زنجیره تامین مالی فناوری و نوآوری در کشور تکمیل می شود؟

پنجاه‌و‌نهمین اجلاس معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، پژوهشی و پارک‌های علم و فناوری سراسر کشور روز گذشته با حضور محمدعلی نژاد معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم، علی محمد سلطانی رئیس بنیاد ملی علم ایران، محمد محمدی‌مسعودی مدیر کل بورس و اعزام دانشجویان و جمعی از معاونان دانشگاه‌ها در دانشگاه تهران برگزار شد. در این اجلاس مسئولان صحبت‌های مختلفی پیرامون شرایط پژوهش، روند تولیدات علمی کشور و... مطرح شد.

پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم در این نشست با بیان اینکه ۶۰ درصد از کل مقالات منتشر شده ایران مربوط به وزارت علوم است، گفت: «از بین ۴۵۳ مقاله سلب اعتبار شده ۱۵۷ مقاله مربوط به وزارت علوم، ۱۴۶ مقاله مربوط به دانشگاه آزاد و ۷۱ مورد مربوط به وزارت بهداشت بوده است. انتشار مقاله تکراری، مسائل نویسندگی، داوری جعلی، سرقت مقاله، مشکلات داده و انتشار تصویر تکراری از جمله دلایل سلب اعتبار مقالات است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری موارد سلب اعتبار مقالات ایرانی عمدی نبوده و به‌خاطر ناآگاهی اتفاق افتاده است. بنابراین ما موظف به آموزش هستیم.» صالحی به تاکید رهبر معظم انقلاب در قانون برنامه هفتم توسعه در حوزه پژوهش و فناوری اشاره کرد و اظهار داشت: «در این قانون به افزایش شتاب پیشرفت و نوآوری علمی و فناوری کشور تاکید شده که این وظیفه اصلی ماست. یکی از اقدامات انجام ‌شده در حوز پژوهش تصویب آیین‌نامه جذب و به‌کارگیری پسادکتری توسط شورای عالی علوم تحقیقات ‌و فناوری است. با استفاده از این آیین‌نامه باید به‌دنبال این باشیم تا فارغ‌التحصیلان دکتری را به‌سمت پست دکتری ببریم.» او به انواع پسادکتری در این آیین‌نامه اشاره کرد و گفت: «نوع اول پسادکتری که پسادکتری تحقیقاتی است را پیش از این نیز داشتیم که در این آیین‌نامه حقوق پسادکتری تحقیقاتی به اندازه ۸۰ درصد حقوق استادیار دانشگاه تهران تعیین شده است. سامانه پسادکتری شورای عالی عتف به آدرس postdoc.atf.gov.ir راه‌اندازی شده است.» معاون پژوهشی وزیر علوم بیان داشت: «در مورد آیین‌نامه امریه پسادکتری و استفاده از ظرفیت پسادکتری در طرح سربازی هم گفت: «به‌زودی آیین‌نامه اجرایی امریه پسادکتری ابلاغ می‌شود و با مجوز رهبر‌معظم‌انقلاب ۵۰۰ ظرفیت امریه پسادکتری اختصاص داده شده است.»

در ادامه سجاد محمدعلی‌نژاد، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم با بیان اینکه اولویت توسعه، فناوری‌هایی است که نیازهای ملی و منطقه‌ای را رفع کند، گفت: «بر این اساس، بخش عمده‌ای از برنامه‌ها را تنظیم کرده و کمک‌ها را به پارک‌های علم و فناوری اختصاص می‌دهیم‌. همچنین توسعه فناوری‌هایی که پیشران باشد و بتوانند فناوری‌های دیگر را نیز توسعه دهند مانند هوش مصنوعی، زیست فناوری و کوآنتوم از دیگر اولویت‌های ماست.» او به ۳ ماموریت معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم اشاره کرد و افزود: «این ماموریت‌ها خلق، توسعه و تکمیل فناوری، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و ترویج علم و فناوری در جامعه فناورانه کشور هستند. دستورالعمل حمایت از پایان‌نامه‌های نیز به‌زودی ابلاغ می‌شود تا از این طریق شرایط برای حمایت از این حوزه فراهم شود.» محمدعلی نژاد از راه‌اندازی کارگزاری‌هایی در پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌ها خبر داد و گفت: «این کارگزاری‌ها به دارندگان طرح و ایده کمک می‌کنند طرح را به بخش خصوصی ارائه دهند. به این شکل، بخش عمده‌ای از دغدغه در تعامل استاد با بخش خصوصی و خارج از دانشگاه برای جذب سرمایه و فروش محصول رفع می‌شود و کارگزاری این کارها را انجام می‌دهد.» وی اقدام بعدی را توجه و تکمیل زنجیره ارزش راهبردی پیشنهادی برای هر دانشگاه دانست و گفت: «نگاه ما این است که در موضوعات مختلف کشور زنجیره تامین یا زنجیره ارزش راهبردی باید کامل شود. هر پارک علم و فناوری یا دانشگاه می‌تواند بخشی از این خلأها را رفع و زنجیره را کامل کند.»

معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم تصریح کرد: «برای هدایت زنجیره‌های ارزش راهبردی با وزارت کشور و وزارت صمت مذاکره کرده‌ایم تا نیازهای این وزارتخانه‌ها را بدانیم و در‌نهایت دبیرخانه‌ای تشکیل می‌دهیم که وظیفه جهت‌گیری و هدایت پارک‌های علم و فناوری را در تامین نیازهای وزارتخانه‌ها برعهده داشته باشد و اتصالات را بین وزارتخانه‌ها، معاونت علمی، وزارت علوم و پارک‌های علم و فناوری ایجاد کند.» وی تاکید کرد: «یکی از دغدغه‌های جدی تکمیل زنجیره‌های ارزش راهبردی است و جزء اولویت‌های اصلی ماست.» محمدعلی نژاد خاطرنشان کرد: «قانون جهش تولید دانش‌بنیان، ظرفیت‌های زیادی دارد که از آن به‌خوبی استفاده نشده است. در‌حالی‌که منابع دولتی برای توسعه زیرساخت‌های فناوری کافی نیست، ماده ۱۱ قانون جهش تولید دانش‌بنیان که اجازه اعتبار و معافیت مالیاتی می‌داد ظرفیت خوبی است و می‌توان با آن زیرساخت‌های موجود را توسعه داد و بهبود بخشید.» وی افزود: «برای نمونه می‌توان آزمایشگاه‌های مرجع را با معافیت مالیاتی مجموعه‌های تولیدی بزرگ توسعه داد و این موضوع در شورای راهبردی دانش‌بنیان هم مصوب شده است؛ ولی دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری غیراز پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف از این فرصت به‌خوبی استفاده نکرده‌اند.»

معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم گفت: «این معاونت می‌تواند برای راهنمایی مذاکرات و جلب فرصت‌ها به‌منظور استفاده از ظرفیت‌های این قانون به دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری کمک کند.» محمدعلی نژاد به اهمیت انجمن‌های علمی دانشجویی اشاره کرد و گفت: «به‌تازگی یک تفاهمنامه بین معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم با معاونت فرهنگی اجتماعی وزارت علوم برای استفاده از ظرفیت‌های انجمن‌های علمی دانشجویی منعقد شده است. این انجمن‌ها می‌توانند در مجموعه‌های دانشجویی امید ایجاد کند، آموزش‌های زیادی دارند و با هزینه کم رویداد علمی برگزار می‌کنند.» وی ادامه داد: «با این تفاهمنامه اعضای این انجمن‌های علمی می‌توانند با شرکت‌های دانش‌بنیان بهتر و بیشتر آشنا شوند. همچنین به ترویج علم و فناوری، ارتقای توسعه فردی دانشجو و تشکیل هسته پیش‌رشد کمک کنند. برای این هدف دبیرخانه‌ای را شکل خواهیم داد و از طرح‌های ویژه این انجمن‌ها از هر دانشگاهی حمایت می‌کنیم.» وی از همه دانشگاه‌ها خواست برنامه‌ای برای ورود و نقش‌آفرینی اعضای انجمن‌های علمی در حوزه فناوری تهیه کنند تا از توان و انگیزه آنها برای حل مسائل استفاده شود. محمدعلی نژاد اعلام آمادگی کرد تا از ۱۰۰ برنامه ویژه دانشگاه‌ها در حوزه دانشجویی و برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد که برای توسعه مهارت‌های فردی دانشجویان باشد، تا پایان این سال تحصیلی حمایت کنند.» وی گفت: «همه دبیرهای انجمن‌های علمی دانشگاه‌های کشور را در یک گردهمایی هفته آینده در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان دعوت کرده‌ایم تا بتوانیم هماهنگ‌تر برای این افراد برنامه‌ریزی کنیم.»

علی محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران نیز در ادامه این مراسم اظهار کرد: «امسال بیش از ۲۶۰۰ طرح ورودی و ۸۰۰ طرح تصویب شده داشته‌ایم. البته وقتی طرح‌ها بیشتر می‌شود داوری‌ها هم سخت‌گیرانه‌تر می‌شود ولی سعی داریم شاخص‌ترین پژوهش‌ها را حمایت کنیم.» وی به تغییرات بنیاد علم پرداخت و گفت: «سقف حمایت‌ها امسال نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته و سقف حمایت‌ها از ۱۸۰ میلیون تا ۴ و نیم میلیارد تومان رسیده است. بنیاد فراخوان‌هایی بر اساس اسناد بالادستی اعلام می‌کند، بر ماموریت‌گرایی دانشگاه‌ها نیز تاکید داریم، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار و تحقیق و توسعه نیز مد‌نظر است که آن را به دانشگاه‌ها ارجاع می‌دهیم.» رئیس بنیاد ملی علم ایران یادآور شد: «در ساختار جدید بنیاد ملی علم ۲۰ درصد حمایت‌ها مستمر و به‌صورت افقی است ولی ۸۰ درصد از حمایت‌ها بر اساس نیازهای کشور و فراخوان‌ها خواهد بود. برنامه‌ها و فراخوان‌های در سایت اطلاع‌رسانی می‌شود؛ برای نمونه در حوزه‌های انقلاب زیستی، کوآنتوم و پژوهش‌های علوم انسانی در زمینه‌های وحدت ملی، هویت ملی ایرانیان، فضای مجازی و سرمایه اجتماعی فراخوان داشته‌ایم.» سلطانی یادآور شد: «طرح‌های پژوهشی چند تخصصی هم داشته‌ایم که طرح‌ها تا سالی یک میلیارد تومان حمایت می‌شوند؛ ولی حداقل سه استاد برجسته از رشته‌های مختلف باید آن را ارائه دهند؛ این فراخوان هم‌اکنون باز است. پژوهش‌های عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان شکل دیگری از حمایت‌های ماست. ۱۸ فراخوان در این شاخص داشتیم که ارزش کلی آنها ۵۵ میلیارد تومان است‌.» او گفت: «در حوزه ماموریت‌گرایی دانشگاه‌ها نیز اگر دانشگاهی با تایید هیات‌رئیسه و هیات‌امنا ماموریتی تعیین کند از آن ماموریت حمایت می‌کنیم، به‌صورتی‌که استادان برجسته آن دانشگاه نیز در این طرح‌های ماموریت‌گرا حضور داشته باشند.»