ازدواج‌هایی‌که به فراموشی سپرده می‌شوند

ازدواج نخستین سنگ‌بنای تشکیل خانواده و بالطبع، جامعه و اجتماع است و میزان اندیشه و تدبر در آن در میزان پیشرفت یا انحطاط و صعود یا سقوط جامعه تاثیر دارد. اما با پیشرفت‌ها و تکاملات فردی و اجتماعی در تمامی زمینه‌ها مقوله ازدواج هم دستخوش تغییراتی در شکل و محتوا شد. سمت‌و‌سوی این تغییرات براساس شواهد و تجربیات به سمت تکلف و سختی این امر پیش رفت. در جامعه ایران، حواشی ازدواج بر متن آن غالب شده و این یعنی اولا فارغ از هرنوع شعارزدگی، نسل‌های پیشین در انتقال فرهنگ ازدواج سالم و آسان به دور از تجمل و سختگیری‌های غیرمنصفانه ناتوان بوده‌اند و نتوانسته‌اند آن‌طور که باید نسل جوان‌تر را در رابطه با اهداف والا‌تر و محتوایی ازدواج اقناع کنند و ثانیا نسل فعلی نیز تحت‌تاثیر تزریق فرهنگ‌های بیگانه و عدم بسط فرهنگ اسلامی سوار بر موج تکلف و تجمل که حجم قابل‌توجهی از آن زاییده فرهنگ سرمایه‌داری است، درحال حرکت است.
در این موج‌سواری فرهنگ که فقط فرد یک‌بار عروس یا داماد می‌شود پس نباید از چیزی دریغ کرد، افراد و نهادهایی هم هستند که به شعار یا حقیقت سعی در پی بسط و گسترش این تفکر دارند که خوشبختی و آینده را نباید فدای یک شب کرد و در تکاپو برای تحقق ازدواج آسان و پاسخگویی منطقی به این نیاز انسانی هستند. موسساتی که با دغدغه چند تن از مردمی که درد جوانان را اولویت قرار داده‌اند، شکل گرفته‌اند. موسسات ازدواج آسان یکی از این موسسات مردم‌نهاد هستند. این موسسات با هدف کاهش هزینه‌های ازدواج و برگزاری مراسم آبرومندانه بدون انحصار در طبقه خاص اجتماعی ایجاد شد. زوجین تنها می‌توانند با پرداخت ۳۰۰ هزار تومان تالار، خنچه عقد، آرایشگاه، فیلمبردار و عکاس، کارت دعوت و ‌پذیرایی از ۱۰۰ نفر با میوه و شیرینی را برای برگزاری مراسم عروسی خود تهیه کنند. از سوی دیگر درمورد سفر ماه‌ عسل نیز، هزینه سفر سوریه و کربلا برای متقاضیان به صورت ۲۰ درصد نقد و الباقی در اقساط ۱۲ تا ۲۴ ماهه دریافت می‌شد. در ابتدای شروع این طرح چیزی بالغ بر ۶۰هزار زوج از این طرح استفاده کردند و راهی خانه بخت شدند. اکنون، بعد از گذشت ۱۲ سال از طرح ازدواج آسان تعداد زیادی از جوانانی که توانایی همراه شدن با موج ازدواج افراطی را نداشتند، توانستند با این طرح زندگی خود را آغاز کنند.
 اما این موسسات نیز همچون بسیاری از سازمان‌ها و نهاد‌ها و سیاست‌های حمایتی و فرهنگی و اجتماعی خیلی زود و تحت‌تاثیر عوامل بسیاری رو به افول نهادند. زمانی که دغدغه اصلی دولت، جوانان و مسائل مربوط به آنها نباشد، وجود یا عدم‌وجود چنین نهاد‌ها و سازمان‌های دغدغه‌مند جوانان مورد حمایت چندانی قرار نمی‌گیرد. همچنین عدم‌جایگزینی سازمان بالادستی واحد، معتبر و دغدغه‌مند بعد از حذف سازمان ملی جوانان که از این حمایت مردمی برای ازدواج آسان پشتیبانی می‌کرد، موجب رشد افسارگسیخته سازمان‌های خصوصی در این زمینه و کمابیش سازمان‌های تحت‌حمایت بهزیستی شد. تنوع سلیقه‌ای و نامتناسب خدمات ارائه شده و عدم آگاهی مخاطبان و نداشتن اطلاعات کافی از این گونه موسسات، به دلیل نبود سیستم یکپارچه و متمرکز در اطلاع‌رسانی باعث عدم استقبال درخور از آنها شده است.
می‌توان همچنین اذعان داشت زمانی که موسسه‌ای در ترویج ازدواج آسان در جامعه بسیار اثرگذار باشد اما از سوی سازمان‌های دولتی و قدرت مورد توجه قرار نگیرد، از سوی مردم جامعه هم با بی‌مهری مواجه می‌شود. ساعت‌ها برنامه‌های تلویزیونی و انواع و اقسام مستندات با موضوعات گا‌ها غیرضرور را با هزینه‌های هنگفت با نام‌های مختلف درمعرض نمایش می‌گذارند تا شاید در کاهش بسیاری از معضلات اجتماعی تاثیر بگذارند، درحالی که دقیقه‌ای را هزینه تبلیغ امر ازدواج آسان یا حمایت از سازمان‌های فعال در این زمینه نمی‌کنند، که اگر نیک بنگریم ریشه بسیاری از جرائم و مشکلات در همین مقوله به تاخیر افتادن یا انجام نشدن امر ازدواج نهفته است؛ چراکه عدم تبلیغ مناسب و رواج دادن آن در سطح کشور موجب شد تا مردم نسبت به عملکرد موسسات دچار شک و تردید شوند و این تلقی اشتباه به وجود بیاید که ممکن است ارزان بودن طرح ازدواج آسان به منزله عدم‌کیفیت مناسب در برگزاری مراسم و حفظ نشدن آبروی زوجین باشد.
دولت که خود توانایی ایجاد چنین طرح‌هایی برای ترویج ازدواج را ندارد و حتی وام ازدواج را افراد با هزار خون‌دل شاید بتوانند بگیرند، حداقل با تبلیغات گسترده در جهت تشویق جوانان به سوی برگزاری جشن‌های خود از طریق این نهاد‌ها می‌توانست در فرهنگ‌سازی ازدواج ساده کمکی کرده باشد تا بسیاری از جوانان بدون نگرانی و استرس‌های مالی و ترس از ازدواج ترجیح به مجرد ماندن ندهند.
لذا می‌توان گفت دشواری‌هایی در مسیر به وقوع پیوستن موجب بالا رفتن سن ازدواج، تغییر معیار‌ها در جهت مخالف تسهیل امر ازدواج، فاصله از سنت‌های دینی و فرهنگی و عدم دستیابی به اهداف اصیل ازدواج و درنهایت بروز انواع معضلات اجتماعی و مشکلات روانی خواهد شد. همه این کاستی‌هایی که بیان شد مهر تاییدی بر کارآمدی یا بی‌عیب و نقص بودن این سازمان‌ها و موسساتی که درصدد تسهیل ازدواج هستند، نیست اما نگاهی آسیب‌شناسانه به این امر مهم است که بخش بزرگی از چند و چون آن از دل خانواده‌ها بیرون می‌آید و هیچ سازمان و نهادی در این امر روبه سوی موفقیت نخواهد داشت مگر در صورت ایجاد اعتماد و اطمینان و کسب حمایت نهادهای ریشه‌دار بالادستی در جهت گسترش و ایجاد فرهنگ ازدواج آسان.
در انتها نیز به یادداشتی از رهبر انقلاب درباب ازدواج آسان اشاره می‌کنم: «من به همه مردم در سراسر کشور توصیه می‌کنم که ازدواج‌ها را آسان کنند. بعضی‌ها ازدواج را مشکل می‌کنند. مهریه‌های گران و جهیزیه‌های سنگین ازدواج را مشکل می‌کند... خانواده پسر‌ها توقع جهیزیه‌های سنگین بکنند. خانواده دختر‌ها برای چشم‌وهم‌چشمی دیگران جهیزیه‌ها را و تشریفات را و مجالس عقد و عروسی را رنگین‌تر بکنند. چرا؟ اثر این را می‌دانید چیست؟ اثر این کار‌ها این است که دختر‌ها و پسر‌ها بدون ازدواج در خانه‌ها می‌مانند، کسی جرات نمی‌کند به ازدواج نزدیک شود.»

نویسنده : ابوالقاسم رحمانی فعال اجتماعی