نشانه‌های شکل‌گیری جغرافیای جدید دنیای علم

ندا اظهری، مترجم: برتری چین در حوزه علم و فناوری مزایای زیادی به همراه داشته است به‌طوری که به‌واسطه پژوهش‌های علمی، به‌طور چشمگیری به ذخیره دانش جهان کمک کرده است و نوآوری را در زمینه‌های فناوری سرعت بخشیده که برای انتقال پایداری حیاتی هستند. این شرکت در‌حال‌حاضر در برخی از فناوری‌ها مانند 5G و همچنین در برخی دیگر از‌جمله باتری‌ها و توربین‌های بادی پیشرو در بازار است. این موفقیت‌ها با رشد قابل توجه هزینه‌های تحقیق و توسعه همراه است، به‌طوری‌که چین اکنون بیشترین تعداد محقق را در سطح جهان در اختیار دارد. قابلیت‌های رو به رشد فناوری همچنین عصر جدید از تشدید رقابت استراتژیک با اقتصادهای بازار آزاد را آغاز کرده است. نگرانی‌های مربوط به سیاست‌ها ناشی از رقابت روزافزون در فناوری‌های حیاتی است که انتظار می‌رود زیربنای رقابت اقتصادی و امنیت ملی آینده باشد، ارزش‌ها و منافع متفاوت بین چین و اقتصادهای بازار آزاد که نظم مبتنی‌بر قوانین بین‌المللی موجود و آسیب‌پذیری فزاینده ناشی از وابستگی‌های متقابل زنجیره تامین را به چالش می‌کشد. این نگرانی‌ها رهبران فناوری مانند اتحادیه اروپا و آمریکا را بر آن داشته است تا به‌دنبال حاکمیت فناوری و استقلال استراتژیک بیشتر، با هدف کاهش آسیب‌پذیری‌های زنجیره تامین فناوری و بررسی عطش چین برای رهبری در زمینه‌های حیاتی فناوری مانند هوش مصنوعی در برابر چین قرار گیرند. سیاست صنعتی مبتنی‌بر فناوری که بخشی از آن توسط سرمایه‌گذاری‌های بازیابی کووید-‌19 پشتیبانی می‌شود، به‌تازگی مد شده و نگرانی‌های امنیتی را با تجدید اقتصادی و نیاز به انتقال فناوری‌های سبز ترکیب می‌کند. چنین سیاست‌هایی به‌منظور کاهش وابستگی‌های فناورانه می‌تواند زنجیره‌های ارزش جهانی یکپارچه و پیوندهای علمی عمیق و گسترده بین‌المللی را که در 30 سال گذشته ایجاد شده است، مختل کند. چین، اتحادیه اروپا و آمریکا هر کدام در‌ ایجاد مجامع و پلتفرم‌های بین‌المللی مختلف با هم تداخل دارند و گاهی رقابتی برای همکاری در زمینه توسعه فناوری، حکمرانی و انتشار ایجاد می‌کنند. 

در این بخش از گزارش برخی از روندهای اصلی و پاسخ‌های سیاستی مرتبط با رقابت استراتژیک رو به رشد است. این گزارش با مروری کوتاه بر رقابت استراتژیک و تاثیر فزاینده آن بر سیاست STI (علم، فناوری و نوآوری) آغاز می‌شود. افزایش امنیت‌سازی STI2 بخشی از یک فشار سیاسی برای استقلال استراتژیک بیشتر است که معنای آن همچنان مورد بحث است، اما هدف آن به‌طور کلی کاهش خطرات وابستگی متقابل این سیاست و محدود کردن جریان‌های فناوری بین‌المللی است که در قبال بهبود عملکرد صنعتی از طریق سرمایه‌گذاری STI و تقویت اتحادهای بین‌المللی در میان اقتصادهای هم‌فکر رخ می‌دهد. این گزارش همچنین شامل بخش‌هایی است که در مورد هر یک از این اهداف سیاستی بحث می‌کند. در ادامه به این موضوع اشاره می‌شود که چگونه چین، اتحادیه اروپا و آمریکا این اهداف سیاستی را برای کاهش آسیب‌پذیری‌های خود در نیمه‌رساناها و موادمعدنی حیاتی دنبال می‌کنند. 

گزارشی که OECD (سازمان توسعه و همکاری مشترک اقتصادی) منتشر کرده بحث‌های مختلفی را در حوزه علم و فناوری بررسی کرده و به رویکردهای مختلفی در این زمینه پرداخته است، اما در این میان بخشی از گزارش هم به بررسی سیاست‌های علم و فناوری پرداخته است که همزمان با رقابت استراتژیکی که بین کشورهای مختلف رخ داده، این سیاست‌های علم و فناوری از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود. 

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.