در آینده دچار فقر فرهیختگان شیلاتی خواهیم بود

سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: نیمه آبان امسال بود که مقام‌معظم‌رهبری سیاست‌های کلی توسعه دریامحور را برای اقدام به روسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کردند. ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریامحور، اتمام حجت رهبر انقلاب برای توسعه دریامحور کشور است. در بند ششم این سیاست به بحث تامین و ارتقای سرمایه انسانی و ایجاد پشتوانه علمی، آموزشی و پژوهشی برای توسعه دریامحور و زیست‌بوم نوآوری و فناوری دریایی اشاره شده است. بندی که نشان می‌دهد توجه به سیاست‌های دریامحور نیازمند ورود دانشگاهیان و آموزش عالی به این حوزه است. دانشگاه آزاد از سال 97 توجه به سیاست‌های دریامحور را دنبال می‌کند تا جایی که حتی سال 97 حل معضلات دریا نیز به‌عنوان یکی از سیاست‌های دانشگاه آزاد در دستور کار قرار گرفت. برای آگاهی از ظرفیت‌های دانشگاه آزاد در حوزه دریا سراغ علی صادق‌پور، رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دانشگاه آزاد واحد لاهیجان رفتیم. وی در پاسخ به سوال اینکه با ورود دکتر طهرانچی به دانشگاه آزاد اهمیت به حوزه دریا نیز بیشتر شده و به‌طور مشخص چه اتفاقی در این حوزه در این نهاد دانشگاهی افتاده است، بیان کرد: «ایران به نوعی یک کشور آبی است. تنها استان‌های شمالی 900 کیلومتر با دریا ساحل دارند و استان‌های جنوبی نیز بیش از دوهزار کیلومتر ساحل دارند. واقع‌بینانه با توجه به قابلیت این بخش در کشور هنوز اتفاق خاصی رخ نداده و بیشتر این سواحل دست‌نخورده مانده است. سوای تولید ماهی می‌توان از مرجان‌ها و اسفنج‌ها برای تولید زیست‌داروها و گردشگری دریایی استفاده کرد، درنتیجه معتقدم توجه دکتر طهرانچی به اقتصاد دریامحور بسیار خوب بوده و امید است واحدهای مختلف درکنار هم این حوزه را احیا کنند. به بیان دیگر کشوری که سه‌هزار کیلومتر ساحل دارد نباید فارغ‌التحصیلان این حوزه‌اش بیکار باشند یا مردم فقیر داشته باشد. با ساماندهی این حوزه می‌توان اقدامات اساسی انجام داد. واحد لاهیجان نیز با بیان طرح انتقال آب به‌نوعی پیش‌قدم شده تا اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهد.»
باید برای کم شدن دانشجویان شیلات فکری کرد
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد درباره بند ششم توصیه مقام‌معظم‌رهبری درخصوص تامین و ارتقای سرمایه انسانی و اقداماتی که دانشگاه‌ها در زمینه داشته‌اند، گفت: «زمانی در این واحد دانشگاهی حدود 200 دانشجو مشغول تحصیل در رشته شیلات بودند اما امسال هیچ دانشجویی این رشته را انتخاب نکرده است. سیاست‌های انجام‌شده به‌نوعی بوده که دانشجویان بیشتر رغبت به تحصیل در رشته‌های علوم انسانی از قبیل حقوق و روانشناسی دارند. روزی صحبت از کم شدن ذخایر دریای مازندران بود ولی امروز باید برای کم شدن دانشجویان شیلات فکری کرد. به نظر من برای جلوگیری از ادامه این روند باید رشته‌ها به دفترچه‌های انتخاب‌رشته‌ افزوده شوند، چون با توجه به اقدامی که برای جذب دانشجو بدون کنکور انجام شده دانشجوهای غیربومی از ظرفیت واحدها اطلاعی ندارند. به علی‌اکبری، معاون علوم، مهندسی و کشاورزی برای دیده ‌شدن رشته‌ها حتی به صورت بدون آزمون پیشنهاد شد حداقل واحدهایی که رشته‌های مختلف را ارائه می‌دهند باز در دفترچه ذکر شوند. فارغ‌التحصیلان رشته‌ شیلات به‌راحتی می‌توانند در زمینه اشتغال فعالیت داشته باشند و حتی در فضای محدود پارکینگ خانه خود نیز اقدام به تولید ماهی‌های زینتی کنند یا به‌مرور آن را ارتقا دهند.»
او افزود: «به غیر از تولید و پرورش ماهی چندسالی است که در حوزه زیست تکنولوژی توجه ویژه‌ای به دورریز ماهی داشته و تولیدات بسیاری از آبزیان بوده است. همه این ظرفیت‌ها باعث شده بود دانشجویان علاقه‌مند در این حوزه به‌راحتی فعالیت داشته باشند. امروز بسیاری از دانشجویان این رشته را نمی‌شناسند و دانشجویان خوب هم علاقه‌ای به تحصیل در این رشته ندارند و به رشته‌های پزشکی علاقه‌مندند. همین چند دانشجو نیز که برای تحصیل به این رشته ‌می‌آیند دغدغه‌ای در این حوزه ندارند. امروز خطر کمبود دانشمند دریایی ما جدی است و این واقعیت اکنون کشور است.» رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دانشگاه آزاد واحد لاهیجان درخصوص اقداماتی که این واحد برای آشنایی رشته شیلات به دانش‌آموزان انجام داده، عنوان کرد: «در اقدامی مشاوره‌های تحصیلی شهرستان لاهیجان توسط این واحد با رشته شیلات آشنا شده‌اند. البته بهتر است سازمان مرکزی نیز جلساتی را با وزیر آموزش‌وپرورش برای معرفی بیشتر این رشته تحصیلی داشته باشد. به بیان دیگر این واحد با توجه به امکانات خوبی که در این رشته دارد امسال نتوانسته هیچ دانشجویی برای این رشته داشته باشد؛ بالطبع در آینده دچار فقر فرهیختگان شیلاتی خواهیم بود. در نتیجه اقتصاد دریایی را نمی‌توان با این شرایط به جایی رساند.» صادق‌پور با توجه به حکم رهبری درباره اقدامات لازمی که دانشگاه آزاد باید در این زمینه انجام دهد، اظهار کرد: «از اولین اقدامات ریاست‌جمهوری عقب‌نشینی از سواحل بود که همین امر بکر بودن ساحل‌ها را ایجاد کرد. از سوی دیگر با الگوگیری از چینی‌ها می‌توان استخرهای پرورش ماهی برای تولید آبزیان درکنار سواحل ایجاد کرد. همچنین می‌توان با ساماندهی سواحل به فاصله 500 متر آب سواحل را به خشکی آورد و سه استخر پنج تنی را به فارغ‌التحصیلان این رشته اختصاص داد تا اشتغال‌آفرینی برای آنان انجام شود. بزرگ‌ترین مشکل فارغ‌التحصیلان این رشته نبود شغل است و بسیاری از آنها کارهایی غیرمرتبط با رشته تحصیلی خود دارند.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه می‌توان بهترین فارغ‌التحصیلان رشته شیلات و علوم دریایی را در واحد لاهیجان داشت، بیان کرد: «با توجه به امکانات و زیرساخت‌های این واحد بهترین فارغ‌التحصیلان را می‌توان از این واحد داشت اما باید به شرایط اشتغال این افراد بعد از پایان تحصیل نیز توجه کرد. بسیاری از آنها بنیه لازم مالی را برای ایجاد کار ندارند. بهتر است دکتر طهرانچی از استانداران بخواهد تا حداقل سواحل را با الگوبرداری از چین ساماندهی کنند. به‌جرات می‌گویم همه سر کار می‌روند و می‌شود توجه‌ها را دوباره به‌سمت این رشته جلب کرد.»
او در ادامه افزود: «دانشجویان گرایش زیادی به رشته میکروبیولوژی دارند. زمانی که علت آن را جویا می‌شویم، می‌گویند هر روز یک بیمارستان تازه بازگشایی می‌شود و فضای کاری بالایی برای فعالیت دارند. درنتیجه با ساماندهی می‌توان از ظرفیت سواحل دست‌نخورده کشور به نفع اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته شیلات استفاده کرد.» رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دانشگاه آزاد واحد لاهیجان در پاسخ به این سوال که آیا آماری از تعداد فارغ‌التحصیلان این رشته در دانشگاه آزاد دارد، اظهار کرد: «در بین واحدهای استان گیلان آستارا، انزلی، لاهیجان و در بین واحدهای استان مازندران قائم‌شهر و واحد گرگان استان گلستان این رشته را تدریس می‌کنند. به بیان دیگر تعدد زیادی در زمینه رشته‌‌های شیلاتی وجود دارد. هر واحد حدود شش هیات‌علمی دارد. اگر تعداد مراکز را در شش ضرب کنیم تعداد اعضای هیات‌علمی به دست آورد. واحدهای شهرهای جنوبی مانند آبادان و اهواز نیز مراکز تحقیقاتی مختص این حوزه را دارند. همه این موارد یعنی ظرفیت این رشته بسیار بالاست و تا اشباع شدن فاصله بسیار است. الان دانشجویان به‌صورت عملی سر کار نرفته‌اند. حدود 20 سال است که شیلات زیرنظر جهاد سازندگی است و بعد از آن زمان رشته شیلات رو به افول گذاشت.»
او در ادامه با تاکید براینکه از افول رشته زراعت در حوزه کشاورزی نیز پس از جذب در جهاد کشاورزی جلوگیری شد، ادامه داد: «با طرح اینکه، افرادی می‌توانند مغازه گیاهان دارویی باز کنند که فارغ‌التحصیل رشته گیاه‌پزشکی باشند، درنتیجه افرادی که تمایل به تاسیس مغازه گیاهان دارویی دارند، یک نفر از این رشته را در کنار خود جذب کرده و به سادگی این رشته امروز احیا شده است. اما در حوزه شیلات به این گونه نیست و سرمایه‌دار نیازی به جذب فارغ‌التحصیلان این رشته در کنار خود ندارد. بارها نیز اعلام کرده‌ایم که این افرد به علت نداشتن علم کافی به نوعی سرمایه را هدر می‌دهند. برای مثال بچه ماهی می‌خرد و به علت آنکه راه درست را نمی‌داند، بچه‌ ماهی‌ها را تلف می‌کند. پس مجبور به خرید دوباره بچه ماهی است. علت این امر نیز نبود کارشناس در کنار این افراد است.» صادق‌پور ادامه داد: «برای برون‌رفت از این شرایط اداره شیلات باید دو اقدام عملی انجام دهد. اول آنکه برای هر شغل پرورش ماهی یا آبزی‌پروری بسته به تناژ استخر دو تا سه نفر متخصص را استخدام کند. از سوی دیگر نیز می‌توان با ساماندهی سواحل و ایجاد استخرهای پیش‌ساخته و انتقال آب به فارغ‌التحصیلان فرصت شغلی برای افراد تدارک دید.»
رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دانشگاه آزاد واحد لاهیجان درباره چند طرح مهم دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه دریا گفت: «صید بی‌رویه انواع ماهی‌ها باعث انقراض برخی از انواع ماهی شده و حتی توجهی به نیاز پرورش فیل‌ماهی منقرض شده نشده و در عوض یک طرح خیلی پیش‌پاافتاده روی نوع آمور اجرا شده است.» علی صادق‌پور، رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دانشگاه آزاد واحد لاهیجان با توجه به ظرفیت‌های این نهاد دانشگاهی در حوزه دریا عنوان کرد: «حدود شش سال است که این واحد با توجه به ظرفیت شهر لاهیجان در تلاش بوده تا در حوزه دریا فعالیت داشته باشد. حتی این واحد در بین دیگر واحدهای دانشگاه اولین نهادی بوده که در سال 1368 رشته شیلات را در بین رشته‌های دانشگاهی خود جای داده است. یعنی زمانی که تنها دانشگاه تهران و گرگان این رشته درسی را در بین رشته‌های خود تدریس می‌کردند، واحد لاهیجان نیز به تدریس این رشته مبادرت کرد. همین امر عاملی شد تا به درستی ظرفیت این شهرستان و بالطبع این واحد دیده شود و نتیجه آن تاسیس مرکز تحقیقات کنار دریایی بود که در سال 1378 توسط واحد لاهیجان تاسیس شد. در نتیجه آن نیز در شهر چمخاله امکانات لازم از قبیل خوابگاه برای دانشجویان در نظر گرفته شد تا دانشجویان این رشته در کنار دریا و رودخانه واحدهای درسی خود را بگذرانند.» او با تاکید براینکه از بین دانشجویان این واحد دانشگاهی افرادی امروز به ریاست شیلات ایران نیز رسیده‌اند، ادامه داد: «پس از تاسیس مرکز تحقیقات علوم شیلات و فنون دریایی، واحد لاهیجان متوجه ظرفیت بالقوه تولید ماهی‌های خاویاری در این شهرستان شد. در نتیجه اقداماتی که در این حوزه نیز انجام شد سه سال است که حدود 16 کیلو خاویار باکیفیت از ماهی‌های نژاد سیبری واسترلیاد به دست آمده است. پس از این اقدام نیز با هماهنگی‌هایی که با سازمان مرکزی داشتیم، مجوز تاسیس سرای نوآوری این واحد نیز دو ماه پیش صادر شد. بنابراین مقرر شده تا این سرا به صورت هیات عاملی فعالیت خود را آغاز کند و حدود 100 تن گوشت ماهی و 400 کیلو خاویار را از سال سوم به بعد تولید کند. البته ظرفیت بالاتری در این منطقه وجود دارد.»

ادامه مطلب را میتوانید اینجا بخوانید.