دانشگاه‌ها باید به موضوع علم برای تعالی فردی و اجتماعی توجه کنند

نشست «روایت بصیرت» با حضور احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و اساتید و نخبگان دانشگاهی دانشگاه آزاد استان خراسان رضوی در واحد مشهد برگزار شد. در حاشیه این نشست از مجموعه 40 جلدی کتاب‌های «رهنامه» همزمان با سایر دانشگاه‌های کشور رونمایی شد. مجموعه «رهنامه» به همت انتشارات انقلاب اسلامی، دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب و دفتر نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها تهیه و تنظیم شده است.

اسلامی شدن دانشگاه با نگاه توحیدی به علم ممکن می‌شود
دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد در نشست «روایت بصیرت» با اشاره به نقش خواص در جامعه گفت: «وقتی صحبت از بصیرت می‌شود نگاه‌ها عمدتا به سوی خواص برمی‌گردد که چگونه در بزنگاه‌ها با نداشتن بصیرت موجب انحرافات جدی در مسیر حرکت جامعه می‌شوند. دانشگاه یکی از کانون‌های تربیت خواص است. سوال این است که چگونه می‌توان دانشگاهی بصیرت‌افزا داشت. آیا با این نگاه که علم سکولار که با علت و علل کاری ندارد را از غرب می‌آوریم، می‌توان چنین دانشگاهی داشت یا باید به ماهیت دانشگاه توجه کرد و در آن اندیشید.» وی ادامه داد: «آیا دانشگاه صرفا نهاد علم است یا نهاد بصیرت و معرفت؟ نکته بسیار مهم این است که رسالت دانشگاه چیست و محور دانشگاه، دانشجوست یا دانش. نسبت موضوع در دانشگاه با چه کسی و با چه چیزی تعریف می‌شود؟ امروز نسبت موضوع در دانشگاه ما با دانش تعریف می‌شود، نه دانشجو. اما آیا نگاه تربیتی این را طلب می‌کند؟ نگاه خداوند در قرآن چقدر با این نظر همخوانی دارد؟» رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «مفاهیمی همچون علم برای علم، علم برای جامعه و علم برای کار امروز در دانشگاه‌های غربی مطرح می‌شود، اما علم برای تعالی فردی و اجتماعی کجاست؟ آنچه امروز دانشگاه باید به آن توجه کند همین علم برای تعالی فردی و اجتماعی است. چگونه می‌توان چنین نگاهی را محقق کرد؟ ما از 300 سال گذشته واردکننده علمی هستیم که با تکنولوژی درآمیخته و با پیشرانی فناوری جامعه را به‌عنوان رکن سوم با خود همراه کرده است. جامعه و حتی دانش به دنبال فناوری و بهره‌برداری بیشتر قدرت‌ها از نظام خلقت هستند.» وی با اشاره به اینکه در سال 1383 اساسنامه‌ای برای وزارت فرهنگ و آموزش عالی نوشته شد و نام آن به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تغییر کرد، گفت: «این تغییر به این معنی است که دانشگاه با موضوع فرهنگی حتی در عنوان هم خداحافظی کرد درصورتی‌که عنوان آن باید به وزارت فرهنگ، علوم و فناوری تبدیل می‌شد زیرا این موارد سه‌گانه‌ای است که دانشگاه به آن می‌پردازد. همه ما مقالات علمی خود را زیر پرچمی به نام Elsevier منتشر می‌کنیم که نماد آن آدم ابوالبشر در حال خوردن سیب است که نشان از استمرار در عصیان و پایداری در خوردن میوه معرفت دارد. این نگاه کجا و نگاهی که می‌گوید «و علم آدم الأسماء کلها» کجا. این دو نگاه حاکم در عالم نسبت به علم است که یکی می‌گوید علم ابزار عصیان است و دیگری معتقد است علم اسباب تعالی است.» دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: «از آیاتی که به خلقت انسان اشاره دارد، چهار آیه ابزار شناخت انسان را سمع، ابصار و افئده و جهت‌گیری معرفتی آن را شکر معرفی می‌کند. سمع و عدل یا خردورزی و فراگیری در یونان وجود داشت اما آنچه تمدن اسلامی را به محوریت امام رضا (ع) متمایز کرد، ابزار ابصار بود.» وی با بیان اینکه اسلام، مشاهده خلقت و درک مساله را به نگاه تمدن‌های دیگر اضافه کرد، اظهار داشت: «قدرت بصیرتی که خداوند برای بهره‌گیری در علم به انسان عطا کرد در خیلی از تمدن‌های دیگر نتوانست جا بگیرد و سبب شد علم دستگیر آنها نباشد. خداوند در سوره حج می‌فرماید بعضی از قریه‌ها ظلم کردند و به عذاب الهی گرفتار شدند. کسانی که هم فراگیری، هم مشاهده و هم قدرت تعقل داشتند اما نتوانستند پایدار بمانند زیرا چشم دل آنها کور بود و به عبارتی بصیرت نداشتند. قدرت مشاهده مادی داشتند اما عوامل نظام هستی را درک نمی‌کردند.» دکتر طهرانچی با اشاره به اینکه خداوند از روح خود که یک امر ربانی بود، در انسان دمید و این روح در انسان دل، عقل و نفس را به ودیعه گذاشت، تصریح کرد: «رسالت ما در دانشگاه فقط توجه به عقل نیست، بلکه برنامه‌ریزی برای دل و نفس نیز در دستورکار دانشگاه است.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: «اگر فرد در نگاه بینشی خود ایمان نیاورد و نسبت به امر خداوند رب‌العالمین غفلت ورزد، علم فقط راهگشای دنیای او خواهد بود. چنین فردی می‌تواند عالم مسلمان باشد ولی نمی‌تواند عالم مومن باشد. می‌تواند علم را از غرب بیاورد ولی در آن کاری با خالق عالم هستی و ملک و ملکوت عالم ندارد. در چنین موقعیتی است که دانشجوی ما در بزنگاه کم می‌آورد. هم ملک و هم ملکوت به دست خدای خالق رب‌العالمین خلق شده و بر ماست که بر این دو باهم بنگریم. امروز دانشگاه ما فقط نگاه مُلکی دارد و میان پدیده‌های ملکی و ملکوتی نمی‌تواند ارتباطی بیابد. اسلامی شدن دانشگاه با نگاه توحیدی به علم ممکن می‌شود.» وی در پایان خاطرنشان کرد: «تمام فرایض ما ازجمله اوقات نماز و اعیاد را عوامل مُلکی تعیین می‌کنند. باران امری مُلکی است اما نماز ملکوتی برای بارش آن می‌خوانیم. زلزله امری مُلکی است اما یک امر ملکوتی پس از آن بر ما واجب می‌شود. وقتی تمام امور مُلکی و ملکوتی را از هم جدا ساخته‌ایم، دانشجوی ما چگونه قادر خواهد بود چنین هنر زیبایی را درک کند.»

ملتی که فاقد هویت باشد طعمه دشمن خواهد شد
احمد مروی، تولیت آستان قدس رضوی در نشست «روایت بصیرت» گفت: «به فرموده پیامبر اکرم(ص) اعمال در روز قیامت با علم و معرفت سنجیده می‌شود و علم میزان اعمال است. لذا مهم‌ترین دوره تمدن بشری در صدر اسلام رخ داد و آن هم به‌خاطر توجه بنیانگذار اسلام به علم و دانش بود. خداوند به قلم و آنچه به وسیله قلم نوشته می‌شود، قسم یاد می‌کند که این نشان‌دهنده ارزش علم و ابزار دانش است.» وی افزود: «بنا بر روایت معروفی علم سلطان و قدرت است. علم است که به جامعه قدرت، عزت و اعتبار می‌بخشد. قدرت سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با علم به دست می‌آید. چه بسیار کشورهایی که دارای منابع غنی خدادادی هستند اما در فقر زندگی می‌کنند. بهترین امکانات را خداوند برای آنها قرار داده ولی دیگران از آن بهره می‌برند.» تولیت آستان قدس رضوی خاطرنشان کرد: «شاید در کمتر آیینی توجه و تکریمی که در اسلام به علم و علما وجود دارد را ببینیم. هیچ سرمایه و گنجی پرسودتر از علم نیست، زیرا همه گنج‌ها به وسیله علم و زحمت دانشمندان به منصه ظهور می‌رسد. البته نه علم به ماهوی علم، بلکه علمی که انسانیت و کرامت انسانی را به جامعه تحویل دهد و نفع آن برای همه مردم باشد.» وی ادامه داد: «نهم دی تجلی دفاع از مردم‌سالاری بود. اسلام در همه حوزه‌ها نگاه به مردم دارد. در عبادت‌هایی که فقط رابطه انسان با خدا را شکل می‌دهد مثل نماز بازهم توجه به مردم بروز پیدا می‌کند. هرجا نماز ذکر شده زکات نیز فورا پس از آن آمده است. نماز بال ارتباط با خداوند است و زکات ارتباط انسان با مردم را می‌سازد. مردم‌سالاری در همه زوایای دینی و نه‌فقط مسائل سیاسی موردتوجه اسلام است و این برگرفته از کرامتی است که اسلام برای انسان قائل است.» مروی با بیان اینکه توجه به ساحت مردم‌سالاری یکی از افتخارات جمهوری اسلامی است، تصریح کرد: «در جمهوری اسلامی ایران این هدیه خداوندی زمینه بروز و ظهور پیدا کرد. عوامل فتنه 88 مردم‌سالاری و جمهوریت را مورد هجمه قرار دادند. رهبر معظم انقلاب با همه توان از جمهوریت انقلاب دفاع کردند و آن را در همه دوران دنبال کردند. در انتخابات 1376 نیز جریانی که شاید کمتر گمان می‌رفت رأی بیاورد، رأی آورد و بزرگان جریان مغلوب به مقام‌معظم‌رهبری نامه نوشتند که اگر دولت جدید هشت سال سرکار بماند، خسارات زیادی را برای کشور به بار می‌آورد و درخواست کردند انتخابات باطل شود. مقام‌معظم‌رهبری محکم جلوی این درخواست‌ها ایستادند. این ایستادگی رهبر معظم انقلاب طرفداری از جریانی نبود، بلکه حمایت از جمهوریت نظام بود. موضع رهبر عظیم انقلاب در سال 1388 عینا همان موضع ایشان در سال 1376 بود.» وی در پایان خاطرنشان کرد: «دانشگاه و اساتید دانشگاه با نقش مرجعیت خود می‌توانند تاثیر بسزایی در تعمیق مفاهیم مردم‌سالاری در جامعه داشته باشد. ملتی که فاقد هویت باشد راحت طعمه دشمن خواهد شد.»