زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: انتشار سند علمی در پایگاه‌های استنادی یکی از راه‌های نشان دادن برتری علمی در دنیای امروز است. پایگاه‌هایی که سهم بسزایی در رتبه‌بندی کشورها دارند. نکته مهم درباره سندهای علمی فارغ از قالب‌بندی آنها که مقاله، مقاله کنفرانس، فصل کتاب و... هستند، اثرشان در تعیین مسیر پیشرفت علمی در حوزه کاربردی‌شان است. مقالاتی که یا خود پیشرفتی در حوزه‌شان محسوب می‌شوند یا بستر را برای تغییر مسیر تحقیقات باز می‌کنند. بااین‌حال کشورهای مختلف بنا به اقتضائات و جریان علمی‌شان، تمرکزشان در انجام تحقیقات یک حوزه بیشتر بوده و طبیعتا سهم اسناد علمی آن هم در میان اسناد نمایه شده از سوی پایگاه‌های استنادی بیشتر خواهد بود. براساس پایگاه اسکوپوس، ایران در همه این سال‌ها، 896 هزار و 911 سند علمی منتشرشده کرده است که بخش عمده آن با سهم 217 هزار و 153 سند و سهم 13.7 درصدی مربوط به حوزه مهندسی بوده است. بعد از آن اسناد حوزه پزشکی با 215 هزار و 60 سند و سهم 13.5 درصدی جایگاه دوم را دارد. اسناد مرتبط با علم شیمی با سهم 7.4 درصدی که نشان‌دهنده انتشار 118 هزار و 113 سند دراین‌باره است، در رتبه سوم قرار دارد. علم مواد هم رتبه چهارم بیشترین اسناد علمی ایران را به خود اختصاص داده و فعالان این حوزه در این سال‌ها 113 هزار و 779 سند را در این پایگاه نمایه کرده‌اند. بیوشیمی، ژنتیک و زیست‌شناسی مولکولی هم که با سهم 5.7 درصدی و انتشار 90 هزار و 438 سند جزء موضوعات پرکاربرد در چاپ اسناد علمی از سوی کشورمان بوده است. بعد از آن علوم کشاورزی و زیستی با سهم 5.1 درصد و انتشار 80 هزار و 664 مقاله در جایگاه بعدی و بعد از آن هم ریاضیات با سهم 5 درصدی قرار می‌گیرد. اما مهندسی شیمی در تمام این سال‌ها 67 هزار و 215 سند علمی در پایگاه اسکوپوس داشته و همین باعث‌شده سهم 4.2 درصدی از تقسیم‌بندی موضوعی اسناد را به خود اختصاص دهد. دیگر حوزه‌ها شامل علوم محیطی، انرژی، فارماکولوژی، سم‌شناسی و داروسازی، علوم اجتماعی، زمین و علوم سیاره‌ای، ایمونولوژی و میکروبیولوژی، میان‌رشته‌ای‌ها، بازرگانی، مدیریت و حسابداری، پرستاری، علوم اعصاب، علوم تصمیم‌گیری، هنر و علوم انسانی، بهداشت حرفه‌ای، دامپزشکی، روانشناسی، دندانپزشکی، اقتصاد و... هم درمجموع 25.2 درصد از اسناد منتشرشده را به خود اختصاص داده‌اند.

13.5 ٪ پزشکی
سهم 12.3 درصدی فنی و مهندسی در تولیدات علمی سال 2023 ایران
حوزه فنی و مهندسی علی‌رغم اینکه در تمام این سال‌ها، سهم 13.7 درصدی در انتشار اسناد علمی داشته است، این حوزه در سال 2023 در جایگاه دوم موضوعی اسناد منتشرشده از سوی ایران قرار داشت و با 15 هزار و 636 سند، سهم 12.3 درصدی را به‌خود اختصاص داد. درحالی‌که رتبه اول این حوزه با 18 هزار و 97 سند به حوزه پزشکی رسید. سهم این حوزه در سال 2022 هم با 17 هزار و 499 سند، 15.2 درصد از کل اسناد منتشرشده در این سال بود. یک‌سال قبل‌تر 17 هزار و 500 سند علمی در این حوزه از سوی ایران در اسکوپوس نمایه شده بود که معنایش سهم 14.9 درصدی در از کل اسناد آن سال به‌شمار می‌رود و جایگاه دوم را بعد از پزشکی از آن خود کرده بود. اگر بخواهیم وضعیت اسناد علمی ایران در یک دهه گذشته را از لحاظ موضوعی بررسی کنیم وضعیت متفاوت می‌شود، به‌طوری‌که در این برهه حوزه پزشکی با سهم 13.9 درصدی در رتبه اول قرار داشته است. نکته دیگر اینکه در این برهه بیشترین حامیان مالی پژوهش در کشور براساس اسکوپوس، بنیاد ملی علم ایران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و... بوده‌اند. همچنین پرکارترین دانشگاه‌ها هم دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد و علوم پزشکی شهید بهشتی بوده‌اند اما به‌صورت خاص در سال 2023، هم دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد، تهران و علوم پزشکی شهید بهشتی بیشترین سهم را در انتشار اسناد علمی به خود اختصاص داده بودند.

13.7 ٪ مهندسی
حوزه کشاورزی کشور در جایگاه هشتم تولیدات
در حوزه علوم کشاورزی و زیستی هم در این سال‌ها 80 هزار و 664 سند منتشر شده که باعث شده سهم این حوزه از کل اسناد به 5.1 درصد برسد. سهمی که این حوزه را در جایگاه هشتم موضوعی قرار داده است. در بازه زمانی 10 ساله اما وضعیت این حوزه بدتر شده و با انتشار 59 هزار و 479 سند علمی، این حوزه نه تنها در جایگاه نهم قرار گرفته، بلکه سهم آن هم به 4.9 درصد کاهش یافته است. سهم این حوزه در سال 2023 هم با انتشار شش هزار و 291 سند به 4.9 درصد از کل تولیدات رسیده بود. این حوزه در سال 2022 هم 7 هزار و 89 سند داشت که معنایش سهم پنج درصدی آن از کل تولیدات آن سال بوده است.

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.