تنگه‌ای که اشک اروپا را درآورد؛
لیلی زواره‌ای، خبرنگار: انصارالله یمن با شروع جنگ رژیم‌صهیونیستی و حماس، حملات خود را به کشتی‌هایی که از دریای سرخ می‌گذرند، تشدید کرده و نگرانی‌ها را در مورد تاثیر آن بر انتقال نفت، غلات و کالاهای مصرفی از طریق این شریان تجاری بزرگ جهانی افزایش داده‌اند. به گفته جان استاوپرت، مدیر ارشد محیط‌زیست و تجارت اتاق بین‌المللی کشتیرانی، بخش زیادی از منابع انرژی اروپا، مانند نفت و سوخت دیزل، از طریق این آبراه وارد میشود. علاوه‌بر این محصولات غذایی مانند روغن و غلات و بسیاری از محصولات تجاری دیگر نیز از همین کانال وارد اروپا می‌شوند. نوام ریدان، کارشناس ارشد موسسه واشنگتن در زمینه سیاست خاور نزدیک درباره تاثیر این حملات به یورونیوز گفته است که برخی از کشتی‌های مرتبط با رژیم‌صهیونیستی با توجه به شرایط موجود برای رسیدن به مقصد مجبور هستند مسیر طولانی‌تری را طی کنند و همین امر باعث شده است این کشتی‌ها سفرشان از ۱۹ روز به ۳۱ روز افزایش یابد.
مونرو اندرسون، رئیس عملیات حفاظت کشتی‌ها که خطرات جنگ در دریا را ارزیابی و ارائه می‌کند هم درباره سرعت افزایش هزینه بیمه کشتی‌هایی که از دریای سرخ عبور می‌کنند، می‌گوید: «این حملات تهدیدی برای کشتی‌ها در دریای سرخ محسوب میشود و یک «مانع مهم» برای کشتیرانی تجاری در منطقه است. حادثه اخیر نشان‌دهنده افزایش بی‌ثباتی در منطقه است و احتمالا در کوتاه‌مدت شاهد افزایش نرخ بیمه‌ها خواهیم بود.» دیوید اوسلر، مدیر بیمه لویداما از رشد قیمت بیمه این کشتی‌ها خبر داده و گفته است: «هزینه بیمه برای کشتی‌هایی که از دریای سرخ عبور می‌کنند دو برابر شده است. این امر موجب شده که هزینه سفر این کشتی‌ها صدها هزار دلار افزایش یابد. این هزینه برای مالکان کشتی‌های رژیم‌صهیونیستی حتی تا میزان ۲۵۰ درصد افزایش داشته و برخی از شرکت‌های بیمه نیز اصلا آنها را تحت پوشش قرار نمی‌دهند.»
تنگه‌ای که اشک اروپا را درآورد
از ۹ تنگه و شاهراه آبی مهم دنیا، چهار تنگه هرمز، بابالمندب، کانال سوئز و تنگه مالاگا در منطقه شمال اقیانوس هند قرار دارند. از این چهار شاهراه، بیشترین نفت صادراتی به اروپا از سه تنگه هرمز، بابالمندب و کانال سوئز عبور می‌کند و مهم‌ترین این سه تنگه نیز تنگه هرمز است. رویترز تخمین زده که در نیمه نخست سال 2018 روزانه 17.4 میلیون بشکه نفت از منطقه تنگه هرمز صادر شده که حدود 35 درصد کل صادرات نفت جهان بوده است. همچنین در سال 2017 نیز روزانه حدود 5 میلیون بشکه نفت از تنگه‌های بابالمندب و 5.5 میلیون بشکه نفت هم از کانال سوئز به اروپا صادر شده است. نکته مهم آنجاست که در‌صورت بسته شدن بابالمندب، کانال سوئز نیز کارکرد خود را از دست می‌دهد.
در‌واقع نیمی از صادرات نفت جهان از غرب آسیا انجام میشود که باید از طریق سه تنگه هرمز، بابالمندب و کانال سوئز به اروپا و آسیا صادر شود. عمده نفت صادراتی به اروپا از مسیر تنگه‌هرمز، تنگه بابالمندب و دریای سرخ و کانال سوئز تامین میشود. واضح است بروز ناامنی در تنگه‌های فوق صادرات نفت به اروپا را مختل کرده و این قاره را با چالش جدی در حوزه انرژی مواجه می‌کند.
شاهراه آبی بابالمندب با اتصال میان شمال اقیانوس هند، دریای سرخ و دریای مدیترانه یک مسیر استراتژیک مهم برای ارتباط شرق آفریقا، آسیا و اروپا محسوب میشود. برآورد شده سالانه۲۱ هزار کشتی و روزانه حدود 3.8 میلیون بشکه نفت که برابر با ٦ الی7 درصد تجارت نفت جهان است از طریق این تنگه و درنهایت کانال سوئز جابه‌جا میشود. نقش تکمیلی بابالمندب برای کانال سوئز این تنگه را برای کشورهای حاشیه‌اش، آمریکا و متحدانش به مکانی استراتژیک با اهمیت ژئوپلیتیک تبدیل کرده است. حجم عظیمی از نفت‌خام، گازوئیل و سایر فرآورده‌های نفتی از خاورمیانه و هند از طریق این آب‌ها به‌سمت اروپا و نفت روسیه از این مسیر به هند و چین حمل میشود. با حوادث اخیر برخی شرکت‌های بزرگ کشتیرانی، حمل کالا و نفت از این تنگه را به‌خاطر حملات انصارالله یمن متوقف کرده‌اند. اما آمار شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد در ۱۱ ماه سال‌جاری میلادی روزانه 7.8 میلیون بشکه نفت و محصولات نفتی از این تنگه عبور کرده که ۱۸درصد بیشتر از دور مشابه پارسال بوده است. علت آن رشد خرید نفت روسیه توسط هند و چین، همچنین افزایش خرید نفت اتحادیه اروپا از کشورهای خاورمیانه عنوان شده است. با این وجود چهار شرکت بزرگ حمل‌ونقل از جمله MSC که بزرگ‌ترین خط کشتیرانی کانتینری جهان است، اعلام کردند به‌دنبال حملات یمن به کشتی‌ها، از عبور از کانال سوئز اجتناب خواهند کرد.
بابالمندب برای کدام کشورها دارد؟
این تنگه پس از ساخت کانال سوئز در سال ۱۸۶۹ بیشتر شد. جایگاه بابالمندب به اهمیت باز نگه داشتن کانال سوئز در ابتدا و در مرحله دوم باز نگه داشتن تنگه هرمز برای کشتیرانی به‌ویژه برای کشتی‌های نفتکش مرتبط است و هرگونه تهدیدی برای این دو گذر یا کانال سوئز به تنهایی کشتی‌ها را به‌سمت دماغه امید نیک هدایت می‌کند. به همین دلیل قدرت‌های بزرگ و متحدان آنها، به‌دلیل اهمیت جهانی آن در تجارت و حمل‌ونقل، برای ایجاد پایگاه‌های نظامی در نزدیکی و اطراف آن تلاش کرده‌اند. در همین راستا ایالات‌متحده پایگاهی در جیبوتی و در کرانه غربی تنگه بابالمندب ایجاد کرده و فرانسه نیز حضور نظامی دیرینه‌ای در جیبوتی دارد. بسته شدن بابالمندب تهدید اقتصادی بزرگی برای مصر محسوب میشود، زیرا وجود هر گونه مانعی در مسیر عبور و مرور به عدم‌تمایل کشورها و شرکت‌های بین‌المللی به استفاده از کانال سوئز هم منجر میشود؛ کانالی که مصر را از درآمدهایش به‌عنوان منبع مهم درآمد ملی، محروم می‌کند که این اتفاق نیز در ماه اخیر رخ داد.
سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (اوپک) در گزارشی تایید می‌کند بسته شدن تنگه بابالمندب به افزایش قیمت نفت بین ۵ تا ۱۵ دلار در هر بشکه منجر میشود و مانع ورود نفتکش‌ها از خلیج‌فارس تا کانال سوئز میشود. افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل با افزودن ۶ هزار مایل دریایی برای فرآیند حمل‌ونقل باعث میشود هزینه‌های حمل‌ونقل اضافی به بیش از ۴۵ دلار در روز برسد. چین بازیگر دیگر این صحنه ژئوپلیتیکی به‌شدت بر منافع اقتصادی- تجاری خود تاکید دارد. چین سرمایه‌گذاری درشتی در آفریقا و نواحی داخلی این قاره انجام داده و به همین دلیل هرگونه ناامنی در منطقه بابالمندب اهداف اقتصادی- امنیتی چین را دچار مشکل می‌کند. به همین دلیل چین سعی کرده با ایجاد پایگاه در کشور جیبوتی به توسعه قدرت نرم خود در قاره آفریقا و سپس جنوب اروپا ادامه دهد و منافع اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های خود را حفظ کند. عربستان‌سعودی دیگر بازیگر منطقه بابالمندب به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در جهان به دو تنگه هرمز و بابالمندب برای تجارت دریایی متکی است. این کشور برای حل کریدور تجاری- دریایی خود سعی در کنترل ساحل غربی یمن دارد و این موضوع یمن را به مرکز تنش تبدیل کرده است. باید توجه داشت رقابت استراتژیک و اقتصادی عربستان با ایران برای توسعه منافع اقتصادی- سیاسی در شرق آفریقا، نقش بابالمندب در منطقه را پررنگ می‌کند. امارات و عربستان به همراه قطر و ترکیه هم در‌حال تدارک برای ایجاد پایگاه‌های دائمی در آنجا هستند. با این تفاسیر حضور بازیگران در فضای پیرامونی تنگه بابالمندب به‌دلیل حجم بالای ترانزیت انرژی نفت و گاز طبیعی، تجارت و سرمایه‌گذاری، در موقعیت منازعه و رقابت شدید قرار دارد.
