سقوط تاریخی اقتصاد اسرائیل

علیرضا اسماعیلی‌مازگر، کارشناس روابط بین‌الملل و اقتصاد سیاسی: هفتم اکتبر 2023 را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ منازعات منطقه غرب آسیا دانست. عملیات طوفان الاقصی در هفتم اکتبر، مختصات ژئوپلیتیکی منازعه در منطقه غرب آسیا را تغییر داد و برای اولین بار جبهه مقاومت را از جایگاه پدافندی و دفاعی، در موضع آفندی، کنشگری و تهاجمی قرار داد. آنچه بیش از همه از این تغییر ژئوپلیتیکی میدان منازعه متاثر خواهد شد، ژئواکونومیک منطقه و از آن مهم‌تر؛ اقتصاد رژیم‌صهیونیستی است. این نوشتار به‌صورت ویژه به بررسی آثار عملیات طوفان الاقصی بر اقتصاد رژیم‌صهیونیستی می‌پردازد. پیامد طوفان الاقصی بر ژئواکونومیک منطقه با توجه به اهمیت موضوع، در یادداشت دیگری مورد بحث قرار خواهد گرفت.

شکست غیرقابل ترمیم
شکست غیرقابل ترمیم کلیدواژه مورد تاکید مقام‌معظم‌رهبری در توصیف آثار عملیات طوفان الاقصی است. ایشان در بیانات خود در دانشکده افسری امام علی(ع) فرمودند: «رژیم یک شکست غیرقابل ترمیم خورده، شکست را همه گفتند، من تاکیدم به غیرقابل ترمیم بودن است. من می‌گویم این زلزله ویرانگر توانسته است بعضی از سازه‌های اصلی حاکمیت رژیم غاصب را ویران کند که تجدید بنای آن سازه‌ها به این آسانی امکان‌پذیر نیست.» یکی از مصادیق این تعبیر حکیمانه، یعنی شکست غیرقابل ترمیم بدون شک اقتصاد رژیم‌صهیونیستی است. اقتصاد رژیم از سازه‌های اصلی استمرار حاکمیت صهیونیست‌هاست که در پی عملیات طوفان الاقصی، متحمل زخم کاری غیرقابل ترمیم شده است.

مختصات سازه اقتصاد رژیم‌صهیونیستی
شاید مهم‌ترین نقطه قوت رژیم و مستحکم‌ترین سازه حاکمیت صهیونیست‌ها را بتوان اقتصاد آن دانست. براساس گزارش سالانه صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی (GDP) این رژیم در سال 2022، رقم قابل توجه 522 میلیارد دلار بوده است که علی‌رغم وسعت و جمعیت کم، در جایگاه 29 اقتصادهای برتر جهان قرار دارد. رشد اقتصادی رژیم در سال 2022، حدود 6.5 درصد بوده و درآمد سرانه آن، 54 هزار دلار است که در جایگاه 18 جهان قرار گرفته است. مجموع تجارت خارجی رژیم در سال 2022، بالغ بر 314 میلیارد دلار بوده است. همچنین ذخایر ارزی و طلای آن در سال 2022، حدود 213 میلیارد دلار گزارش شده است. رژیم‌صهیونیستی در رتبه‌بندی محیط کسب‌وکار اکونومیست در سال 2022، در جایگاه 22 و در شاخص رقابت‌پذیری در رتبه 25 جهان قرار دارد. ساختار و مختصات اقتصادی رژیم‌صهیونیستی، چهار ویژگی بنیادین دارد که از دهه 90 با تکیه بر آنها مسیر توسعه را صعودی طی کرده است.
یکی از این ویژگی‌ها صادرات‌محور بودن آن است، به‌گونه‌ای که در سال 2022، مجموع صادرات این رژیم (کالا و خدمات) 165 میلیارد دلار بود که در مقابل، 150 میلیارد دلار از جهان واردات داشته است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، تراز تجاری رژیم مثبت 15 میلیارد دلار است. آمریکا، چین، هند، انگلستان، ایرلند و ترکیه شش مقصد اول صادراتی و کشورهای چین، آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و هند شش مبدأ واردات کالایی فلسطین اشغالی در سال 2022 بودند.
ویژگی دوم اقتصاد رژیم خدمات‌محور بودن است. بخش خدمات بیش از 70 درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP)رژیم را به خود اختصاص داده است. بخش‌های صنعت و کشاورزی به ترتیب با 26 و 3 درصد، سهم بسیار کمتری از تولید ناخالص داخلی آن دارند. این تمرکز اقتصاد رژیم بر بخش خدمات، در صادرات آن نیز مشهود است به‌گونه‌ای که از صادرات 165 میلیارد دلاری رژیم، حدود 91 میلیارد دلار آن صادرات خدمات و 74 میلیارد دلار آن صادرات کالا بوده است. در بخش خدمات تمرکز بر فعالیت‌های مالی است. هوانوردی و گردشگری نیز از جمله فعالیت‌های پررونق بخش خدمات این رژیم به شمار می‌آید به‌گونه‌ای که در سال 2019 (قبل از کرونا)، تعداد گردشگران خارجی رژیم بالغ بر چهار میلیون و 551 هزار نفر بوده است. پس از کرونا تعداد گردشگران واردشده به سرزمین‌های اشغالی در سال 2022 نزدیک به سه میلیون نفر بود که افزایش صعودی گردشگران در سال‌های بعدی انتظار می‌رفت. وزارت گردشگری و هتلداری رژیم، برنامه جذب 10 میلیون گردشگر در سال را در دستور کار دارد. ویژگی سوم اقتصاد رژیم دانش‌بنیان بودن آن است. بیش از نیمی از صادرات این رژیم به حوزه محصولات و خدمات دانش‌بنیان اختصاص داشته و حدود 35 درصد از درآمدهای مالیاتی آن از این ناحیه حاصل می‌شود. فناوری پیشرفته به‌ویژه استارتاپ‌ها، همواره از جذاب‌ترین بخش‌های اقتصاد فلسطین اشغالی برای سرمایه‌گذاری بوده‌اند. از عوامل اصلی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در رژیم جذب نیروی کار ماهر با دانش بالا از خارج و بودجه بالای تحقیق و توسعه است. رژیم صهیونیستی با سهم 5.4 درصدی از تولید ناخالص داخلی، دارای بالاترین شدت تحقیق و توسعه در جهان است. این میزان بیش از دو برابر میانگین جهانی که 2.2 درصد است می‌باشد. همچنین بالاترین نسبت دانشمند و تکنسین به ازای هر 10 هزار کارمند در جهان، به این رژیم با 140 نفر اختصاص دارد. این نسبت در آمریکا 85 و در ژاپن 83 دانشمند و تکنسین است. مرکز فناوری پیشرفته فلسطین اشغالی، سیلیکون وادی نام دارد که از نظر اهمیت پس از «سیلیکون ولی» کالیفرنیا، در جایگاه دوم قرار دارد. بیش از 400 شرکت دانش‌بنیان چندملیتی مانند اینتل، مایکروسافت، اپل، گوگل، فیسبوک، موتورولا، ‌ای‌بی‌ام و...، در فلسطین اشغالی مراکز تحقیق و توسعه ایجاد کرده‌اند.
ویژگی چهارم اقتصاد رژیم اتکا به سرمایه‌گذاری خارجی است. براساس گزارش 2022 آنکتاد، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در فلسطین اشغالی با 22 درصد افزایش به 29.6 میلیارد دلار رسید که طبق این آمار در رتبه دوازدهم مقاصد برتر جهان در جذب سرمایه خارجی قرار دارد. طبق گزارش فوق موجودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی رژیم در سال 2022 به 235.6 میلیارد دلار رسیده است که حدود 46 درصد از تولید ناخالص داخلی آن است. بیشتر سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در فلسطین اشغالی در بخش‌های تولید تجهیزات الکترونیکی دانش پایه، فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی، اطلاعات و ارتباطات و فعالیت‌های مالی و بیمه‌ای بوده است. ایالات‌متحده و هلند (اعم از شرکت‌های دولتی و خصوصی) بیشترین سهم از سرمایه‌گذاری خارجی در فلسطین اشغالی را دارند. طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری چینی‌ها در سرزمین‌های اشغالی به‌سرعت رشد کرده است (به‌ویژه در نرم‌افزار، خدمات فناوری اطلاعات و لوازم الکترونیکی مصرفی) طبق اعلام وزارت دارایی رژیم این وزارتخانه درحال برنامه‌ریزی گسترده جهت جذب سرمایه از کشورهای عربی در چهارچوب توافقنامه ابراهیم است.
چهار ویژگی فوق‌الذکر، ارکان بنیادین اقتصاد رژیم‌صهیونیستی به شمار می‌آیند که در این بخش سعی شد به‌صورت اجمالی به آنها پرداخته شود. ترسیم ابعاد و مختصات سازه اقتصادی رژیم‌صهیونیستی به ما کمک می‌کند تا دلایل غیرقابل ترمیم بودن زخم کاری و شکست وارده بر این سازه ناشی از عملیات طوفان الاقصی مشخص شود.

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.