دلایل موفقیت ناچیز چین در دلارزدایی

احسان لطیفی، مترجم و خبرنگار: جاه‌طلبی‌های دیرینه چین برای سقوط دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره غالب جهان، با چالش‌هایی مواجه شده که امکان‌سنجی دلارزدایی این کشور را مورد تردید قرار داده است. علی‌رغم سال‌ها تلاش هماهنگ، رنمینبی چین (RMB) نتوانسته سهم قابل توجهی در تجارت و امور مالی جهانی به خود اختصاص بدهد و دلار همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است.

یک دهه‌ تلاش، با نتایج حداقلی
تلاش‌های ده‌ساله چین برای دلارزدایی نتایج ناچیزی به همراه داشته است. علی‌رغم ابتکارات متعدد و سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه، سهم رنمینبی (RMB) در تسویه‌حساب‌های تجاری جهانی نسبتا کم بوده و نتوانسته در تجارت و امور مالی بین‌المللی توجه معامله‌گران را کسب کند.
در سال ۲۰۰۹، پکن سیستم پرداخت بین‌المللی چین (CIPS) را با هدف رقابت با جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی (سوئیفت) که سنگ بنای سیستم مالی جهانی تحت سلطه دلار است، تاسیس کرد. در حالی که CIPS تا حدی جذابیت پیدا کرده، استفاده از آن در مقایسه با سوئیفت محدود است؛ بیش از ۸۰ درصد از پرداخت‌های بین‌المللی از طریق سوئیفت انجام می‌شود.
تلاش‌های چین برای ترویج رنمینبی همچنین شامل ایجاد مراکز تسویه خارجی رنمینبی در خارج از کشور است. این مراکز تراکنش‌های پول چین را در خارج از سرزمین اصلی تسهیل کرده و آن را برای تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی در‌دسترس‌تر می‌کنند. با این حال، تأثیر این مراکز بسیار کم بوده است؛ به‌طوری‌که سهم رنمینبی در تراکنش‌های فراساحلی نسبتا پایین باقی مانده و تنها ۸.۸ درصد از پرداخت‌های فراساحلی جهانی در سال ۲۰۲۲ را تشکیل می‌دهد.
علی‌رغم این ابتکارات، سهم رنمینبی در تسویه‌حساب‌های تجاری جهانی راکد مانده و در سال ۲۰۲۲، در حدود ۲.۲ درصد در نوسان بود؛ در حالی که دلار آمریکا با بیش از ۴۲ درصد، تسلط خود را حفظ کرده است.
موانع ساختاری مانع جهانی‌شدن پول چین می‌شود
چندین مانع ساختاری مانع بین‌المللی‌شدن رنمینبی شده است. یکی از موانع اصلی، کنترل سرمایه چین است که جریان آزاد پول در داخل و خارج از کشور را محدود می‌کند. این کنترل‌ها استفاده از رنمینبی را برای سرمایه‌گذاران خارجی دشوار کرده و جذابیت آن را به عنوان یک ارز ذخیره جهانی محدود می‌کند.
این موانع شامل کنترل شدید سرمایه، محیط قانونی و نظارتی غیرشفاف، عمق محدود بازار مالی، فقدان استراتژی جامع بین‌المللی‌سازی و نگرانی‌های ژئوپلیتیکی است. کسب‌وکارها معمولا هنگام فعالیت در چین با عدم اطمینان و موانع بروکراتیک مواجه می‌شوند که آنها را از استفاده از رنمینبی در معاملات بین‌المللی منصرف می‌کند.
کنترل سرمایه: کنترل سختگیرانه سرمایه در چین جریان آزاد پول را محدود کرده و استفاده از رنمینبی را برای سرمایه‌گذاران خارجی دشوار می‌کند.
محیط قانونی و نظارتی: چهارچوب قانونی و نظارتی پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی چین، ریسک استفاده از پول چین را برای کسب‌وکارهای خارجی افزایش داده و آنها را از استفاده از رنمینبی منصرف می‌کند.
عمق بازار مالی: بازارهای مالی چین فاقد عمق و وسعت بازارهای توسعه‌یافته بوده و همین امر جذابیت آن را برای سرمایه‌گذاران خارجی کمتر می‌کند.
استراتژی جهانی‌سازی: تلاش‌های پراکنده و ناهماهنگ جهانی‌سازی چین مانع پذیرش رنمینبی در سطح بین‌المللی شده است.
نگرانی‌های ژئوپلیتیکی: به دلیل نگرانی‌های ژئوپلیتیکی در مورد نفوذ و جاه‌طلبی‌های فزاینده چین، برخی از کشورها در پذیرش رنمینبی مردد مانده‌اند.
بدون پرداختن به این چالش‌ها، تلاش‌های چین برای سقوط دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره غالب جهان احتمالا با موانع مستمری روبه‌رو خواهد شد.

یوان دیجیتال؛ بارقه امید یا بن‌بست؟
ارز دیجیتال بانک مرکزی چین (CBDC) یا همان یوان دیجیتال، قواعد بازی حوزه مالی جهانی را تغییر خواهد داد. با بیش از ۲۸۰ میلیون کاربر و حجم تراکنش‌های بیش از ۱۰ تریلیون یوان (1.5 تریلیون دلار آمریکا)، یوان دیجیتال در چین جذابیت قابل توجهی پیدا کرده است. با این حال، مسیر آن برای پذیرش جهانی نامشخص است.
از یک سو، یوان دیجیتال دارای چندین مزیت است، ازجمله تراکنش‌های مرزی سریع‌تر و ارزان‌تر، کاهش اتکا به واسطه‌ها و پتانسیل برای کاربردهای مالی نوآورانه. ماهیت دیجیتالی آن نیز با روند روبه‌رشد پرداخت‌های دیجیتال همسو است. با این حال، یوان دیجیتال با چالش‌های مهمی مواجه است که در درجه اول، نگرانی درمورد حفظ حریم خصوصی و نظارت است. شیوه‌های جمع‌آوری داده‌های گسترده توسط دولت چین نگرانی‌هایی را در میان کاربران بالقوه ایجاد کرده و می‌تواند در روی‌آوردن به پولی که برای نظارت بر فعالیت‌های مالی‌شان استفاده شود، مردد باشند.
علاوه بر این، موفقیت یوان دیجیتال به توانایی چین برای تقویت اعتماد و شفافیت در سیستم مالی خود بستگی دارد. در شرایط ژئوپلیتیک فعلی، ایجاد اعتماد بین‌المللی به یوان دیجیتال می‌تواند دشوار باشد. به طور کلی، آینده یوان دیجیتال نامشخص است. در حالی که پتانسیل ایجاد انقلاب در حوزه مالی جهانی را دارد، موفقیت آن به توانایی‌اش در رسیدگی به نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و جلب پذیرش کاربران بین‌المللی بستگی دارد و پذیرش آن احتمالا با چالش‌هایی مشابه رنمینبی روبه‌رو خواهد شد.

آینده تسلط دلار آمریکا
علی‌رغم چالش‌ها و پیش‌بینی‌های متعدد در مورد زوال دلار، پول آمریکا همچنان ارز ذخیره غالب جهان است. نقدینگی عمیق، ثبات و شبکه گسترده بازارهای مالی دلاری، آن را به انتخابی جذاب برای تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی تبدیل کرده است. تسلط دلار در سهمش از تسویه تجارت جهانی مشهود است که به بیش از ۴۰ درصد می‌رسد. این به طور قابل توجهی بالاتر از یورو (۲۰ درصد)، ین ژاپن (۱۳ درصد) و یوآن چین (4.6 درصد) است. دلار همچنین گسترده‌ترین ارز ذخیره‌ای است که بیش از ۶۰ درصد از ذخایر ارزی جهانی را تشکیل می‌دهد. عوامل متعددی در تسلط پایدار دلار نقش دارند. اولا، ایالات‌متحده بزرگ‌ترین اقتصاد جهان است که بازار مالی عمیق و با نقدینگی بالایی دارد. این امر، نگهداری دارایی‌های دلاری را برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران به یک انتخاب طبیعی تبدیل می‌کند.
دوم، دلار در طول تاریخ خود تقریبا ثباتش را حفظ کرده است. فدرال رزرو آمریکا سابقه‌ای قوی در مدیریت تورم و حفظ ثبات اقتصادی دارد که به تقویت اعتماد به دلار کمک کرده است. در نهایت، دلار در قلب سیستم مالی جهانی قرار دارد. عملکرد شبکه سوئیفت به دلار است. این امر تجارت و سرمایه‌گذاری به دلار را برای مشاغل آسان‌تر و ارزان‌تر می‌کند. با وجود این نقاط قوت، تسلط دلار بدون چالش نیست. ظهور چین و دیگر اقتصادهای نوظهور، سیستم مالی جهانی مبتنی بر دلار را تحت فشار قرار داده است. همچنین باید اعضای بریکس را نیز به عنوان یک تهدید برای سلطه دلار در نظر گرفت. علاوه بر این، کسری تجاری ایالات متحده و افزایش بدهی ملی می‌تواند ثبات دلار را در طول زمان تضعیف کند. با این وجود، دلار احتمالا در آینده قابل‌پیش‌بینی، ارز ذخیره غالب جهان باقی خواهد ماند. عواملی که از سلطه دلار حمایت می‌کنند قوی هستند و هیچ جایگزین مشخصی برای دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی وجود ندارد. سیستم اقتصادی و مالی چین هنوز به شدت با سیستم دلاری جهانی درهم‌تنیده است. ضعف عملکرد رنمینبی در جهانی‌شدن نشان‌دهنده ادغام چین در اقتصاد جهانی تحت سلطه دلار است.

نتیجه: آینده نامشخص دلارزدایی چین
جاه‌طلبی‌های دلارزدایی چین با چالش‌های مهمی مواجه است و احتمالا در آینده‌ نزدیک محقق نخواهد شد. محدودیت رنمینبی در گسترش جهانی و تسلط دائمی دلار آمریکا نشان می‌دهد که بعید است تلاش‌های چین برای خلع دلار از سلطنت در کوتاه‌مدت ثمره دهد. ممکن است چین به رفع موانع ساختاری نیاز داشته باشد که مانع جهانی‌شدن رنمینبی (RMB) شده تا محیطی قانونی و نظارتی شفاف‌تر و قابل‌پیش‌بینی‌تری ایجاد کند. با این حال، حتی با این اصلاحات، مسیر رنمینبی برای تبدیل‌شدن به ارز ذخیره جهانی نامشخص است. در گزارش آتی به موضوع پتانسیل‌های کشورهای عضو بریکس برای تهدید سلطه دلار خواهیم پرداخت.