مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: روز گذشته اولین موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل (کشورهای روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس)، توسط وزیر صمت ایران و مقامات پنج کشور عضو آن اتحادیه و کمیسیون اقتصادی اوراسیا، طی مراسمی در حاشیه اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سنت‌پترزبورگ روسیه امضا شد. انعقاد موافقتنامه‌های تجاری و بازرگانی میان ایران و شرکای تجاری همواره یکی از دغدغه‌های مسئولان بخش بازرگانی و اقتصادی کشور بوده است. گزارش‌های مراکز پژوهشی نشان می‌دهد این موافقتنامه‌های تجاری و گمرکی در برخی موارد با کشورهایی منعقد شده که از نظر کارشناسان این حوزه هیچ‌گونه هم‌افزایی برای اقتصاد ایران نداشته است. به عبارتی صریح‌تر اغلب موافقتنامه‌ها نظر تصریح‌شده در مفاد خودشان را پوشش نداده‌اند. کارشناسان می‌گویند برای موفقیت یک موافقتنامه تجارت ترجیحی باید الف) شاخص تمرکز کالاهای صادراتی، ب) شاخص مزیت نسبی صادراتی، ج) شاخص شدت تجاری، د) شاخص پتانسیل تجاری، هـ) شاخص اکمال تجاری، و) درجه تمرکز واردات باید مدنظر قرار بگیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا به دلایل مختلف ازجمله اقدامات مهم دولت‌ها (دولت دوازدهم و دولت سیزدهم) طی سال‌های اخیر بوده است. آن‌طور که در ادامه می‌آید، این موافقتنامه تجارت ترجیحی ظرفیت‌های بالایی برای اقتصاد ایران خواهد داشت.

در فوریه سال ۱۹۹۹ قرارداد ایجاد اتحادیه گمرکی و منطقه واحد اقتصادی توسط بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و روسیه امضا شد. در اکتبر سال ۲۰۰۰ جامعه اقتصادی اوراسیا توسط بلاروس قزاقستان، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان تشکیل شد. جولای ۲۰۱۱ اتحادیه گمرکی میان بلاروس، قزاقستان و روسیه ایجاد و از اول ژانویه ۲۰۱۵ موافقتنامه اتحادیه اقتصادی اوراسیا بین کشورهای بلاروس، قزاقستان و روسیه اجرایی شد. همچنین عضویت رسمی ارمنستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ژانویه ۲۰۱۵ و قرقیزستان در آگوست ۲۰۱۵ صورت گرفت. به عبارتی شکل‌گیری اتحادیه اقتصادی اوراسیا به اول ژانویه 2015 برمی‌گردد. ایران 27 سال است که درخواست الحاق خود را به سازمان جهانی تجارت ارائه کرده اما هر بار با این درخواست مخالفت شده است. از این منظر ایران تاکنون توافق‌های تجاری کمی با برخی کشورها داشته که سطح پوشش کالایی این توافق‌ها بسیار کم و تاثیر آنها ناچیز بوده است. بر این اساس موافقتنامه تجاری ایران و اوراسیا که امکان تعامل آسان‌تر کشورمان را با تعدادی از شرکای تجاری بزرگ فراهم می‌کند و جایگزین مناسبی برای بستر‌های بین‌المللی مشابه آن محسوب می‌شود. اما نگاهی به روند موافقتنامه تجاری ایران و اوراسیا نشان می‌دهد آغاز مذاکرات اولیه بین ایران و اتحادیه اوراسیا برای انعقاد موافقتنامه تجاری به دی‌ماه 1394 برمی‌گردد. در اردیبهشت 1397 موافقتنامه موقت (تجارت ترجیحی) بین ایران و اعضای اتحادیه امضا شد. از 5 آبان 1398 موافقتنامه موقت (تجارت ترجیحی) بین ایران و اوراسیا اجرایی شد. از آبان 1399 مذاکرات دوجانبه برای تبدیل موافقتنامه موقت به تجارت آزاد آغاز شد. توافق مربوط به اتمام مذاکرات رسمی موافقتنامه تجارت آزاد و آغاز فرآیند آماده‌سازی متن و فهرست‌های کالایی نهایی در 28 دی‌ماه 1401 به امضا رسید. درنهایت 4 دی‌ماه 1402 اولین موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی توسط وزیر صمت ایران و مقامات 5 کشور عضو آن اتحادیه و کمیسیون اقتصادی اوراسیا، طی مراسمی در حاشیه اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سنت‌پترزبورگ روسیه امضا شد.

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.