۱۴۰۲-۱۰-۰۲ - ۰۱:۳۹
۰
مصطفی سعادت‌طلب، عضو هیات‌علمی دانشگاه قم: کاربری مسکونی مهم‌ترین کاربری در هر طرح توسعه شهری (مانند طرح‌های جامع و تفصیلی) است. الگوی ساخت مسکن در این میان از اهمیت بالایی برخوردار است که در قالب سه الگوی تک‌خانواری(ویلایی)، چندخانواری(آپارتمانی) و مجموعه‌سازی(مجتمع‌های مسکونی) دسته‌بندی می‌شود. آخرین طرح جامع شهر مقدس قم در سال ۱۳۸۴مصوب شده است. این طرح با توجه به مطالعات و پیشینه الگوی سنتی مسکن شهر قم(۱۰۰درصد ویلایی) و نیز شیوع آپارتمان‌سازی در کشور، حداقل ۴۰ درصد از تمام پهنه‌های تراکمی را به الگوی تک‌خانواری اختصاص‌داده بود. اما در کمال تعجب و تاسف طرح تفصیلی در مغایرت با طرح جامع آن را به حدود چهار درصد یعنی به یک دهم کاهش داد که البته تصویب همین مقدار اندک (چهاردرصد) نیز با مخالفت‌های بسیارمدیریت شهری و چالش‌های فراوان همراه شد. به هر صورت موضوع بافت ارزشمند و تاریخی شهر قم که می‌بایست بیش از این مورد توجه طرح جامع و تفصیلی قرار می‌گرفت موضوعی فراتر از صرفا یک الگوی کالبدی است.
معماری و شهرسازی بافت ارزشمند و تاریخی شهر قم در دوره‌های گذشته مسیر رشد و تکامل خود را با وجود تمام مسائل، مشکلات و کمبودها بر پایه اصول نانوشته هنر معماری و شهرسازی با هویت ایرانی-اسلامی طی کرده تا از مرحله سرپناه‌سازی عبور و به مرحله آفرینش اثر هنری برسد. این هنر ناب و پرورش‌یافته در بستر فرهنگ شیعی و هماهنگ با سبک زندگی سرزمین ایران و خصوصیاتی همچون آرامش خانواده‌ها درنتیجه رعایت حریم خانه‌ها و عدم اشراف به حیاط آنها، تعریف واحد همسایگی، ساختارهای اجتماعی و فرهنگی مستحکم و اصیل و الگوهای رفتاری مبتنی بر آداب و رسوم بومی و آمیختگی آنها با کالبد و نظام محله‌بندی، موضوعاتی نیستند که بتوان به بهانه‌های واهی مانند فرسودگی از آنها چشم‌پوشی کرد. موضوع بافت‌های فرسوده به‌‌حق یکی از دغدغه‌های چندین‌ساله مدیریت شهری است اما نگرش یکسان به بافت‌های فرسوده و بافت‌های ارزشمند تاریخی مهم‌ترین تهدید برای این پهنه واجد ارزش است.
متاسفانه سال‌هاست شهرداری‌ها بعد از مستقل شدن مالی و قطع بودجه‌های دولتی، با تراکم‌فروشی(شهرفروشی) بخش بزرگی از نیازهای مالی خود را تامین می‌کنند. پیشنهاد و تصویب افزایش تراکم یا افزایش طبقه که امروزه منبع درآمد زودبازده و البته نامشروع برای تامین منابع مالی مدیریت شهری محسوب می‌شود، شاید سرپوشی بر مشکلات بافت‌های فرسوده، آن هم فقط به صورت گذرا باشد؛ اما این راه‌حل برای بافت‌های ارزشمند چیزی جز خیانت به فرهنگ و هویت اسلامی-ایرانی نیست.
معماری و شهرسازی شهر قم با داشتن یکی از زنده‌ترین وپویا‌ترین بافت‌های تاریخی کشور پیرامون نگینی چون حرم مطهر حضرت معصومه(س) در قلب خود، چند دهه است که به بیراهه می‌رود. گسترش نماهای فخرفروشانه، موسوم به «نمای رومی» گواهی بر این مدعی است. حتی تذکر مقام‌معظم‌رهبری(مدظله‌العالی) و آیات عظام(زید عزهم) هم درمورد وضعیت نامطلوب معماری و شهرسازی قم مورد توجه جدی مسئولان قرار نگرفته است! این درحالی است که بسیاری ازمدیران ارشد استان داعیه ولایتمداری و پیگیری توصیه‌های رهبری را دارند. به راستی چرا مدیریت شهری به ویژه کمیسیون ماده ۵ استان موضوع هجوم فرهنگی به نماهای شهری و نفوذ الگوها و نمادهای غربی و آشفتگی سیمای شهر مذهبی قم، حذف حیاط خانه‌ها، از بین رفتن حرایم و حجاب خانه‌ها، توزیع ناعادلانه کاربری‌های عمومی و... را وانهاده است؟ اساسا چرا این کمیسیون به جای درپیش گرفتن راه‌حل‌های درست و منطقی، آسیب‌ها و مشکلات موجود در13 هزار هکتار محدوده شهری، تخریب ۳۱۳ هکتار بافت ارزشمند تاریخی و گسترش الگوی آپارتمانی به بافت تاریخی را پی گرفته است؟
امید است مسئولان امر راه‌حل درست برای رفع مشکلات بافت‌های ارزشمند شامل 1-تغییر نگرش به بافت‌های ارزشمند و تاریخی 2- رعایت قوانین و مقررات مصوب مجلس شورای اسلامی درخصوص بافت‌های تاریخی 3-جلب اعتماد مردم اصیل بافت برای حفظ و تقویت ساختارهای اجتماعی با هویت 4- احترام به نظر کارشناسان و تفکیک مسائل و مشکلات شهرسازی و معماری از مسائل سیاسی و غیرعلمی و 5- تلاش در جهت رفع مشکلات بافت از راه‌های منطقی و کارشناسی به‌جز شهرفروشی را به جای نگرش حذف بافت تاریخی در پیش گیرند.
بیشتر بخوانید 
نظرات کاربران
یادداشت
