میرزایی معاون پژوهش و توسعه مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست‌جمهوری به‌عنوان مدیر علمی نشست و مجید صاحبی نژاد معاون ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، و کریم حنفی‌نیری رئیس گروه پژوهش و آینده‌نگری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان به‌عنوان سخنرانان به ایراد نقطه نظرات خود پرداختند. یکی دیگر از سخنرانان این نشست یدالله دیوسالار پژوهشگر مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری بود که مشروح ارائه او درخصوص اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور را در ادامه می‌خوانید.
در ابتدا می‌خواهم تعریفی از مفاهیم دانش‌بنیان داشته باشم. درباره ارکان یا ستون اقتصاد دانش‌بنیان عرض کنم که چهار رکن دارد؛ آموزش، مشوق‌های اقتصادی و نهادی، زیرساخت‌های اطلاعاتی و مهم‌تر از همه، سیستم نوآوری. تمرکز این مطالعه هم روی سیستم نوآوری است. درمورد بیان مساله هم مشخص است درباره سیر تحول زمینه‌های سیاستی و قانونی سیستم دانش‌بنیانی اسناد بالادستی است و در دو دهه اخیر توجه سیاستگذاران داخلی بعد از تحریم فروش نفت از حرکت اقتصاد مبتنی‌بر منابع به اقتصاد دانش‌بنیان اتفاق افتاده است. الان برنامه‌های چهارم توسعه، صندوق نوآوری و شکوفایی، ابلاغ اقتصاد مقاومتی از ناحیه مقام‌معظم‌رهبری به‌صورت مشخص نشانه حمایت از نوآوری و وابستگی کمتر به واردات است. برنامه پنجم توسعه، قانون جهش تولید دانش‌بنیان و در سال 1402 در دو ماه اخیر بسته اعتبارات و مشوق‌های حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان همگی نشان از توجه به موضوع دانش‌بنیانی است. با توجه به این مواردی که گفتم باید ببینیم جایگاه ایران در شاخص جهانی نوآوری که دارای هفت رکن است، به چه شکلی است. آخرین آمار شاخص جهانی نوآوری در سال 2022 است. مقایسه سال 2022 با سال 2021 نشان می‌دهد که ایران در سال 2022 در رتبه 53 جهان قرار گرفته که بهترین رتبه ما طی سال‌های اخیر است. در رکن نهادی سال 2022 هفت پله تنزل داشته و در رتبه 31 جهان قرار گرفته. در رکن سرمایه‌گذاری و تحقیقات هم پنج رتبه تنزل کرده و در رتبه 54 جهان بوده و در رکن زیرساخت هم پنج پله تنزل و در رتبه 75 قرار گرفته است. در رکن پیچیدگی بازار درست است که 71 پله صعود کرده و در رتبه 11 قرار گرفته اما طبق عبارتی که در شاخص نوآوری جهانی است، فقدان سه زیررکن‌ به‌ویژه زیررکن سرمایه‌گذاری باعث شده که رتبه سه و به‌تبع آن رتبه 11 اتفاق بیفتد. در رکن پیچیدگی بازار نسبت به سال 2021 تقریبا ثابت بودیم. در رکن خروجی‌های دانش فناوری و رکن خروجی‌های خلاقانه که عامل پیشرفت و بهبود پله ایران در شاخص جهانی نوآوری بوده، ما پیشرفت خوبی داشتیم، خصوصا در خروجی‌های خلاقانه ما 13 پله صعود داشتیم و در رتبه 33 جهان قرار گرفتیم. بررسی جایگاه ایران در منطقه هم نشان می‌دهد درست است که در تقسیمات منطقه‌ای جهان و معرفی سه کشور نوآور، کشور ایران بعد از هند دومین کشور نوآور بوده اما در منطقه ایران بعد از کشورهای امارات، ترکیه، هند، عربستان و قطر در رتبه ششم قرار گرفته درحالی‌که در سال 2021 ایران شش پله از عربستان بالاتر بوده است.

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.