سارا طاهری- زهرا رمضانی، گروه دانشگاه: با ابلاغ سیاست‌های توسعه دریامحور، توجه‌ها به این پتانسیل عظیم کشور در حوزه‌های مختلف علمی و اقتصادی جلب شده است. سیاست‌هایی که نقش تعیین‌کننده‌ای در استفاده درست از این ظرفیت بزرگ خواهد داشت. پتانسیلی که در طول چهار دهه گذشته نه‌تنها به درستی از آن استفاده نشده، بلکه بی‌توجهی و عدم مدیریت در این بخش باعث شده تا امروز بیشترین دستاورد از حوزه دریایی کشور، آسیب‌های محیط‌‌زیستی و یا صیدهایی باشد که به دلیل عدم رعایت مسائل علمی در آنها برای زیست‌بوم دریایی کشور، آسیب‌زا بوده است. با این حال قطعا اجرای درست این سیاست‌ها باعث می‌شود شرایط بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود در دریا با نگاه علمی دنبال شود و طبیعتا دستاوردهای مفیدی برای کشور به همراه داشته است. در این میان قطعا یکی از زمینه‌های اصلی برای اجرای این سیاست‌ها به خصوص بند ششم آن که به تامین و ارتقای سرمایه انسانی و مدیریت متعهد و کارآمد و ایجاد پشتوانه علمی، آموزشی و پژوهشی برای توسعه دریامحور و زیست‌بوم نوآوری و فناوری دریایی تاکید دارد، دانشگاه‌ها خواهند بود. مراکزی که هم در بعد تربیت نیروی انسانی و هم در بعد پژوهش و تحقیقات علمی مرتبط با این حوزه، در راس هرم قرار دارند. در این گزارش به سراغ برخی از مسئولان دانشگاهی رفتیم تا ضمن تشریح شرایط رشته مرتبط با دریا، از چگونگی اجرای بهتر این سیاست‌ها بگویند.

سهم تولیدات علمی ایران در سال 2022، تنها 597 سند
با نگاهی به وضعیت اسناد منتشر‌شده در حوزه دریا و با در نظر گرفتن پایگاه استنادی اسکوپوس می‌توان به کشورهایی که دست برتر را در این حوزه دارند، رسید. کشورهایی که بیشترین تولیدات علمی را داشته و طبیعتا در حوزه بهره‌برداری و استفاده درست از این منابع هم پیشتاز هستند. مجموعه تولیدات علمی بر اساس این پایگاه در حوزه دریا، 844 هزار تولید بوده که به صورت میانگین در هر سال نزدیک به 35 هزار سند علمی تولید شده است. از این میزان 663 هزار مقاله تولید شده است. موضوع قابل توجه اینکه ایران در تولیدات در پله سی‌ام دنیا ایستاده است که نشان می دهد فقط یک و نیم درصد این تولیدات مربوط به ایران بوده است. آمریکا با 181 هزار و 70 تولید علمی در جایگاه اول است، بعد از آن نیز چینی‌ها با 106 هزار و 999 در پله دوم قرار دارند. البته اگر بخواهیم تنها مقاله را ملاک قرار دهیم هم باید عنوان کرد‌ باز خبری از قرارگیری اکنون در 10 کشور برتر نیست، در حالی که روسیه در میان 10 تا کشور برتر قرار می‌گیرد. جالب اینجاست که در بحث تولیدات علمی در سال 2022، از میان 34 هزار و 664 تولید صورت‌گرفته، ایران تنها 597 مقاله داشته که نشان می‌دهد ایران در رتبه 19 دنیا ایستاده است.

ریزش 15 درصدی تولیدات علمی دنیا طی 10 سال
طی 10 سال گذشته میلادی هم در مجموع 586 هزار و 793 سند علمی در حوزه دریا تولید شده که باید عنوان کرد این روند از سال 2022 نزولی شده است. به عبارت دیگر از 42 هزار و 844 سند تولیدی در سال 2022، به 36 هزار و 703 مقاله در سال 2023 رسیده‌ایم که نشان می‌دهد‌ اقبال دنیا برای تولیدات علمی در این حوزه کاهش پیدا کرده است. با این حال در همین بازه زمانی 10 ساله، باز هم آمریکا با 121 هزار و703 تولید علمی در رتبه اول و بعد از آن چین با 101 هزار و 971 سند در جایگاه دوم قرار دارد. مجموع تولیدات ایران هم در این زمان 7 هزار و 552 سند بوده که یونان و لهستان از ما در این زمینه جلوتر بوده‌اند. از کل تولیدات علمی این حوزه هم 446 هزار و 364 سند از نوع مقاله بوده است.

روند تولیدات علمی حوزه دریای ایران در ۱۰ سال گذشته

برترین تولیدکنندگان تولیدات علمی حوزه دریا در 2022