«رویا» چشم انتظار «امید»

زهرا جعفریان، فرهیختگان آنلاین: درناها برای زندگی به آب وابسته اند به طوری که تغذیه، لانه‌سازی، زادآوری و زمستان‌گذرانی این پرنده در تالاب‌های ترجیحا وسیع و کم عمق آب شیرین با میدان دید مناسب است. در ایران تالاب فریدنکنار هر ساله میزبان یک درنا که باقیمانده از جمعیت غربی این گونه است، می شود که اگر این یک عدد درنا هم از بین برود این گونه کامل منقرض می شود.

«امید»، تنها بازمانده از جمعیت غربی درنای سیبری است که تا 16 سال قبل با «آرزو» جفتش به فریدونکنار می‌آمد. تا اینکه در یکی از این سالها شکارچیان غیرمجاز  با شلیک گلوله آرزو را از بین بردند. اما امید همچنان به مسیر پرواز خود وفادار ماند و هرساله مسیر چند ۱۰۰ کیلومتری را بال می‌زند و به شمال کشور می‌آید. این پرنده  از لحاظ وفاداری و حفظ مسیر مهاجرتش به ایران به قهرمانی تبدیل شده که در این مدت به تنهایی کریدور غربی مهاجرت که به ایران ختم می‌شود را حفظ کرده است. 

یکی از خصوصیات درناها نوع همسرگزینی‌شان است که به‌صورتِ تک‌همسری است. اگر اتفاقی برای جفتِ آن‌ها بیفتد، به‌سختی دوباره امکان جفت‌یابی برایشان مهیا می‌شود. «امید» هم همه این سال‌ها، هم به «آرزو» و هم به سفر به ایران وفادار مانده است.

اما به دلیل وجود نگرانی درمورد تلف شدن «امید» و از بین رفتن مسیر پرواز غربی، چند سال پیش برای بیشتر شدن تعداد درناهای غرب سیبری پروژه‌ای بین‌المللی با عنوان «پروژه درنا» انجام شد. هدف از اجرای این پروژه صرفا احیای جمعیت این نوع درنا نبود، بلکه یکی از اهداف شناسایی مسیرهای شبکه پروازی تالابی، جلب مشارکت محلی و توانمندسازی جوامع بومی هم برخی از اهداف آن بود. در قسمتی از این پروژه که اوایل دهه ۸۰  آغاز شد، یک درنای بلژیکی به نام «رویا»  از بلژیک به مازندران آورده شد تا در تالاب فریدونکنار به امید بپیوندد. همسفر شدن این دو پرنده می‌توانست که تنهایی 15ساله امید پایان بدهد، اتفاقی که بعد از 34روز همنشینی در ابتدا خوب پیش رفت. 

آن دو روز ۱۴ اسفند ماه، تالاب بین المللی فریدونکنار را به سمت سیبری ترک کردند اما «رویا» که تمام طول عمر زندگیش را دراسارت و در یک مرکز نگهداری بلژیکی سپری کرد بود نتوانست مسیر را ادامه دهد و در ۲۱ اسفند ماه در منطقه ای در عباس آباد تنکابن در مازندران فرود آمد. کارشناسان رویا را به منطقه «اجاکله"» در نزدیکی تالاب فریدونکنار منتقل کردند که این روزها هم در همان منطقه تحت نظر است. کارشناسان بلژیکی می‌گویند از آنجایی که درناها پرنده‌های حساسی هستند جابه‌جایی «رویا» به صلاح نیست.

 هر ساله «امید» قبل از نیمه آذر خود را از سرزمین‌های سیبری به تالاب‌های شمالی می‌رساند. با نزدیک شدن به اواخر آذر، نگرانی‌ها درمورد «امید» شدت گرفته است. برخی نگران خطر مرگ او و انقراض درناهای سیبری غربی هستند. از آن طرف گفته می‌شود در صورت بازگشت «امید»، شاید بتوان «رویا» را هم به تالاب فریدونکنار منتقل کرد تا این دو یک بار دیگر همنشینی و همسفری را با هم امتحان کنند.

مهاجرت بین درناها بسیار وراثتی و حاصل دستور ژنی است. در سال‌هایی که هوا گرمتر است تمایل به مهاجرت نکردن در پرندگان بیشتر است. برخی به دلیل سرد نشدن سرزمین‌های سیبری هنوز منتظر «امید» هستند. البته اشاره به این نکته مهم است که «امید» در سال‌های ۸۸ و ۹۴ هم به مازندران نیامد. «امید» به دلیل اینکه به تنهایی مهاجرت می کند ممکن است دچار فرسودگی بدن شده باشد و در استراحتگاه بین راهی در شمال خزر در حال تجدید قوا باشد.

درنای سیبری به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شد که جمعیت مرکزی آن به هند مهاجرت می‌کرد و منقرض شد، جمعیت غربی به ایران می‌آمد که الان فقط یک درنای نر از آن باقی مانده است که آمدنش به تاخیر افتاده است.حالا فعالان محیط زیست همراه با «رویا» منتظر بازگشت «امید» به ایران هستند.