زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: آمار اشتغال 35 درصدی فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی در سال تحصیلی 1397-1396 بر اساس گزارش‌های رسمی، نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از دانشجویان این حوزه عملا فرصتی برای درآمدزایی از حوزه کشاورزی ندارند. حالا همین مساله یکی از دلایل‌ برای تدوین نظام‌نامه جامع آموزش کشاورزی و منابع طبیعی از سوی وزارت علوم معرفی شده است. نظام‌نامه‌ای که در 6 ماده و 31 تبصره، اهداف مختلفی ازجمله ایجاد تحول در نظام آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی بر اساس اسناد بالادستی مانند بیانیه گام دوم انقلاب، هماهنگی و هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی کشور در اجرای افزایش بهره‌وری این دو حوزه، افزایش توانمندی‌های حرفه‌ای، تجربی و مهارتی دانشجویان با توجه به نیاز کشور در این حوزه‌ها را دنبال می‌کند. از طرف دیگر نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد که شرایط موجود کشور در حوزه تربیت نیروی انسانی در حوزه‌های کشاورزی و منابع طبیعی قابل قبول نیست و با توجه به اهمیت این حوزه استراتژیک برای ایجاد و تداوم امنیت پایدار در حوزه غذایی و زیست‌محیطی، لزوم بازنگری در وضعیت فعلی از ضرورت‌های این دوره به شمار می‌رود، اما واقعیت اینکه تدوین و اجرای این نظام‌نامه موافقان و مخالفانی دارد که نمی‌توان نظرات‌شان را نادیده گرفت. اساتیدی که معتقدند صرف تغییر و ادغام رشته‌های مرتبط با کشاورزی و منابع طبیعی نمی‌تواند تاثیری در اشتغال پایین فارغ‌التحصیلان این حوزه داشته باشد. از طرف دیگر مبهم بودن چگونگی اجرای این نظام‌نامه و نامشخص بودن سرفصل‌های جدید باعث سردرگمی داوطلبان خواهد شد، بنابراین به جای اجرای اینگونه تغییرات، باید زیرساخت های لازم را در دانشگاه‌ها فراهم کرد. با این حال دیدگاه موافق این نظام‌نامه، تغییر وضعیت تربیت نیروی انسانی حوزه کشاورزی به شرطی که آموزش‌های مهارتی در آن به شکل جدی دنبال شود را به‌عنوان راهکاری برای برون‌رفت از وضعیت فعلی می‌داند.

آمارهای آموزش عالی در حوزه کشاورزی چه می‌گوید؟
اما بد نیست پیش از اینکه بخواهیم ادله هر دو طرف را بخوانیم، نگاهی به جمعیت دانشجویی این حوزه و تعداد مراکز آموزش عالی داشته باشیم. بر اساس گزارش موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در سال تحصیلی 1400-1399 از جمعیت 3 میلیون و 173 هزار و 779 نفری دانشجویان، تنها 4 درصدشان یا به عبارت دقیق‌تر 126 هزارو 951 نفرشان دانشجوی کشاورزی و دامپزشکی بودند! جمعیتی که بر اساس اعلام خود وزارت علوم در 501 مرکز آموزش عالی حوزه کشاورزی و منابع طبیعی تحصیل می‌کنند. البته در این میان دانشگاه آزاد با برخورداری از 213 مرکز در جایگاه اول و بعد از آن پیام نور با 153 مرکز قرار دارد؛ جایگاه سوم هم به دولتی با 85 مرکز می‌رسد. در نگاه کلان‌تر هم 4 هزار و 71 کدرشته مرتبط با کشاورزی و منابع طبیعی در دانشگاه‌های کشور وجود دارد.

ایده جدید برای آموزش کشاورزی از کارشناسی مستقیم دکتری بگیرید!
این نظام‌نامه که هنوز زمان دقیق اجرای آن اعلام نشده، دو بند مهم در قالب ماده 4 و 5 دارد که تا حدی تکلیف وضعیت آموزش‌های مهارتی و همچنین مقاطع تحصیلی را مشخص کرده است. براساس ماده چهارم آن دروس مهارتی-اشتغال‌پذیری در قالب یک مجموعه 15 واحدی در برنامه درسی در نظر گرفته شده که شامل کاربینی، کارآموزی، کارآفرینی و کسب و کار، مهارت‌های نرم شغلی و کارورزی می‌شود. از 32 ساعت درسی برای هر کدام از دروس کاربینی، کارآفرینی کسب و کار و مهارت‌های نرم که بگذریم، طولانی‌ترین دروس مهارتی را باید کارورزی با 512 ساعت دانست؛ البته زمان در نظر گرفته‌شده برای کارآموزی هم بین 128 تا 256 ساعت است که برای تمام رشته‌های کارشناسی پیوسته الزامی خواهد بود. ماده پنجم این نظام‌نامه هم درباره یکپارچه‌سازی مقاطع تحصیلی است که از مقطع کاردانی پیوسته تا دکتری تخصصی را شامل می‌شود، اما موضوع قابل توجه این ماده آن است که در مقطع دکترای مستقیم، داوطلب می‌تواند مستقیما با داشتن مدرک کارشناسی، وارد مقطع دکتری شود؛ هر‌چند مدت زمان تحصیل در این دوره براساس شرایط و ضوابط وزارت عتف تعیین خواهد شد و هنوز جزئیات آن مشخص نیست. تبصره 28 این نظام هم نکته مهمی دارد که بر اساس آن بومی‌گزینی برای تمام مقاطع در رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی حذف می‌شود.
مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد:
فارغ‌التحصیل کشاورزی باید هم زراعت بداند هم خاک‌شناسی
محمدعلی باغستانی، مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد درباره تدوین نظام‌نامه جامع آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گفت: «این ایده ابتدا تحت عنوان دکترای حرفه‌ای از سوی دانشگاه آزاد مطرح شد، یعنی نزدیک به سه سال پیش این طرح را به وزارت علوم ارائه دادیم، اما این طرح رد شد. با این حال به نظر می‌رسد این نظام‌نامه، طرح خوبی است؛ چرا‌که ما یک نفر به عنوان کارشناس جامع در عرصه‌هایی که تولید به آن نیاز دارد، نداریم. در همین راستا نیاز داریم کارشناسانی را داشته باشیم که هم کمی زراعت، کمی باغبانی و حتی خاک‌شناسی بداند.» او در همین زمینه افزود: «آنچه ما به وزارت علوم ارائه دادیم، تحت عنوان دکترای حرفه‌ای بود. یعنی در آن اعلام کردیم علاوه بر اینکه دانشجو در دکترای حرفه‌ای باید دروس اصلی این سه رشته را به خوبی فرا بگیرد، باید نزدیک به دو سال هم در عرصه‌های تولیدی حضور پیدا کند. یعنی می‌خواستیم همان سیستمی که امروز در آموزش پزشکی داریم در حوزه تربیت نیروی انسانی این حوزه هم داشته باشیم.»

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.