حرفه‌ای‌های رسانه چگونه اخبار غزه را پوشش دادند؟

مریم فضائلی، خبرنگار: نزدیک به 100 روز از آغاز طوفان الاقصی می‌گذرد. جنگی که از سال 1948 آغاز شد و حالا بعد از 75سال، در میدانی وسیع‌تر این نبرد با صهیونیست‌ها ادامه دارد. در وضعیتی که سازمان‌های جهانی چشم‌ها و گوش‌های خود را در قبال جنایت انسانی در غزه بسته‌اند، اهمیت رسانه برای انتشار واقعیت بیشتر قابل درک است. شبکه‌های المیادین و الجزیره، جزء رسانه‌های مهم و اثرگذاری بودند که در پوشش بحران غزه، نقش‌آفرینی کردند و مرجع انتشار اخبار و وقایع مهم این منطقه بودند. آنچه می‌خوانید بازخوانی شیوه‌های بازنمایی و پوشش چند نمونه از اتفاقاتی است که در صد روز اخیر رخ داده است.

آتش‌بس و تبادل اسرا
یکی از وقایع مهمی که طی این جنگ رخ داد و جهانیان را متوجه اتفاقات غزه کرد، تبادل اسرای فلسطینی با زندانیان رژیم‌صهیونیستی بود. براساس آمار صهیونیست‌ها در جریان طوفان الاقصی، نزدیک به 250 نفر اسیر شدند که ده‌ها نفر از این تعداد طی آتش‌بسی به مدت هفت روز با 7800 اسیر فلسطینی، مبادله شدند. دو رسانه المیادین و الجزیره در ایام آتش‌بس، علاوه‌برگزارش وقایع با کارشناسانی در نقاط مختلف جهان ارتباط گرفتند. در پنجمین روز آتش‌بس، المیادین از گذرگاه رفح، رام‌الله، زندان عوفر و بیتونیا گزارش زنده پخش کرد و به صورت همزمان با کارشناسانی در قدس اشغالی گفت‌وگو کرد. صفحه‌ نمایش این شبکه به شش قسمت تقسیم شده بود و لحظه به لحظه از نقاط حساس در غزه و فلسطین اشغالی گزارش می‌داد. در سومین مرحله از فرآیند تبادل اسرا، المیادین پوشش ویژه داشت و با انتشار تصاویری از تبادل اسرا با کارشناس‌هایی در کانادا، استانبول و رام الله به گفت‌وگو نشست.

همراهی یمن با فلسطینی‌ها
یکی از ویژگی‌های تحلیل‌هایی که در رسانه‌ الجزیره انجام می‌شود، به کارگیری کارشناسان بین‌المللی برای ارائه تحلیل‌هایی فراتر از یک نبرد نظامی‌ بود. برای مثال بعد از روز 19 اکتبر (28 آبان)، با گرفتن اولین کشتی صهیونیست‌ها توسط یمن، این کشور بیانیه‌ای داد و اعلام کرد: کشتی‌هایی که پرچم رژیم‌صهیونیستی دارند یا مورد استفاده شرکت‌های اسرائیلی هستند یا مالکیت آنها متعلق به شرکت‌های اسرائیلی است، توقیف یا مورد هدف قرار می‌گیرند. از آن زمان الجزیره ضمن پوشش اخبار توقیف این کشتی‌ها به ابعاد دیگر این موضوع هم پرداخت. برای مثال در مقاله‌ای به پیامدهای اقتصادی تصرف کشتی‌ها توسط حوثی‌ها (جریانی سیاسی و مسلحانه از شیعیان زیدی یمن) اشاره شد و ابعاد این حادثه را در فضایی فراتر از اتفاقات غزه مورد بررسی قرار داد. جدا از تحلیلی‌هایی که در این دو رسانه ارائه شد، ارسال تصاویری از تظاهرات گسترده مردم یمن در صنعا، آینه تمام‌نمایی از یک نبرد منطقه‌ای را به نمایش گذاشت. المیادین هم علاوه‌بر گزارش‌هایی که از اتفاقات یمن داشت، گزارش جالبی منتشر کرد که مورد توجه قرار گرفت. در این گزارش سراغ جوان‌های فلسطینی رفت که از مردم یمن برای حمایت از آنها تشکر کردند.

حضور در مناطق مستعد نبرد
از آغاز جنگ غزه تاکنون نظامیان صهیونیست با یورش به مناطق مختلف کرانه باختری، حدود ۲۰۰ فلسطینی را به شهادت رسانده‌اند. اردوگاه الفارعه در جنوب طوباس یکی از نقاطی است که عمدتا مورد هجوم صهیونیست‌ها قرار می‌گیرد. نکته قابل تامل این است که لحظات اولیه یورش نظامیان صهیونیست در روز شنبه 13 ژانویه، از دیدرس دوربین الجزیره خارج نشد. خبرنگار الجزیره در حال تهیه این گزارش بود و صدای انفجار و درگیری بین نیروهای مقاومت و نیروهای اسرائیلی در دیگر نقاط اردوگاه شنیده می‌شد. اینکه دوربین الجزیره در این نقطه از کرانه باختری قرار داشت، بی‌ارتباط با حوادث دو هفته پیش این اردوگاه نبود. در 19 دسامبر (28 آذرماه) هم چهار جوان فلسطینی در این اردوگاه به شهادت رسیدند و درگیری‌ها همچنان ادامه دارد.

پوشش واقعیت با رصد فضای مجازی
10 روز بعد از شروع جنگ، در روز 17 اکتبر (25مهر)، اسرائیل با زدن بیمارستان المعمدانی بیش از 600 غیرنظامی را به شهادت رساند. بعد از این اتفاق، درحالی‌که اسرائیل سعی داشت این اتفاق را برخورد یک راکت فلسطینی در غزه نشان بدهد و به نوعی این اتفاق را گردن نگیرد، الجزیره در گزارشی به ابعاد مختلفی این ماجرا اشاره کرد و به بررسی واکنش‌های جهانی نسبت به این واقعه پرداخت. برای مثال مدت کوتاهی پس از بمباران بیمارستان، اکانت‌های کاربران اسرائیلی مسئولیت بمباران بیمارستان را برعهده گرفتند که ازجمله این حساب‌های کاربری می‌توان به اکانت حنانیا نفتالی، سخنگوی رسانه‌های دیجیتال ارتش اسرائیل اشاره کرد که در توییتی نوشت: «نیروی هوایی اسرائیل یک پایگاه حماس را در داخل بیمارستانی در غزه بمباران کرد و تعدادی از تروریست‌ها کشته شدند.» البته حنانیا به سرعت این توییت را حذف کرد و در توییت دیگری اظهار داشت: «پیشتر خبری در رویترز منتشر کرده بودم که در مورد بمباران بیمارستان غزه منتشر شده بود و در آن به اشتباه گفته شده بود که اسرائیل بیمارستان را بمباران کرده است. من به اشتباه به اشتراک گذاشتم.» همچنین حساب‌های کاربری دیگری مثل اسرائیل بالعربیه، افیخای ادرعی و چند اکانت اسرائیلی دیگر هم ازجمله کاربرانی بودند که دچار خطای محاسباتی شده و در همان لحظات اولیه حمله صهیونیست‌ها به بیمارستان المعمدانی، این جنایت هولناک را فاش کردند و این فاش‌گویی از دید رصدگران فضای مجازی شبکه الجزیره دور نماند.

پوشش دادگاه لاهه
الجزیره در گزارشی با تیتر «دادگاه لاهه و جنگ غزه، مراحل دادخواهی و نتایج احتمالی آن» به ابعاد گوناگون این دادگاه اشاره کرد. در 11 و 12 ژانویه 2024، دادگاه بین‌المللی دادگستری در لاهه جلساتی را برای بررسی پرونده طرح شده توسط آفریقای جنوبی تشکیل داد. در این پرونده حمله نظامی صهیونیست‌ها به نوار غزه مورد بررسی قرار گرفت که در آن مقامات صهیونیست متهم به ارتکاب نسل‌کشی شدند. آفریقای جنوبی ادعای خود را بر این واقعیت استوار کرده بود که هزاران فلسطینی در نوار غزه به‌طور دسته جمعی کشته و آواره شدند و خانه‌های آنها ویران شده است. الجزیره و المیادین ضمن پوشش اخبار این رویداد، تصاویری از مقابل این دادگاه بین‌المللی منتشر کردند که معترضان به نسل‌کشی، در حمایت از مردم غزه، با پرچم فلسطین حضور داشتند.