موسیقی به وقت قبح‌زدایی

زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: شاید اولین بار انتشار فیلم‌هایی از همخوانی دانش‌آموزان در مدارس با ‌آهنگ «جنتلمن» ساسی بود که زنگ خطری را درباره ذائقه نوجوانان جامعه ایرانی به صدا درآورد. امری که شاید پیش از آن کمتر به آن توجه می‌شد. نکته نگران‌کننده در این میان شنیدن آهنگی از خواننده به‌اصطلاح آن‌ور آبی نبود، بلکه محتوایی بود که مورد پسند قشر نوجوان جامعه قرار می‌گرفت، موضوعی که این نگرانی را به وجود می‌آورد که ذائقه نسل نوجوان به سمت محتواهایی گرایش پیدا کرده است که فارغ از چهارچوب اعتقادی جامعه ایرانی، در چهارچوب قواعد اخلاقی مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد و اصطلاحا رکیک است. سوالی که در این میان ایجاد می‌شد این بود که چرا و به جهت این محتواها مورد پسند نوجوانان قرار می‌گرفت. امری که شاید در پاسخ به آن بتوان از ریتم و فرم و استفاده از محتوای جنسی برای جذب مخاطب نام برد. اما این نوعی ساده‌انگاری است اگر تصور کنیم این محتوا بدون شناخت مخاطب و صرفا با استفاده از فرم و ریتم، مخاطب را جذب می‌کند. استفاده از محتوا و فضاهایی که در ذهن مردم ایران تبدیل به نوستالژی شده و ساخت کلیپ‌ها با استفاده از آن محتوا و طعنه‌ها و تمسخرهایی که در فرم انتخاب شده به جامعه و چهارچوب اعتقادی آن طعنه می‌زند از جمله مواردی است که می‌توان گفت؛ آهنگ‌های ساسی مانکن با شناخت مخاطب و به شیوه مهندسی‌شده تولید و به مخاطب عرضه می‌شود. در همین چهارچوب و با در نظر گرفتن این موارد، آهنگ جدید این خواننده خارج‌نشین با داشتن همان ویژگی‌های قبلی منتشر شده است. در این میان نگرانی جدی بعد از انتشار این کلیپ، مورد توجه قرار گرفتن آن توسط قشر نوجوان جامعه ایرانی است، امری که به نظر می‌رسد ساسی مانکن و سازندگان کلیپ‌های او تمرکز قابل‌توجهی بر این قشر و تغییر ذائقه‌اش در موسیقی گذاشته‌اند. موضوعی که به نظر می‌رسد در فقدان وجود یک برنامه‌ریزی و سیاستگذاری دقیق و شناخت نیازهای آنان برای تولید محتوا در چهارچوب اعتقادی و اخلاقی جامعه ایرانی در حال محکم کردن جای پای خود در میان نوجوانان است.

ضعف موسیقی که با محتوای رکیک پوشانده می‌شود
ساسی در آهنگ‌های پیشین خود از هر محتوا و قالبی برای تولید آهنگ‌های خود استفاده می‌کرد و می‌کند. استفاده از محتوای فیلم‌ «ابد و یک روز» تا برنامه‌هایی کودکانه‌ای که جوانان دهه 70 و 80 با آن خاطره دارند، فرم‌هایی هستند که در چند آهنگ‌ اخیر ساسی، مورد استفاده قرار می‌گیرد و چاشنی همه این قالب‌ها نیز شوخی‌ها و الفاظ رکیک جنسی است. بخش بیشتری از جذابیت آهنگ‌های ساسی در ویدئوکلیپ‌های او صورت می‌گیرد و در واقع ضعف آهنگ و شعر را با استفاده از تصاویر و موقعیت‌های ساخته‌شده می‌پوشاند. چیزی که در آهنگ جدید ساسی جدای از آهنگ‌های قبلی موردتوجه قرار گرفته است فارغ از محتوای رکیکی که در همه آهنگ‌های او وجود داشته و دارد وهن و تمسخر بخشی از مفاهیم اعتقادی جامعه ایرانی است. اگر در کلیپ‌های پیشین محتوای غیراخلاقی که در کلیپ ساسی مخاطب آن را در فرم و محتوای غیراخلاقی مثلا در قاب تلویزیون می‌دید مشاهده می‌شد، این بار به نظر می‌رسد تمرکز این کلیپ بر مورد حمله و تمسخر قراردادن مفاهیمی است که در نگاه تمام مردم جامعه مقدس است. در این میان اهمیتی ندارد که آهنگ جدید در فرم و محتوای موسیقی ضعف دارد، آنچه مهم است این است که این محتوا مورد توجه مخاطب قرار می‌گیرد. با این حال همچنان این سوال وجود دارد که چه وجهی از مخاطب‌شناسی برای ساخت این کلیپ‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد که انتشار آن با واکنش جامعه همراه می‌شود. برای بررسی این موضوع با فرزانه فخریان، پژوهشگر و زبان‌شناس فرهنگی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.