چگونه در وضعیت اینترنت از آخر، اول شدیم؟

علی ملکی؛ فرهیختگان آنلاین: «این خبر کذبیه که دیروز دوباره این روزنامه فرهیختگان زده و امروز هم چک کردم دیدم دوباره روی این خبر کذبش اصرار داره...» این واکنش وزیر ارتباطات به گزارش‌های فرهیختگان از رو به زوال بودن کیفیت اینترنت، افزایش چندبرابری قیمت آن و حذف برخی بسته‌ها بود.

از ابتدای امسال تا کنون گزارش‌های متعددی راجع به این موضوع تهیه کردیم و نقدهایی وارد ساختیم. در «با این اینترنت کجای جنگ غزه ایستاده‌ایم؟» از نقش فراموش‌شده این فضا در جنگ گفتیم، با «قطع ارتباط با لبه فناوری» از جای خالی برنامه‌ریزی برای حکمرانی در فضای مجازی نوشتیم،«به ما هم بگویید چرا اینترنت قطع می‌شود؟» را مطرح کردیم و «چند تا ۳۰ درصد؟» را به بهانه گران‌تر شدن بسته‌ها منتشر کردیم و در نهایت «بسته‌های به‌صرفه اینترنت دوباره غیب شد؟» باعث دلخوری وزارت ارتباطات شد.

اخیرا انجمن تجارت الکترونیک تهران با انتشار یک گزارش مفصل، وضعیت اینترنت را تحلیل و بررسی کرد و طبق آن مشخص شد که پراختلال‌ترین اینترنت در جهان از آن کشور ماست!

در این گزارش وضعیت اینترنت ایران در سه شاخص اختلال، محدودیت و سرعت در میان 50 کشور مختلف بررسی شده است. با توجه به رتبه‌بندی‌ ایران در شاخص‌ اختلال (۴۷/۵۰) محدودیت(۴۹/۵۰) و سرعت (۵۰/۵۰) در مجموع با کسب ۱۴۶ امتیاز منفی از مجموع ۱۵۰ امتیاز ممکن، در صدر کشورهای دارای بدترین کیفیت اینترنت قرار دارد.

اختلال در اینترنت ایران

اختلال مقطعی: اختلال‌هایی که به دلایل طبیعی یا فنی و به صورت موردی رخ می‌دهد در این گروه قرار می‌گیرد. علت این اختلال‌ها از قطع لینک‌های ارتباطی در شبکه‌ی اینترنت بر اثر حوادث طبیعی تا مواردی چون حملات سایبری، قطع برق، خطای پیکربندی و موارد مشابه است.

اختلال‌های مقطعی از تیر تا آبان

اختلال مستمر: گروه دوم اختلال‌ها، اختلال های تقریبا دائمی شبکه به خصوص در ساعت اوج مصرف(۲۰:۰۰ تا ۲۳:۰۰) است. بررسی‌ها نشان داده است که اختلالات (۱۰ تا ۵۰ درصدی) در اینترنت ایران، که در اردیبهشت ٪۱۷ دامنه‌ها را شامل می‌شد، با روند رو به بهبودی در آبان و آذر ۱۴۰۲ به ٪۱۱ کاهش پیدا کرد.

ایران با میانگین حدود 48 درصد وبسایت دارای اختلال، قبل از چین با میانگین حدودی ۴۷ درصد به عنوان اولین کشور با بیشترین اختلال اینترنت در ۹ماه اخیر است. «خط تیره» در این جدول به معنی قرارنگرفتن کشورهای منتخب در میان پایینترین کشورهای این رتبه‌بندی است؛ به این معنا که حتی همین کشورهای انتهای جدول نیز در تمامی ماه ها جزو کشورهای با اختلال بسیار زیاد نبودند، ایران در این ماه‌ها صدرنشین این جدول است.

بیشترین اختلال در روز مربوط به کدام ساعات است؟

بررسی شاخص تاخیر «Latency» از دو پروایدر همراه اول و ایرانسل در آبان ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که ساعت های ۱۷ تا ۲۳ همزمان با افزایش مصرف کاربرها، Latency دسترسی به اینترنت نیز روندی افزایشی داشته است.

در قطعی کامل، اولیم!

ایران، هند و پاکستان سه کشور اول از حیث بیشترین قطعی و اختلال سراسری خودخواسته (سیاسی) اینترنت در نیمه اول سال ۲۰۲۳ قرار گرفتند. براساس بررسی‌های وب سایت surfshark، اغلب این قطع شدن های اینترنت ایران در روزهای جمعه و در رابطه با حوادث سیاسی-اجتماعی زاهدان رخ داده است. ایران با قطع (۱۴بار)، هند (۹ بار) و پاکستان (۳بار) به ترتیب محدودترین اینترنت‌های جهان در نیمه اول سال ۲۰۲۳ بودند.

در فیلترینگ هم صدرنشینیم

ایران با میانگین حدود۴۹.۵ درصد وبسایت فیلترشده، پس از چین با میانگین حدودی 49.4 درصد به عنوان اولین کشور با بیشترین محدودیت اینترنت در ۹ماه اخیر است.

کشورهای با بیشترین محدودیت در بازه زمانی فروردین تا آذر 1402

ایران در انتهای جدول شاخص دسترسی آزاد به اینترنت

وب سایت Freedom on the Net در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۷۰ کشور را از حیث دسترسی آزادانه به اینترنت )با شاخص هایی مانند نقض حقوق کاربر، موانع دسترسی و محدودیت در محتوا) بررسی کرد. ایران پس از میانمار و چین در بدترین وضعیت از دسترسی آزادانه به اینترنت در میان ۷۰ کشور است.

علاوه بر همه این‌ها تحریم‌ها هم گریبان‌گیر ایرانیان در دسترسی به اینترنت آزاد شده. نهادها و سازمان‌های بین‌المللی با تعریف چارچوب ضدانسانی، قوانینی تدوین کرده‌اند که محدودیت‌های گسترده‌ای برای کاربران و کسب‌وکارهای ایرانی ایجاد می‌کند. براساس همین قوانین، بسیاری از کسب‌وکارها دسترسی IPهای ایرانی‌ها را محدود کرده‌اند.

عجیب‌تر از فیلتر کــردن ســایت‌های خارجی، فیلتـر کردن سایت‌های داخلی برای کاربران خارج از کشـور اســت. بسیاری از وبســایت های دولتی و بانک هــای ایرانـی بـرای کاربران بین‌المللـی در دسترس نیسـتند. در بررسـی انجـام شـده از بیـن ۱۰۰ وب سایت ایران برتر دولتی ، ۵۷ وبســایت از خــارج از کشــور در دسترس نیست؛ وب ســایت های مهــم کشــور از جملــه مجلس، وزارتخانه‌هــا، ســازمان های بــزرگ کشــور، شــاپرک و... بــرای کاربران غیرایرانی در دسترس نیســت.

پس از بررسی‌ها مشخص شد که عمده خدمات این وبسایت‌ها به ‌ترتیب شامل نهادها و وزارت‌خانه های دولتی، خدمات عمومی (امور مرتبط با بیمه و آموزش) و موسسات مالی و بانکی است.

سرعت اینترنت در ایران هم بر اساس هر سه شاخصLatency ، Bandwidth و DNS وضعیت وخیم‌تری نسبت به موارد قبل دارد و از بین50 کشور در رتبه پنجاهم جای گرفته است.

با همه این‌ها بازهم دیدیم که بسته‌ های اینترنتی در روزهای اخیر گران‌تر شدند و ما نیز پس از مطالبه‌گری نسبت به ساماندهی این وضعیت با اتهام «اصرار بر انتشار مطالب کذب» از سوی وزیر ارتباطات روبرو شدیم. به هر حال این افزایش قیمتِ یکباره مشروط به افزایش کیفیت طی شش ماه آینده است و  در ادامه منتظر و البته امیدوار به عملی شدن این شرط خواهیم بود.