با فرض ادامه وضعیت بارش‌ها برای مدیریت مصرف چه کنیم؟
زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز:کارشناسان هواشناسی و محیط‌زیستی معتقدند با توجه به تغییر اقلیم جهانی، امسال سال کم‌بارشی خواهد بود و احتمال دارد که تنش آبی امسال حتی از زمستان آغاز شود. پیش از این در رابطه با دو گزاره قبلی بسیار نوشته و گفته‌ایم و در گفت‌وگو با کارشناسان متعدد هم دلایل کم‌بارشی را بررسی کرده‌ایم.
بسیاری از کارشناسان محیط‌زیستی و پژوهشگران حوزه آب معتقدند اساسا ایران، کشور کمآبی است و این استدلال نیز به‌طور تاریخی قابل اثبات است. حالا در میان این کم‌آبی‌ها گاه‌گداری هم ترسالی بود و سیل‌هایی هر چند‌سال یکبار به‌وجود می‌آمدند اما در‌مجموع آنچه کارشناسان خبره حوزه آب به آن باور دارند، زخم کهنه کمآبی و خشکسالی است.
آنگونه که پیداست و پیش‌بینی‌های هواشناسی نشان می‌دهد، امسال هم سال کم‌بارشی است و امکان دارد در تامین آب حوزه‌های مختلف با چالش روبه‌رو شویم. از این رو پرسش اساسی ما در این گزارش این است که چه کارهایی باید برای مدیریت منابع آبی انجام دهیم و چه کارهایی نباید انجام شود؟ کدام‌یک از این کارها و امور به‌دست سیاستگذار حوزه آبی کشور است و کدام مربوط به مردم؟
با توجه به باور کارشناسان حوزه آبی، مبنی‌بر کمآبی دیرینه ایران، اما انگار حلقه مفقوده در حوزه آبی ما سیاستگذاری اصولی و مدیریت منابع آبی است. می‌توان گفت با هر بار ترسالی و خشکسالی، ما دچار بحران می‌شویم و پس از به‌وقوع پیوستن بحران، مسئولان حوزه آبی ما چاره‌ای می‌اندیشند. آنچه در این بین مغفول مانده، برنامه‌ای اساسی و بلند‌مدت براساس اقلیم کلی و ثابت ایران است، یعنی به‌طور مدون و منظم از سوی سیاستگذاران مشخص شده باشد که در‌صورت وقوع ترسالی یا خشکسالی چه اقداماتی باید پیش گرفته شود و پیش از وقوع چه کارهایی برای مدیریت مساله لازم است. اما می‌توان این را به جرات گفت هر بار با وقوع خشکسالی و یا ترسالی، سیاستگذاران حوزه آبی کشور دچار بهت و شوک می‌شوند و تنها به اتخاذ تصمیمات کوتاه‌مدت در بحران بسنده می‌کنند.
مهدی اسماعیلی‌بیدهندی، مدیرگروه محیط‌زیست پردیس البرز نیز معتقد است که امسال تا اینجای ماجرا سال به‌شدت کمآبی را تجربه کردیم. او در گفت‌وگو با فرهیختگان گفت: «تا به اینجای سال شهرهایی که عمدتا با تنش آبی مواجه هستند، بهره‌ای از نزولات آسمانی نبرده‌اند. شهرهایی مانند مشهد، تهران، اصفهان، یزد و اراک مناطقی هستند که متوسط بارش‌شان از میانگین کشور نیز پایین‌تر بود و این مساله، نگرانی‌های زیادی را ایجاد کرده است. شاید عمده‌ترین و بارزترین اتفاقی که شاهد آن خواهیم بود چالش تامین آب برای مصارف شرب‌مان در فصول غیرگرم سال باشد، یعنی زمستانی که ما در آن هستیم زمستانی است که یک ماه از آن رو به پایان است و آنچه باید از نزولات جوی دریافت می‌کردیم را دریافت نکردیم.» اسماعیلی‌بیدهندی ادامه داد: «مصارف آب در نواحی مختلف کشور ما مانند سایر نقاط دنیا عمدتا در سه بخش شرب، کشاورزی و صنعت است. اغلب در حوزه کشاورزی مصارف ما یا به‌صورت دیم است یا به‌صورت آبیاری توسط جوامع محلی و کشاورزان. به‌تبع آن وقتی نزولات جوی کافی نداشته باشیم اراضی تحت کشت دیم ما متاثر می‌شوند. در اینجا ما با کاهش قابل توجه فرآورده‌ها روبه‌رو می‌شویم. بخشی از گندم و جوی ما به‌صورت دیم است. این کاهش بارش روی میزان محصول به‌دست‌آمده، تاثیر می‌گذارد و به‌تبع آن کشور را در حوزه تامین این نهاده‌ها، فرآورده‌ها و محصولات دچار مشکل می‌کند. البته می‌توان برای آن چاره‌ای اندیشید. مثلا افزایش میزان واردات این محصولات تا این کاهش را مدیریت کرد.» او در ادامه گفت: «در حوزه مصارف صنعتی و مصارف شهری که مصرف آب شرب در قالب مصارف شرب ما دیده می‌شود، ما با یک چالش متفاوتی روبه‌رو هستیم. ما نمی‌توانیم بگوییم که آب شرب‌مان را وارد می‌کنیم. ما می‌توانیم محصول کشاورزی که کشت می‌کردیم و اکنون به دلیل کاهش بارندگی، برداشت آن محصول کاهش پیدا کرده را می‌توانیم وارد کنیم. اما آب شرب را نمی‌توانیم وارد کنیم. بنابراین باید منابعی که برای آب شرب درنظر گرفته شده مدیریت شود و به طریق اولی مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. در ساختار حکمرانی کشور ما، هم سیاستگذار نقش‌آفرین است و هم مردم. این نقش‌ها هم ماهیت تصمیم‌سازی در هر دو طیف است و هم ماهیت تصمیم‌‌گیری.»
برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.
مطالب پیشنهادی
